Bošković, Ruđer Josip, Theoria philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura existentium

List of thumbnails

< >
61
61 (9)
62
62 (10)
63
63 (11)
64
64 (12)
65
65 (13)
66
66 (14)
67
67 (15)
68
68 (16)
69
69 (17)
70
70 (18)
< >
page |< < (18) of 389 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:space="preserve">
              <pb o="18" file="0070" n="70" rhead="THEORIÆ"/>
            ræ legibus ſtabiliendis locum habere non poteſt. </s>
            <s xml:space="preserve">Habet lo-
              <lb/>
            cum laxior quædam inductio, quæ, ut adhiberi poſſit,
              <lb/>
            debet eſſe ejuſmodi, ut inprimis in omnibus iis caſibus, qui
              <lb/>
            ad trutinam ita revocari poſſunt, ut deprehendi debeat, an
              <lb/>
            ea lex obſervetur, eadem in iis omnibus inveniatur, & </s>
            <s xml:space="preserve">ii
              <lb/>
            non exiguo numero ſint; </s>
            <s xml:space="preserve">in reliquis vero, ſi quæ pr ima
              <lb/>
            fronte contraria videantur, re accuratius perſpecta, cum
              <lb/>
            illa lege poſſint omnia conciliari; </s>
            <s xml:space="preserve">licet, an eo potiſſimum
              <lb/>
            pacto concilientur, immediate innoteſcere, nequaqnam poſ-
              <lb/>
            ſit. </s>
            <s xml:space="preserve">Si eæ conditiones habeantur; </s>
            <s xml:space="preserve">inductio ad legem ſtabi-
              <lb/>
            liendam cenſeri debet idonea. </s>
            <s xml:space="preserve">Sic quia videmus corpora
              <lb/>
            tam multa, quæ habemus præ manibus, aliis corporibus re-
              <lb/>
            ſiſtere, ne in eorum locum adveniant, & </s>
            <s xml:space="preserve">loco cedere, ſi
              <lb/>
            reſiſtendo ſint imparia, potius, quam eodem perſtare ſimul;
              <lb/>
            </s>
            <s xml:space="preserve">impenetrabilitatem corporum admittimus; </s>
            <s xml:space="preserve">nec obeſt, quod
              <lb/>
            quædam corpora videamus intra alia, licet duriſſima, inſi-
              <lb/>
            nuari, ut oleum in marmora, lumen in cryſtalla, & </s>
            <s xml:space="preserve">gem-
              <lb/>
            mas. </s>
            <s xml:space="preserve">Videmus enim hoc phænomenum facile conciliari
              <lb/>
            cum ipſa impenetrabilitate, dicendo, per vacuos corporum
              <lb/>
            poros ea corpora permeare. </s>
            <s xml:space="preserve">(Num. </s>
            <s xml:space="preserve">135) Præterea, quæ-
              <lb/>
            cunque proprietates abſolutæ, nimirum quæ relationem non
              <lb/>
            habent ad noſtros ſenſus, deteguntur generaliter in maſſis
              <lb/>
            ſenſibilibus corporum, eaſdem ad quaſcunque utcunque exi-
              <lb/>
            guas particulas debemus transſerre; </s>
            <s xml:space="preserve">niſi poſitiva aliqua ratio
              <lb/>
            obſtet, & </s>
            <s xml:space="preserve">niſi ſint ejuſmodi, quæ pendeant a ratione to-
              <lb/>
            tius, ſeu multitudinis, contradiſtincta a ratione partis. </s>
            <s xml:space="preserve">
              <lb/>
            Primum evincitur ex eo, quod magna, & </s>
            <s xml:space="preserve">parva ſunt re-
              <lb/>
            ſpectiva, ac inſenſibilia dicuntur ea, quæ reſpectu noſtræ
              <lb/>
            molis, & </s>
            <s xml:space="preserve">noſtrorum ſenſuum ſunt exigua. </s>
            <s xml:space="preserve">Quare ubi agi-
              <lb/>
            tur de proprietatibus abſolutis non reſpectivis, quæcunque
              <lb/>
            communia videmus in iis, quæ intra limites continentur no-
              <lb/>
            bis ſenſibiles, ea debemus cenſere communia etiam infra eos
              <lb/>
            limites: </s>
            <s xml:space="preserve">nam ii limites reſpectu rerum, ut ſunt in ſe, ſunt
              <lb/>
            accidentales, adeoque ſiqua fuiſſet analogiæ læſio, poterat il-
              <lb/>
            la multo facilius cadere intra limites nobis ſenſibiles, qui tan-
              <lb/>
            to laxiores ſunt, quam infra eos, adeo nimirum propinquos
              <lb/>
            nihilo. </s>
            <s xml:space="preserve">Quod nulla ceciderit, indicio eſt, nullam eſſe. </s>
            <s xml:space="preserve">Id
              <lb/>
            indicium non eſt evidens, ſed ad inveſtigationis principia
              <lb/>
            pertinet, quæ ſi juxta quaſdam prudentes regulas fiat, ſuc-
              <lb/>
            ceſſum habere ſolet. </s>
            <s xml:space="preserve">Cum id indicium fallere poſſit; </s>
            <s xml:space="preserve">fieri
              <lb/>
            poteſt, ut committatur error, ſed contra ipſum errorem habe-
              <lb/>
            bitur præſumptio, ut etiam in jure appellant, donec poſitiva
              <lb/>
            ratione evincatur oppoſitum. </s>
            <s xml:space="preserve">Hinc addendum fuit, niſi ratio
              <lb/>
            poſitiva obſtet. </s>
            <s xml:space="preserve">Sic contra haſce regulas peccaret, qui dic
              <unsure/>
            e-
              <lb/>
            ret, corpora quidem magna compenetrari, ac replicari, & </s>
            <s xml:space="preserve">
              <lb/>
            inertia carere non poſſe, compenetrari tamen poſſe, vel
              <lb/>
            replicari, vel ſine inertia eſſe exiguas eorum partes. </s>
            <s xml:space="preserve">At ſi
              <lb/>
            proprietas ſit reſpectiva, reſpectu noſtrorum ſenſuum, </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>