Specklin, Daniel, Architectvra von Vestungen wie die zu vnsern Zeiten an Stätten, Schlössern vnd Claussen zu Wasser, Land, Berg vnd Thal mit ihren Bollwercken Caualiren, Streichen, Gräben vnd Läuffen mögen erbawet...

Table of contents

< >
[31.] Das Sibende Capitul. Wie Mauren/ Leuff vnd Bruſtwehren/ ſollen auff andere weiß/ vnd darzu von Erden angeordnet werden.
[32.] Das Achte Capitul. Von Sprengen/ wie der Feindt daſſelb vornem-men möchte/ vnd wie demſelben zube-gegnen were.
[33.] LIT. B.
[34.] LIT. C.
[35.] LIT. D.
[36.] LIT. E.
[37.] LIT. B.
[38.] LIT. C.
[39.] LIT. D.
[40.] Das Neundte Capitul. Von Maßſtab / Werckſchuh / vnd allerhand Meſſen/ wie die verſtanden / gebraucht / vnnd auffgetragen werden ſollen/ damit man die Bäw deſto baß verſtehen / vnnd ſie in jhrem rechten maß bleiben mögen.
[41.] Das Zehende Capitul. Zeigt an mit was Ordnung / vnd mit wieviel Bollwer-cken/ groß vnd klein Veſtungen ſollen angeordnet/ vnd vorgenom-men werden/darauß dann derſelben nutz zuverſtehen iſt/ vnd alſo von wenigern biß zu den mehrern ecken oder Bollwercken.
[42.] LIT. BB.
[43.] Das Eylffte Capitul. Erklärt was für gefahr von ſtumpffen/ vnnd zu gar ſpitzen Wehren/ ſonderlich die ohn noht alſo ge-bawen / zugewarten ſey.
[44.] N. 2.
[45.] N. 3.
[46.] Das Zwölffte Capitul. Wie an den orten/da ſolche gelegenheit mit ſtumpffen oder ſpitzen Wehren fürfielen/zu bawen/vnd denen zu helffen ſeye.
[47.] Kupffer N. 6.
[48.] N. 2.
[49.] N. 3.
[50.] N. 4.
[51.] N. 6.
[52.] N. 7.
[53.] Das Dreitzchende Capitul. Auff was weiß vnd art ein Hauptbaw an flachen Linien/ damit er ſein ordination bekomme / ange-legt werden ſoll vnd mag.
[54.] Kupfferblat. N. 7.
[55.] Das Vierzehende Capitul. Wie vnd warumb von eitel Steinen/ auch von Stein vnd Erden / letſtlich von eitel Er-den zubawen iſt. Das 8. Kupfferblat LIT. G.
[56.] LIT. H.
[57.] LIT. I.
[58.] Das Fünffzehende Capitul. Von den Streichen wie die in jhren rechten maß ſollen gezogen/ angeor dnet vnd angelegt werden/vnd von derſelben gröſſe/ höhe vnd tieffe.
[59.] Das Sechtzchende Capitul. Vollfiert wie von Stein vnd lauter Erden zubawen ſcy/ vnd welches die beſten Werckſeyen. LIT. H.
[60.] LIT. I.
< >
page |< < (15) of 357 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="de" type="free">
        <div xml:id="echoid-div110" type="section" level="1" n="40">
          <pb o="15" file="0063" n="63" rhead="Von Anordnung der Bollwerck."/>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div114" type="section" level="1" n="41">
          <head xml:id="echoid-head60" xml:space="preserve">Das Zehende Capitul.</head>
          <head xml:id="echoid-head61" xml:space="preserve">Zeigt an mit was Ordnung / vnd mit wieviel Bollwer-
            <lb/>
          cken/ groß vnd klein Veſtungen ſollen angeordnet/ vnd vorgenom-
            <lb/>
          men werden/darauß dann derſelben nutz zuverſtehen iſt/ vnd alſo
            <lb/>
          von wenigern biß zu den mehrern ecken oder
            <lb/>
          Bollwercken.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1099" xml:space="preserve">N
              <unsure/>
            ACH dem ich auff das kürtzeſt von den Fundamenten/
              <lb/>
            Grundlegungen/ Mauren vnd Maß gehandelt habe/ will ich auch
              <lb/>
            anzeigen/wie vnd auff was weiß die Gebäw vnd Veſtungen geord-
              <lb/>
            net müſſen werden / damit in einem ſolchen Werck nichts verabſau-
              <lb/>
            met/ſonder alles recht in ſein Maß geordnet/ vnd alſo was dem Baw
              <lb/>
            zum fürſtändigſten / vnd dem Feind hinderlichen vnd nachtheilig be-
              <lb/>
            rhatſchlagt / vnd ins Werck geſetzt mag werden/ vnd iſt hieran an
              <lb/>
            der geſtalt vnd Proportion der Bollwerck/vnd deren gelegenheit vnd
              <lb/>
            anzahl derſelbigen/ nicht wenig gelegen / derhalben ich von wenigern / biß zu mehr ecken/
              <lb/>
            mein bedencken anzeigen will.</s>
            <s xml:id="echoid-s1100" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1101" xml:space="preserve">Zuvor hab ich gemeldt/ das man nicht weniger dann drey eck / das iſt ein Triangel
              <lb/>
            bawen kan/dieweil aber derſelbige gantz vnd gar zuverwerffen iſt/ vnd da ein ſolcher ſchon
              <lb/>
            gebawen ſtünde/ wolt ich es rhaten/das man jhn ehe verſchleiffen / dann ſich darauff ver-
              <lb/>
            laſſen/ oder für ein Veſtung erachten ſolt/ vielweniger darzu ſolcher art Veſtung zubawen
              <lb/>
            rhaten. </s>
            <s xml:id="echoid-s1102" xml:space="preserve">Dieweil er dann nicht rhatſam/ ſonder gantz vnd gar zuverwerffen iſt / ſo will der-
              <lb/>
            halben ich auch nichts dauon anzeigen/ ſonder von den mehr ecken / die nutz vnd gut ſeind/
              <lb/>
            meldung thun.</s>
            <s xml:id="echoid-s1103" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1104" xml:space="preserve">Nach dem Triangel kompt das Quadrat/ oder viereckige Veſtung / deren viel ſind/
              <lb/>
            die auch jhre mängel vnd bedencken haben / Hie aber will ich mich bewahret / vnd offent-
              <lb/>
            lichen Proteſtiert haben / das ich mit nichten einigen Baw/ noch deſſelbigen Meiſter wöll
              <lb/>
            veracht/ oder verklcinert haben/wa man auch daſſelbige fürwenden wolte/ will ich ſolches
              <lb/>
            mit nichten gemeint haben/ ſonder allein müſſen Exempel für die augen geſtellt werden/
              <lb/>
            damit man Materiam ſehe/ daruon man zu diſputieren habe / auff das ſolches alles geſe-
              <lb/>
            hen/vñ juſt erkennet werden könn/ wie man ein ding meyne/vñ es verſtanden werden ſoll.</s>
            <s xml:id="echoid-s1105" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1106" xml:space="preserve">Da man nun ein Veſtung/ Statt oder Caſtell bawen wolt/ muß in allen dingen ein
              <lb/>
            Maß gehalten/ damit ein Veſtung nit zu groß / oder gar zu eng gebawen werde/ auch woh
              <lb/>
            vnd wider wen es gebawen werden ſoll/ betracht werden/ gleich eim Schiffmann der ein
              <lb/>
            Schiff bawet/ muß wiſſen auff was Waſſer er ſolches brauchen wölle/ dann wolt er mit
              <lb/>
            einer Nauen auff ein kleinen Bach/ oder miteim kleinen Schiffle/dakaum drey Mann in
              <lb/>
            ſitzen köndten/ im Americam ſchiffen/ wurde nicht allein jhn jedermann/ ſonder auch ſein
              <lb/>
            eigene Natur darvon abweiſen/ alſo kan auch gegen einem ſchlechten vntrewen Nachbaur
              <lb/>
            bald etwas gebawen werden/ doch nicht zu klein/ damit er ſich dannoch darauß erhalten vñ
              <lb/>
            erwehren kan. </s>
            <s xml:id="echoid-s1107" xml:space="preserve">Wann man gegen dem Türcken nur ſchlecht vnd eng bawen wolte / würde
              <lb/>
            ſolche Veſtung nicht lang beſtand haben/ vor eim ſolchen mächtigen Feind. </s>
            <s xml:id="echoid-s1108" xml:space="preserve">Derhalben
              <lb/>
            lehret vns die Natur/auch Gelegenheit/Zeit vnd Ziel in allen dingen ein maß zuhalten/je-
              <lb/>
            doch wer es vermag/ ſoll ſich nicht zu eng verbawen/ dergleichen auch nicht zu vber groß.</s>
            <s xml:id="echoid-s1109" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1110" xml:space="preserve">Derhalben gibt es auch ſehr groſſes bedencken/ wañ man groſſe Stätt will beveſtigẽ/
              <lb/>
            wieich deſſen ein Exempel/ſo kurtz bey vnſern zeiten iſt berhatſchlagt wordẽ/anzeigen will.</s>
            <s xml:id="echoid-s1111" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1112" xml:space="preserve">Nach dem Carolus der V. </s>
            <s xml:id="echoid-s1113" xml:space="preserve">die Keyſerliche Kron zu Ach bekoſ
              <unsure/>
            ñen hat/ nam ſich deß-
              <lb/>
            wegen Franciſcus König in Franckreich vmb Italiam/ vnd Meyland an/ biß er entlich
              <lb/>
            Anno 25. </s>
            <s xml:id="echoid-s1114" xml:space="preserve">vor Pauia im Thiergarten gefangen/ auß welchem hernach Bapſt Clemens der
              <lb/>
            VII. </s>
            <s xml:id="echoid-s1115" xml:space="preserve">vñ gantz Italia ſich wider den Keyſer empörten/ Alſo das der von Bourbon ſo Keyſ.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s1116" xml:space="preserve">Carle V. </s>
            <s xml:id="echoid-s1117" xml:space="preserve">Obriſter war/ Rom mit gewalt erobert vñ plündert/ auch den Bapſt in der En-
              <lb/>
            gelburg belägert vnd dahin trengt/ daß er ſich ergeben/ das Volck zahlen mußt/vnd gefän-
              <lb/>
            glichen gehalten/gantz Rom mit Blut vnd Mord erfüllt/ alle Kirchen/Clauſen vnd Häuſ-
              <lb/>
            ſer geplündert vnd verbrand ward / wie Jouius ſolches weitläuffig beſchreibet.</s>
            <s xml:id="echoid-s1118" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>