7468ALHAZEN
henduntur ex reſiduis uerticationibus.
Cum ergo uiſus fuerit oppoſitus alicui rei uiſæ:
& illa res-
uiſa non fuerit in fine paruitatis, ſed alicuius quantitatis: & uiſus fuerit fixus in oppoſitione eius
apud aſpectum: illud, quod opponitur medio uiſus ex illa re uiſa, & fuerit ſuper axem aut prope
axem: erit manifeſtius partibus reſiduis rei uiſæ: & uiſus percipit iſtam diſpoſitionem. Quoniam
quando comprehenderit rem uiſam totam: inueniet locum oppoſitum medio eius, cuius forma
peruenit in medium uiſus, eſſe manifeſtiorem partibus reſiduis. Et ſuperius declaratum eſt, quòd
iſta intentio apparet ſenſui, quando res uiſa fuerit magnæ quantitatis. Cum ergo uiſus comprehen
derit totam rem uiſam: inueniet, quòd forma partis oppoſitæ medio eius, eſt manifeſtior omni-
bus partibus reſiduis. Et cum uoluerit certificare formam rei uiſæ, mouebitur, ita ut medium eius
ſit oppoſitum cuilibet parti partium rei uiſæ: & ſic comprehendet formam cuiuslibet partis par-
tium rei uiſæ, comprehenſione manifeſta & certificata, ſicut comprehendit partem oppoſitam me-
dio eius apud aſpectum rei uiſæ. Cum igitur ſentiens uoluerit certificare rem uiſam: mouebitur ui-
ſus ita, ut ſit medium eius oppoſitum cuilibet parti partium rei uiſæ. Et per iſtum modum compre-
hendet formam cuiuslibet partium rei uiſæ ualde manifeſtè: & uirtus diſtinctiua diſtinguet omnes
formas uenientes ad ipſam, & diſtinguet colores partium, & diuerſitatem colorum, & ordinatio-
nem partium interſe. Et generaliter diſtinguet omnes intentiones rei uiſæ, quæ apparent per in-
tuitum, & formam totius rei uiſæ comp oſitam ex illis intentionibus. Secundum ergo hunc mo-
dum erit certificatio cuiuslibet partium rei uiſæ ſecundum ſuum eſſe, & certificatio omnium in-
tentionum rei uiſæ. Et non certificatur forma cuiuslibet partium rei uiſæ, niſi poſt motum uiſus
ſuper omnes partes. Et præterea natus eſt uiſus ad motum intuitionis, & ad faciendum axem ra-
dialem tranſire ſuper omnes partes rei uiſæ. Cum ergo uirtus diſtinctiua quæſierit intueri rem ui-
ſam: mouebitur axis radialis ſuper omnes partes rei uiſæ. Et cum intentiones ſubtiles, quæ ſunt in
illa re uiſa, non appareant, niſi per motum uiſus, & per tranſitum axis, aut linearum radialium,
quæ ſunt prope ipſum ſuper quamlibet partium rei uiſæ: non perueniet forma rei uiſæ certifica-
ta ad ſentientem, quando corpus eius fuerit alicuius quantitatis, niſi per motum uiſus, & per op-
poſitionem cuiuslibet partium rei uiſæ, medio uiſus. Et etiam quando res uiſa fuerit in fine par-
uitatis, & non fuerit oppoſita medio uiſus: etiam nõ complebitur intuitio eius, niſi poſtquam mo-
tus fuerit uiſus, donec axis trãſeat in illam rem uiſam, & perueniat forma illius rei uiſæ in medium
uiſus, & appareat forma rei uiſæ. Et cum ita ſit, intuitio, per quam uiſus comprehendit ueras for-
mas uiſibilium, fortè erit per ipſum uiſum & fortè per diſtinctionem ſimul. Comprehẽſio ergo for-
mæ ueræ rei uiſæ non erit, niſi per intuitionem: & intuitio, per quam certificabitur forma rei uiſæ,
non complebitur, niſi per motum uiſus. Et cum corpus rei uiſæ fuerit alicuius quantitatis, non
complebitur intuitio eius, niſi per motum axis radialis in omnes diametros rei uiſæ. Et iſtam in-
tentionem uoluit dicere ille, qui opinabatur, quòd uiſio non fieret niſi per motum: & quòd nulla
res uiſa uideretur tota ſimul. Quoniam ipſe intendebat dicere uiſionem certificatam, quæ non po-
teſt eſſe, niſi per intuitionem, & per motum uiſus, & per motum axis radialis ſuper omnes diame-
tros rei uiſæ. Quomodo uerò ſentiens certificet per intuitionem & per motum, formam rei uiſæ,
eſt: quia quando uiſus fuerit oppoſitus rei uiſæ, ſentiens comprehendet totam formam apud op-
poſitionem comprehenſione qualicunque, & comprehendet partem, quæ eſt apud extremum axis
uera comprehenſione in fine ueritatis: & etiam tunc quamlibet partem reſiduarum partium for-
mæ aliqua comprehenſione. Deinde quando uiſus mouebitur, & mutabitur axis à parte, in qua
erat, ad aliam partem: comprehendet ſentiens in iſta diſpoſitione formam totius rei uiſæ ſecunda
comprehenſione, & comprehendet partem, quæ eſt apud extremum axis ſecunda comprehenſio-
ne etiam. Et erit comprehenſio iſtius partis, quæ eſt apud extremum axis, in ſecunda diſpoſitio-
ne, manifeſtior comprehenſione eius in prima diſpoſitione. Et in iſta diſpoſitione etiam ſentiens
comprehendet partes reſiduas aliqua comprehenſione. Et ſimiliter, quando axis mutabitur per
motum ad tertiam partem, comprehendet ſentiens in tertia diſpoſitione totam rem uiſam tertia
comprehenſione, & comprehendet partem, quæ eſt apud extremitatem axis tertia comprehenſio-
ne etiam. Et erit comprehenſio iſtius partis ab eo in iſta diſpoſitione manifeſtior comprehenſio-
ne in duabus primis diſpoſitionibus: & tunc ſentiens comprehendet in iſta diſpoſitione etiam
quamlibet partium reſiduarum aliqua comprehenſione. Per motum ergo uiſus ſuper partes rei ui-
ſæ acquirit ſentiens duas diſpoſitiones: quarum altera eſt frequentatio comprehenſionis totius
rei uiſæ, & ſecunda eſt, quæ comprehendit quamlibet partium rei uiſæ per axem radialem, aut per
illud, quod eſt prope axem radialem, manifeſta comprehenſione. Apparet ergo ſenſui omne, quod
eſt poſsibile apparere exillis partibus. Et cum ſentiens ſæpe comprehenderit rem uiſam totam, &
quamlibet partium rei uiſæ: comprehendet per iſtam diſpoſitionem omne, quod eſt poſsibile com
prehendi ab illa re uiſa. Et cum hac comprehenſione multoties iterata in duplicationibus & itera-
tionibus comprehenſionis totius rei uiſæ, diſtinguit uirtus diſtinctiua illud, quod apparet ex colo-
ribus partium, & luce, & magnitudine, & remotione, & figura, & ſitu earum, & æqualitate illarum,
quæ ſunt cõſimiles in iſtis diſtinctionibus, & diuerſitate earum, quæ ſunt diuerſæ in omnibus iſtis
intentionibus aut in quibuſdá, & ex ordine partiũ inter ſe: & comprehendit ex diſtinctione omniũ
iſtarum intentionũ ad ea, quæ cognoſcuntur ex ſimilibus earũ, formam compoſitam ex omnibus:
& ſic ſignatur in imaginatione forma compoſita ex omnibus iſtis intentionibus: & ſic certificatur
uiſa non fuerit in fine paruitatis, ſed alicuius quantitatis: & uiſus fuerit fixus in oppoſitione eius
apud aſpectum: illud, quod opponitur medio uiſus ex illa re uiſa, & fuerit ſuper axem aut prope
axem: erit manifeſtius partibus reſiduis rei uiſæ: & uiſus percipit iſtam diſpoſitionem. Quoniam
quando comprehenderit rem uiſam totam: inueniet locum oppoſitum medio eius, cuius forma
peruenit in medium uiſus, eſſe manifeſtiorem partibus reſiduis. Et ſuperius declaratum eſt, quòd
iſta intentio apparet ſenſui, quando res uiſa fuerit magnæ quantitatis. Cum ergo uiſus comprehen
derit totam rem uiſam: inueniet, quòd forma partis oppoſitæ medio eius, eſt manifeſtior omni-
bus partibus reſiduis. Et cum uoluerit certificare formam rei uiſæ, mouebitur, ita ut medium eius
ſit oppoſitum cuilibet parti partium rei uiſæ: & ſic comprehendet formam cuiuslibet partis par-
tium rei uiſæ, comprehenſione manifeſta & certificata, ſicut comprehendit partem oppoſitam me-
dio eius apud aſpectum rei uiſæ. Cum igitur ſentiens uoluerit certificare rem uiſam: mouebitur ui-
ſus ita, ut ſit medium eius oppoſitum cuilibet parti partium rei uiſæ. Et per iſtum modum compre-
hendet formam cuiuslibet partium rei uiſæ ualde manifeſtè: & uirtus diſtinctiua diſtinguet omnes
formas uenientes ad ipſam, & diſtinguet colores partium, & diuerſitatem colorum, & ordinatio-
nem partium interſe. Et generaliter diſtinguet omnes intentiones rei uiſæ, quæ apparent per in-
tuitum, & formam totius rei uiſæ comp oſitam ex illis intentionibus. Secundum ergo hunc mo-
dum erit certificatio cuiuslibet partium rei uiſæ ſecundum ſuum eſſe, & certificatio omnium in-
tentionum rei uiſæ. Et non certificatur forma cuiuslibet partium rei uiſæ, niſi poſt motum uiſus
ſuper omnes partes. Et præterea natus eſt uiſus ad motum intuitionis, & ad faciendum axem ra-
dialem tranſire ſuper omnes partes rei uiſæ. Cum ergo uirtus diſtinctiua quæſierit intueri rem ui-
ſam: mouebitur axis radialis ſuper omnes partes rei uiſæ. Et cum intentiones ſubtiles, quæ ſunt in
illa re uiſa, non appareant, niſi per motum uiſus, & per tranſitum axis, aut linearum radialium,
quæ ſunt prope ipſum ſuper quamlibet partium rei uiſæ: non perueniet forma rei uiſæ certifica-
ta ad ſentientem, quando corpus eius fuerit alicuius quantitatis, niſi per motum uiſus, & per op-
poſitionem cuiuslibet partium rei uiſæ, medio uiſus. Et etiam quando res uiſa fuerit in fine par-
uitatis, & non fuerit oppoſita medio uiſus: etiam nõ complebitur intuitio eius, niſi poſtquam mo-
tus fuerit uiſus, donec axis trãſeat in illam rem uiſam, & perueniat forma illius rei uiſæ in medium
uiſus, & appareat forma rei uiſæ. Et cum ita ſit, intuitio, per quam uiſus comprehendit ueras for-
mas uiſibilium, fortè erit per ipſum uiſum & fortè per diſtinctionem ſimul. Comprehẽſio ergo for-
mæ ueræ rei uiſæ non erit, niſi per intuitionem: & intuitio, per quam certificabitur forma rei uiſæ,
non complebitur, niſi per motum uiſus. Et cum corpus rei uiſæ fuerit alicuius quantitatis, non
complebitur intuitio eius, niſi per motum axis radialis in omnes diametros rei uiſæ. Et iſtam in-
tentionem uoluit dicere ille, qui opinabatur, quòd uiſio non fieret niſi per motum: & quòd nulla
res uiſa uideretur tota ſimul. Quoniam ipſe intendebat dicere uiſionem certificatam, quæ non po-
teſt eſſe, niſi per intuitionem, & per motum uiſus, & per motum axis radialis ſuper omnes diame-
tros rei uiſæ. Quomodo uerò ſentiens certificet per intuitionem & per motum, formam rei uiſæ,
eſt: quia quando uiſus fuerit oppoſitus rei uiſæ, ſentiens comprehendet totam formam apud op-
poſitionem comprehenſione qualicunque, & comprehendet partem, quæ eſt apud extremum axis
uera comprehenſione in fine ueritatis: & etiam tunc quamlibet partem reſiduarum partium for-
mæ aliqua comprehenſione. Deinde quando uiſus mouebitur, & mutabitur axis à parte, in qua
erat, ad aliam partem: comprehendet ſentiens in iſta diſpoſitione formam totius rei uiſæ ſecunda
comprehenſione, & comprehendet partem, quæ eſt apud extremum axis ſecunda comprehenſio-
ne etiam. Et erit comprehenſio iſtius partis, quæ eſt apud extremum axis, in ſecunda diſpoſitio-
ne, manifeſtior comprehenſione eius in prima diſpoſitione. Et in iſta diſpoſitione etiam ſentiens
comprehendet partes reſiduas aliqua comprehenſione. Et ſimiliter, quando axis mutabitur per
motum ad tertiam partem, comprehendet ſentiens in tertia diſpoſitione totam rem uiſam tertia
comprehenſione, & comprehendet partem, quæ eſt apud extremitatem axis tertia comprehenſio-
ne etiam. Et erit comprehenſio iſtius partis ab eo in iſta diſpoſitione manifeſtior comprehenſio-
ne in duabus primis diſpoſitionibus: & tunc ſentiens comprehendet in iſta diſpoſitione etiam
quamlibet partium reſiduarum aliqua comprehenſione. Per motum ergo uiſus ſuper partes rei ui-
ſæ acquirit ſentiens duas diſpoſitiones: quarum altera eſt frequentatio comprehenſionis totius
rei uiſæ, & ſecunda eſt, quæ comprehendit quamlibet partium rei uiſæ per axem radialem, aut per
illud, quod eſt prope axem radialem, manifeſta comprehenſione. Apparet ergo ſenſui omne, quod
eſt poſsibile apparere exillis partibus. Et cum ſentiens ſæpe comprehenderit rem uiſam totam, &
quamlibet partium rei uiſæ: comprehendet per iſtam diſpoſitionem omne, quod eſt poſsibile com
prehendi ab illa re uiſa. Et cum hac comprehenſione multoties iterata in duplicationibus & itera-
tionibus comprehenſionis totius rei uiſæ, diſtinguit uirtus diſtinctiua illud, quod apparet ex colo-
ribus partium, & luce, & magnitudine, & remotione, & figura, & ſitu earum, & æqualitate illarum,
quæ ſunt cõſimiles in iſtis diſtinctionibus, & diuerſitate earum, quæ ſunt diuerſæ in omnibus iſtis
intentionibus aut in quibuſdá, & ex ordine partiũ inter ſe: & comprehendit ex diſtinctione omniũ
iſtarum intentionũ ad ea, quæ cognoſcuntur ex ſimilibus earũ, formam compoſitam ex omnibus:
& ſic ſignatur in imaginatione forma compoſita ex omnibus iſtis intentionibus: & ſic certificatur
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib