Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Table of contents

< >
[111.] 61. Similitudo percipitur è uiſibilium inter ſe conuenientia. 151 p 4.
[112.] 62. Dißimilitudo percipitur è priuatione ſimilitudinis & conuenientiæ uiſibilium inter ſe. 152 p 4.
[113.] DE DIVERSITATE COMPREHENSIONIS VISVS AB intentionibus particularibus. Cap. III. 63. Viſus plures uiſibiles ſpecies ſimul percipit. 2 p 4.
[114.] 64. Viſio fit aſpectu, aut obtutu. 51 p 3.
[115.] 65. Viſio per aſpectum, fit per quemlibet pyramidis opticæ radium: per obtutum uerò fit per ſolum axem. 52 p 3.
[116.] 66. Obtut{us} iteratio alti{us} imprimit formas uiſibiles animo, certiores́ efficit. 58 p 3.
[117.] 67. E uiſibili ſæpi{us} uiſo remanet in animo generalis notio: qua quodlibet uiſibile ſimile per cipitur & cognoſcitur. 61 p 3. Idem 14 n.
[118.] 68. Eſſentia uiſibilis percipitur è ſpecieb{us} uifibilib{us}, beneficio formæ in animo reſiden-tis. 66 p 3.
[119.] 69. Diſtinctauiſio fit aut obtutu ſolo: aut obtutu & anticipata notione ſimul. 62 p 3.
[120.] 70. Obtut{us} fit in tempore. 56 p 3.
[121.] 71. Viſibile obtutu & antegreſſa cognitione ſimul, minore tempore percipitur, quàm ſolo ob-tutu. 64 p 3.
[122.] 72. Generales uiſibilis ſpecies citi{us} percipiuntur ſingularib{us}. 71 p 3.
[123.] 73. E uiſibilib{us} communib{us} alia alijs citi{us} percipiuntur. 72 p 3.
[124.] 74. Temp{us} obtut{us} pro ſpecierum uiſibilium uarietate uariat. 56 p 3.
[125.] 75. Viſio per anticipatam notionem & breuem obtutum, eſt incerta. 65 p 3.
[126.] 76. Vera uiſibilis forma percipitur obtutu: accurata conſideratione: & dilig enti omnium uiſibilium ſpecierum diſtinctione. 57 p 3.
[127.] ALHAZEN FILII ALHAYZEN OPTICAE LIBER TERTIVS.
[128.] PROOEMIVM LIBRI. CAP. 1. 1. Viſ{us} in perceptione uiſibilium aliquando allucinatur. 1 p 4.
[129.] DE IIS QVAE DEBENT PRAEPONI SERMONI in deceptionibus uiſus. Cap. II. 2. Axes pyramidum opticarum utriuſ uiſ{us} per centrum foraminis uueæ tranſeuntes, in uno uiſibilis puncto ſemper concurrunt: & ſunt perpendiculares ſuperficiei uiſ{us}. 32. 35 p 3.
[130.] 3. Sit{us} uiſibilis erga utrun uiſum eſt plerun ſit{us} ſimilis. Ita axes pyramidum optica-rum & lineæ ab utro uiſu ductæ ad cõcurſum duorum axιum, factũ in recta linea adutrun axem perpendiculari, ſunt æquales. 40. 42 p 3.
[131.] 4. Duærectæ lineæ ab utro uiſu ductæad concurſum duorum axium, factum in recta linea ad utrun axem obliqua, ſunt ferè inæquales. 41 p 3.
[132.] 5. E plurib. uiſibilib. ordinatim intraopticos axes diſpoſitis: remotiora incertè uidẽtur. 50 p 3.
[133.] 6. Si duæ rectæ lineæ à medio nerui cõmunis ſint contermi-nærectæ cõnectenti centra for aminum gyrineruorum cauo-rum: conſtituent triangulum æquicrurum. 30 p 3.
[134.] 7. Si recta linea ſit à medio nerui communis admedium rectæ lineæ connectentis centra fo-raminum gyrineruorum cauorum: erit ad ipſam perpendicularis. 33 p 3.
[135.] 8. Si axes, communis & duo optici, in uno uiſibilis puncto concurrant: erunt in eodem plano cum rectis, connectente centra foraminum gyrineruorum cauorum, & duab{us} à medio nerui communis connectenti conterminis. 34 p 3.
[136.] 9. Vtro uiſu uiſibile unum plerun uidetur. 28 p 3. Idem 27 n 1.
[137.] 10. Concurſiis axium opticorum in axe communifacit uiſionem certißimam: extrà, tantò certiorem, quantò axi propinquior fuerit. 44 p 3.
[138.] 11. Viſibile intra axes opticos ſitum: ueluni uiſui rectè, reliquo obliquè oppoſitum: uidetur geminum. 104.103 p 4.
[139.] 12. Viſibile aliàs unum: aliàs geminum uideri organo ostenditur. 108 p 4.
[140.] 13. Viſibile medio unius uiſus rectè, reliquo obliquè oppoſitum, uidetur geminum. 103 p 4. Idem II n.
< >
page |< < (74) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div131" type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s3855" xml:space="preserve">
              <pb o="74" file="0080" n="80" rhead="ALHAZEN"/>
            nem & cognitionem illius hominis, comprehẽdet maculam in facie eius, niſi ſit manifeſta:</s>
            <s xml:id="echoid-s3856" xml:space="preserve"> & ſi non
              <lb/>
            fuerit intuitus ipſam, non comprehendet ipſam ſecundum ſuum eſſe:</s>
            <s xml:id="echoid-s3857" xml:space="preserve"> & ſi intuitus fuerit ipſam pu-
              <lb/>
            riore intuitione:</s>
            <s xml:id="echoid-s3858" xml:space="preserve"> apparebit ei macula, quæ eſt in facie eius:</s>
            <s xml:id="echoid-s3859" xml:space="preserve"> & tunc comprehendet formam eius ſe-
              <lb/>
            cundum ſuum eſſe.</s>
            <s xml:id="echoid-s3860" xml:space="preserve"> Et ſimiliter quando uiſus comprehenderit aliquam arborem, & intuitus fuerit
              <lb/>
            ipſam, & certificauerit formá eius:</s>
            <s xml:id="echoid-s3861" xml:space="preserve"> deinde receſſerit ab eadem diu, dum creuerit illa arbor, & aucta
              <lb/>
            fuerit:</s>
            <s xml:id="echoid-s3862" xml:space="preserve"> & mutata figura eius:</s>
            <s xml:id="echoid-s3863" xml:space="preserve"> & facta ſit in ea aliqua mutatio:</s>
            <s xml:id="echoid-s3864" xml:space="preserve"> & illa mutatio, quæ fuerit in arbore,
              <lb/>
            fuerit modica:</s>
            <s xml:id="echoid-s3865" xml:space="preserve"> deinde ſi reuertatur uiſus ad illam arborem, & cognoſcat eam:</s>
            <s xml:id="echoid-s3866" xml:space="preserve"> non comprehendet
              <lb/>
            apud comprehenſionem per cognitionem illam modicam, mutationem, quæ contigit in ea:</s>
            <s xml:id="echoid-s3867" xml:space="preserve"> ſi au-
              <lb/>
            tem intuitus fuerit ipſam ſecundò, & ſimul fuerit memor ueræ formæ eius, quam habebat prima
              <lb/>
            uice:</s>
            <s xml:id="echoid-s3868" xml:space="preserve"> comprehendet mutationẽ, quæ contigit in ea, & certificabit formam eius ſecundò:</s>
            <s xml:id="echoid-s3869" xml:space="preserve"> & ſi non
              <lb/>
            fuerit intuitus ipſam, non erit illa forma, quam comprehendit ex illa arbore per cognitionem ante-
              <lb/>
            cedentem, ipſa forma uera, quam habet ſecunda comprehenſione.</s>
            <s xml:id="echoid-s3870" xml:space="preserve"> Et ſimiliter, quando uiſus com-
              <lb/>
            prehẽderit parietem in quibuſdam locis:</s>
            <s xml:id="echoid-s3871" xml:space="preserve"> & ille paries fuerit planus:</s>
            <s xml:id="echoid-s3872" xml:space="preserve"> & fuerint in eo picturæ & ſcul-
              <lb/>
            pturæ:</s>
            <s xml:id="echoid-s3873" xml:space="preserve"> & intuitus fuerit uiſus illum parietem:</s>
            <s xml:id="echoid-s3874" xml:space="preserve"> & certificauerit formã eius:</s>
            <s xml:id="echoid-s3875" xml:space="preserve"> deinde receſſerit ab illo
              <lb/>
            loco diu:</s>
            <s xml:id="echoid-s3876" xml:space="preserve"> & contingat pòſt mutatio in illo pariete ex aſperitate ſuperficiei, aut ex intentione qua-
              <lb/>
            rundam picturarum:</s>
            <s xml:id="echoid-s3877" xml:space="preserve"> & non fuerit illa mutatio ualde manifeſta:</s>
            <s xml:id="echoid-s3878" xml:space="preserve"> deinde ſi reuertatur uiſus ad illum
              <lb/>
            locum:</s>
            <s xml:id="echoid-s3879" xml:space="preserve"> & aſpexerit illum parietem:</s>
            <s xml:id="echoid-s3880" xml:space="preserve"> & fuerit memor formæ primæ:</s>
            <s xml:id="echoid-s3881" xml:space="preserve"> comprehendet ipſam apud pri-
              <lb/>
            mam uiſionem:</s>
            <s xml:id="echoid-s3882" xml:space="preserve"> ſed apud comprehenſionem per cognitionem nõ comprehendet mutationem oc-
              <lb/>
            cultam, quæ in eo contigit:</s>
            <s xml:id="echoid-s3883" xml:space="preserve"> & ipſe cognoſcet formam eius ſine aliqua mutatione.</s>
            <s xml:id="echoid-s3884" xml:space="preserve"> Si ergo in eo con-
              <lb/>
            tigit aliqua aſperitas, æſtimabit ipſam eſſe læuem, ſicut conſueuit eſſe:</s>
            <s xml:id="echoid-s3885" xml:space="preserve"> & ſi picturæ primò fuerint
              <lb/>
            certificatæ uerè, & fuerint mutatæ, æſtimabit eas eſſe quaſi certificatas.</s>
            <s xml:id="echoid-s3886" xml:space="preserve"> Et omnia uiſibilia, quę ſunt
              <lb/>
            apud nos, ſunt recipientia mutationem ſecundum colorem, & figuram, & magnitudinem, & ſitum,
              <lb/>
            & aſperitatem, & læuitatem, & ordinationem partium, & ſecundum multas intentiones particula
              <lb/>
            res:</s>
            <s xml:id="echoid-s3887" xml:space="preserve"> quoniam naturæ earum ſunt mutabiles & præparatæ paſsioni ab eo, quod accidit eis extrinſe-
              <lb/>
            cus.</s>
            <s xml:id="echoid-s3888" xml:space="preserve"> Et quia mutatio eſt poſsibilis in eis, poſsibile eſtipſam comprehendi à uiſu in omnibus illis.</s>
            <s xml:id="echoid-s3889" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Et quamuis ſit in eis aliqua mutatio, quæ non poteſt apparere uiſui:</s>
            <s xml:id="echoid-s3890" xml:space="preserve"> nihil eſt tamen ex eis, in quo
              <lb/>
            non accidat extrinſecus mutatio, quæ poſsit apparere uiſui.</s>
            <s xml:id="echoid-s3891" xml:space="preserve"> Et cum omnia uiſibilia ſint præparata
              <lb/>
            mutationi, quæ poſsit comprehendi à uiſu:</s>
            <s xml:id="echoid-s3892" xml:space="preserve"> nullum ergo uiſibile, quod uiſus comprehendit modò,
              <lb/>
            & erat prius comprehenſum:</s>
            <s xml:id="echoid-s3893" xml:space="preserve"> certificatum eſt apud comprehenſionem ſecundam â uiſu, ſcilicet,
              <lb/>
            quòd uiſus ſit ſecurus ſecundò, quòd non fuerit mutatum, cum mutatio ſit poſsibilis in omnibus
              <lb/>
            uiſibilibus.</s>
            <s xml:id="echoid-s3894" xml:space="preserve"> Cum ergo uiſus comprehenderit aliquam rem uiſam, quam antè comprehendit:</s>
            <s xml:id="echoid-s3895" xml:space="preserve"> & in-
              <lb/>
            tuitus fuerit ipſam:</s>
            <s xml:id="echoid-s3896" xml:space="preserve"> & certificauerit formam eius:</s>
            <s xml:id="echoid-s3897" xml:space="preserve"> & fuerit memor ſuæ formæ apud comprehenſio-
              <lb/>
            nem, cognoſcet ipſam.</s>
            <s xml:id="echoid-s3898" xml:space="preserve"> Et ſi in illa re uiſa contigit mutatio manifeſta, comprehẽdet illam mutatio
              <lb/>
            nem apud uiſionem:</s>
            <s xml:id="echoid-s3899" xml:space="preserve"> ſi autem nõ fuerit manifeſta:</s>
            <s xml:id="echoid-s3900" xml:space="preserve"> cognoſcet illam rem, & æſtimabit illam eſſe apud
              <lb/>
            cognitionem ſecundũ modum primum:</s>
            <s xml:id="echoid-s3901" xml:space="preserve"> & ſic, ſi non iterauerit intuitionem, non erit ſecúrus, quòd
              <lb/>
            forma, quam antè cognoſcebat, remaneat ſecundum ſuum eſſe, cum ſit poſsibile, quòd in ea conti-
              <lb/>
            gerit mutatio occulta, quæ non poteſt apparere, niſi per intuitionem.</s>
            <s xml:id="echoid-s3902" xml:space="preserve"> Si ergo iterauerit intuitio-
              <lb/>
            nem, certificabit formam eius:</s>
            <s xml:id="echoid-s3903" xml:space="preserve"> & ſi non iterauerit intuitionem, non erit comprehenſio illius rei ui-
              <lb/>
            ſæ certificata.</s>
            <s xml:id="echoid-s3904" xml:space="preserve"> Comprehenſio ergo uiſibilium per cognitionem præcedentem, & per ſigna, & per
              <lb/>
            modicam intuitionem, non eſt uera comprehenſio.</s>
            <s xml:id="echoid-s3905" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div132" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head156" xml:space="preserve" style="it">76. Vera uiſibilis forma percipitur obtutu: accurata conſideratione: & dilig enti omnium
            <lb/>
          uiſibilium ſpecierum diſtinctione. 57 p 3.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s3906" xml:space="preserve">ET uiſus non comprehendit rem uiſam uera comprehenſione, niſi per intuitionem rei uiſæ
              <lb/>
            apud comprehenſionem eius, & per conſiderationem omnium intentionum, quę ſunt in illa
              <lb/>
            re uiſa, & per diſtinctionem omnium apud comprehenſionem illius rei uiſæ.</s>
            <s xml:id="echoid-s3907" xml:space="preserve"> Viſio ergo erit
              <lb/>
            ſecundum duos modos:</s>
            <s xml:id="echoid-s3908" xml:space="preserve"> uiſio in primo aſpectu, & uiſio quæ eſt per intuitionem.</s>
            <s xml:id="echoid-s3909" xml:space="preserve"> Et per uiſionem,
              <lb/>
            quæ eſt in primo aſpectu, comprehendet uiſus intentiones rei uiſæ manifeſtas tantùm, & non cer-
              <lb/>
            tificatur per huiuſmodi aſpectum forma rei uiſæ.</s>
            <s xml:id="echoid-s3910" xml:space="preserve"> Et uiſio, quæ eſt in primo aſpectu:</s>
            <s xml:id="echoid-s3911" xml:space="preserve"> quandoque eſt
              <lb/>
            ſolùm phantaſtica:</s>
            <s xml:id="echoid-s3912" xml:space="preserve"> & quandoq;</s>
            <s xml:id="echoid-s3913" xml:space="preserve"> cum cognitione præcedente:</s>
            <s xml:id="echoid-s3914" xml:space="preserve"> & uiſio talis, quæ eſt ſecundum phan
              <lb/>
            taſiam, eſt uiſio uiſibilium, quæ uiſus non cognouit apud aſpectum:</s>
            <s xml:id="echoid-s3915" xml:space="preserve"> & cum hoc intuetur ipſa.</s>
            <s xml:id="echoid-s3916" xml:space="preserve"> Et ui-
              <lb/>
            ſio, quæ eſt ſecundum phantaſiam cum cognitione præcedente, eſt uiſio uiſibilium, quæ uiſus co-
              <lb/>
            gnouit antè:</s>
            <s xml:id="echoid-s3917" xml:space="preserve"> & cum hoc non intuetur intentiones eorum.</s>
            <s xml:id="echoid-s3918" xml:space="preserve"> Et ſecundum diſpoſitionem utriuſque
              <lb/>
            earum non comprehendit uiſus per phantaſiam ueritatem rei uiſæ, ſiue præcognouerit illam rem,
              <lb/>
            ſiue non.</s>
            <s xml:id="echoid-s3919" xml:space="preserve"> Et uiſio per intuitionem erit ſecundum duos modos, ſcilicet uiſio ſola intuitione, & uiſio
              <lb/>
            per intuitionem cum præcedente cognitione.</s>
            <s xml:id="echoid-s3920" xml:space="preserve"> Viſio autem, quæ eſt ſola intuitione, eſt uiſibilium,
              <lb/>
            quæ uiſus antè non comprehendit, aut non eſt memor comprehenſionis eorum, quando intuetur
              <lb/>
            modò ipſa.</s>
            <s xml:id="echoid-s3921" xml:space="preserve"> Et uiſio per intuitionem cum ſcientia præcedente, eſt uiſio omnium uiſibilium, quæ ui-
              <lb/>
            ſus comprehendit:</s>
            <s xml:id="echoid-s3922" xml:space="preserve"> & eſt memor comprehenſionis eorum, quando intuitus fuerit eorum intentio-
              <lb/>
            nes, & conſyderauerit intentiones omnes, quæ ſunt in eis.</s>
            <s xml:id="echoid-s3923" xml:space="preserve"> Et iſta uiſio diuiditur in duos modos:</s>
            <s xml:id="echoid-s3924" xml:space="preserve">
              <lb/>
            quorum unus, eſt uiſio aſſueta uiſibilium aſſuetorum:</s>
            <s xml:id="echoid-s3925" xml:space="preserve"> & iſta pars erit per ſigna, quæ comprehen-
              <lb/>
            duntur modica intuitione, & per cõſyderationem quarundam intentionum, quæ ſunt in illa re ui-
              <lb/>
            ſa cum cognitione præcedente.</s>
            <s xml:id="echoid-s3926" xml:space="preserve"> Et illa uiſio eſt in maiore parte in tempore inſenſibili;</s>
            <s xml:id="echoid-s3927" xml:space="preserve"> & compre-
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>