Vitruvius, De architectura libri decem ad Caesarem Augustum, omnibus omnium editionibus longè emendatiores, collatis veteribus exemplis
page |< < (50) of 530 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div48" type="section" level="1" n="48">
          <pb o="50" file="070" n="70" rhead="M. VITRVVII POLL."/>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div49" type="section" level="1" n="49">
          <head xml:id="echoid-head71" style="it" xml:space="preserve">De calce, & vnde coquatur optima. # CAP. # V.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s3876" xml:space="preserve">DE arenæ copijs cùm habeatur explicatum, tum etiam
              <lb/>
            de calce diligentia eſt adhibenda, vti de albo ſaxo, aut
              <lb/>
            ſilice coquatur: </s>
            <s xml:id="echoid-s3877" xml:space="preserve">& </s>
            <s xml:id="echoid-s3878" xml:space="preserve">quæ erit ex ſpiſſo & </s>
            <s xml:id="echoid-s3879" xml:space="preserve">duriore, erit
              <lb/>
            vtilior in ſtructura: </s>
            <s xml:id="echoid-s3880" xml:space="preserve">quæ autem ex fiſtuloſo, in tecto-
              <lb/>
            rijs. </s>
            <s xml:id="echoid-s3881" xml:space="preserve">Cùm ea erit extincta, tunc materiæ ita miſceatur,
              <lb/>
            vt ſi erit foſsicia, tres arenæ & </s>
            <s xml:id="echoid-s3882" xml:space="preserve">vna calcis confundan-
              <lb/>
            tur. </s>
            <s xml:id="echoid-s3883" xml:space="preserve">Si autem fluuiatica aut marina, duæ arenæ in vnam calcis conijcian-
              <lb/>
            tur: </s>
            <s xml:id="echoid-s3884" xml:space="preserve">ita enim erit iuſta ratio mixtionis temperaturæ. </s>
            <s xml:id="echoid-s3885" xml:space="preserve">Etiam in fluuiati-
              <lb/>
            ca aut marina, ſi quis teſtam tuſam & </s>
            <s xml:id="echoid-s3886" xml:space="preserve">ſuccretam ex tertia parte adiecerit,
              <lb/>
            efficiet materiæ temperaturam ad vſum meliorem. </s>
            <s xml:id="echoid-s3887" xml:space="preserve">Quare autem, cum
              <lb/>
            recipit aquam & </s>
            <s xml:id="echoid-s3888" xml:space="preserve">arenam calx, tunc confirmat ſtructuram, hæc eſſe cauſa
              <lb/>
            videtur, quòd è principijs vti cætera corpora, ita & </s>
            <s xml:id="echoid-s3889" xml:space="preserve">ſaxa ſunt temperata:
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s3890" xml:space="preserve">& </s>
            <s xml:id="echoid-s3891" xml:space="preserve">quæ plus habent aëris, ſunt tenera: </s>
            <s xml:id="echoid-s3892" xml:space="preserve">quæ aquę lenta ſunt ab humore: </s>
            <s xml:id="echoid-s3893" xml:space="preserve">quæ
              <lb/>
            terræ, dura: </s>
            <s xml:id="echoid-s3894" xml:space="preserve">quæ ignis, fragiliora. </s>
            <s xml:id="echoid-s3895" xml:space="preserve">Itaq; </s>
            <s xml:id="echoid-s3896" xml:space="preserve">ex his ſaxa, ſi antequam coquan-
              <lb/>
            tur, contuſa minute mixtaq́; </s>
            <s xml:id="echoid-s3897" xml:space="preserve">arenæ conijciantur in ſtructuram, nec ſoli-
              <lb/>
            deſcunt, nec eam poterunt continere: </s>
            <s xml:id="echoid-s3898" xml:space="preserve">cum verò coniecta in fornacem,
              <lb/>
            ignis vehementi feruore correpta amiſerint priſtinæ ſoliditatis virtutem,
              <lb/>
            tunc exuſtis atque exhauſtis eorum, viribus relinquuntur patentibus fo-
              <lb/>
            raminibus & </s>
            <s xml:id="echoid-s3899" xml:space="preserve">inanibus. </s>
            <s xml:id="echoid-s3900" xml:space="preserve">Ergo liquor, qui eſt in eius lapidis corpore, & </s>
            <s xml:id="echoid-s3901" xml:space="preserve">aẽr
              <lb/>
            cum exhauſtus & </s>
            <s xml:id="echoid-s3902" xml:space="preserve">ereptus fuerit, habueritq́; </s>
            <s xml:id="echoid-s3903" xml:space="preserve">in ſe reſiduum calorem laten-
              <lb/>
            tem, intinctus in aqua priuſquam exeat ignis, vim recipit, & </s>
            <s xml:id="echoid-s3904" xml:space="preserve">humore pe-
              <lb/>
            netrante in foraminum raritates conferueſcit, & </s>
            <s xml:id="echoid-s3905" xml:space="preserve">ita refrigeratus reijcit ex
              <lb/>
            calcis corpore feruorem. </s>
            <s xml:id="echoid-s3906" xml:space="preserve">Ideo autem quo pondere ſaxa conijciuntur in
              <lb/>
            fornacem cum eximuntur, non poſſunt ad id reſpondere: </s>
            <s xml:id="echoid-s3907" xml:space="preserve">ſed cùm expen-
              <lb/>
            duntur, eadem magnitudine permanente, excocto liquore circiter tertia
              <lb/>
            parte ponderis imminuta eſſe inueniuntur. </s>
            <s xml:id="echoid-s3908" xml:space="preserve">Igitur cùm patent foramina
              <lb/>
            eorum & </s>
            <s xml:id="echoid-s3909" xml:space="preserve">raritates, arenæ mixtionem in ſe corripiunt, & </s>
            <s xml:id="echoid-s3910" xml:space="preserve">ita cohæreſcunt,
              <lb/>
            ſicceſcendoq́; </s>
            <s xml:id="echoid-s3911" xml:space="preserve">cum cęmentis coëunt, & </s>
            <s xml:id="echoid-s3912" xml:space="preserve">efficiũt ſtructurarum ſoliditatem.</s>
            <s xml:id="echoid-s3913" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div50" type="section" level="1" n="50">
          <head xml:id="echoid-head72" xml:space="preserve">IN CAPVT V. ANNOTAT.</head>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s3914" xml:space="preserve">De calce diligentia eſt adhibenda, uti de albo ſaxo, aut ſilice
              <lb/>
            coquatur.</s>
            <s xml:id="echoid-s3915" xml:space="preserve">] Cato Cenſori{us} cap. </s>
            <s xml:id="echoid-s3916" xml:space="preserve">
              <emph style="sc">XXXVIII</emph>
            . </s>
            <s xml:id="echoid-s3917" xml:space="preserve">de re Rustica, lapidem quàm du-
              <lb/>
            rißimum, & </s>
            <s xml:id="echoid-s3918" xml:space="preserve">quàm minime varium in fornacem indendum ſcripſit. </s>
            <s xml:id="echoid-s3919" xml:space="preserve">Lege de calce
              <lb/>
            reliqua apud Plinium lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s3920" xml:space="preserve">
              <emph style="sc">XXXVI</emph>
            . </s>
            <s xml:id="echoid-s3921" xml:space="preserve">cap. </s>
            <s xml:id="echoid-s3922" xml:space="preserve">
              <emph style="sc">XXIII</emph>
            . </s>
            <s xml:id="echoid-s3923" xml:space="preserve">& </s>
            <s xml:id="echoid-s3924" xml:space="preserve">Palladium lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s3925" xml:space="preserve">
              <emph style="sc">I</emph>
            . </s>
            <s xml:id="echoid-s3926" xml:space="preserve">cap. </s>
            <s xml:id="echoid-s3927" xml:space="preserve">
              <emph style="sc">X</emph>
            .
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s3928" xml:space="preserve">Quanquam omnia penè hauſerunt de Vitruuio. </s>
            <s xml:id="echoid-s3929" xml:space="preserve">Sed illud tamen ex Palladio viſum
              <lb/>
            eſt addere, in e@rum duntaxat gratiam, quib{us} non ſemper copia librorum ſuppetit,
              <lb/>
            alioquin hîc & </s>
            <s xml:id="echoid-s3930" xml:space="preserve">alijs locis poteram{us} eſſe contenti nuda autorum laudatione. </s>
            <s xml:id="echoid-s3931" xml:space="preserve">Calcem
              <lb/>
            quoque, inquit, ex albo ſaxo duro, vel Tyburtino, aut columbino fluuiatili coquem{us},
              <lb/>
            aut rubro, aut ſpongia, aut marmore. </s>
            <s xml:id="echoid-s3932" xml:space="preserve">Postremò quæ erit ex ſpiſſo & </s>
            <s xml:id="echoid-s3933" xml:space="preserve">duro </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>