8074ALHAZEN
nem & cognitionem illius hominis, comprehẽdet maculam in facie eius, niſi ſit manifeſta:
& ſi non
fuerit intuitus ipſam, non comprehendet ipſam ſecundum ſuum eſſe: & ſi intuitus fuerit ipſam pu-
riore intuitione: apparebit ei macula, quæ eſt in facie eius: & tunc comprehendet formam eius ſe-
cundum ſuum eſſe. Et ſimiliter quando uiſus comprehenderit aliquam arborem, & intuitus fuerit
ipſam, & certificauerit formá eius: deinde receſſerit ab eadem diu, dum creuerit illa arbor, & aucta
fuerit: & mutata figura eius: & facta ſit in ea aliqua mutatio: & illa mutatio, quæ fuerit in arbore,
fuerit modica: deinde ſi reuertatur uiſus ad illam arborem, & cognoſcat eam: non comprehendet
apud comprehenſionem per cognitionem illam modicam, mutationem, quæ contigit in ea: ſi au-
tem intuitus fuerit ipſam ſecundò, & ſimul fuerit memor ueræ formæ eius, quam habebat prima
uice: comprehendet mutationẽ, quæ contigit in ea, & certificabit formam eius ſecundò: & ſi non
fuerit intuitus ipſam, non erit illa forma, quam comprehendit ex illa arbore per cognitionem ante-
cedentem, ipſa forma uera, quam habet ſecunda comprehenſione. Et ſimiliter, quando uiſus com-
prehẽderit parietem in quibuſdam locis: & ille paries fuerit planus: & fuerint in eo picturæ & ſcul-
pturæ: & intuitus fuerit uiſus illum parietem: & certificauerit formã eius: deinde receſſerit ab illo
loco diu: & contingat pòſt mutatio in illo pariete ex aſperitate ſuperficiei, aut ex intentione qua-
rundam picturarum: & non fuerit illa mutatio ualde manifeſta: deinde ſi reuertatur uiſus ad illum
locum: & aſpexerit illum parietem: & fuerit memor formæ primæ: comprehendet ipſam apud pri-
mam uiſionem: ſed apud comprehenſionem per cognitionem nõ comprehendet mutationem oc-
cultam, quæ in eo contigit: & ipſe cognoſcet formam eius ſine aliqua mutatione. Si ergo in eo con-
tigit aliqua aſperitas, æſtimabit ipſam eſſe læuem, ſicut conſueuit eſſe: & ſi picturæ primò fuerint
certificatæ uerè, & fuerint mutatæ, æſtimabit eas eſſe quaſi certificatas. Et omnia uiſibilia, quę ſunt
apud nos, ſunt recipientia mutationem ſecundum colorem, & figuram, & magnitudinem, & ſitum,
& aſperitatem, & læuitatem, & ordinationem partium, & ſecundum multas intentiones particula
res: quoniam naturæ earum ſunt mutabiles & præparatæ paſsioni ab eo, quod accidit eis extrinſe-
cus. Et quia mutatio eſt poſsibilis in eis, poſsibile eſtipſam comprehendi à uiſu in omnibus illis.
Et quamuis ſit in eis aliqua mutatio, quæ non poteſt apparere uiſui: nihil eſt tamen ex eis, in quo
non accidat extrinſecus mutatio, quæ poſsit apparere uiſui. Et cum omnia uiſibilia ſint præparata
mutationi, quæ poſsit comprehendi à uiſu: nullum ergo uiſibile, quod uiſus comprehendit modò,
& erat prius comprehenſum: certificatum eſt apud comprehenſionem ſecundam â uiſu, ſcilicet,
quòd uiſus ſit ſecurus ſecundò, quòd non fuerit mutatum, cum mutatio ſit poſsibilis in omnibus
uiſibilibus. Cum ergo uiſus comprehenderit aliquam rem uiſam, quam antè comprehendit: & in-
tuitus fuerit ipſam: & certificauerit formam eius: & fuerit memor ſuæ formæ apud comprehenſio-
nem, cognoſcet ipſam. Et ſi in illa re uiſa contigit mutatio manifeſta, comprehẽdet illam mutatio
nem apud uiſionem: ſi autem nõ fuerit manifeſta: cognoſcet illam rem, & æſtimabit illam eſſe apud
cognitionem ſecundũ modum primum: & ſic, ſi non iterauerit intuitionem, non erit ſecúrus, quòd
forma, quam antè cognoſcebat, remaneat ſecundum ſuum eſſe, cum ſit poſsibile, quòd in ea conti-
gerit mutatio occulta, quæ non poteſt apparere, niſi per intuitionem. Si ergo iterauerit intuitio-
nem, certificabit formam eius: & ſi non iterauerit intuitionem, non erit comprehenſio illius rei ui-
ſæ certificata. Comprehenſio ergo uiſibilium per cognitionem præcedentem, & per ſigna, & per
modicam intuitionem, non eſt uera comprehenſio.
fuerit intuitus ipſam, non comprehendet ipſam ſecundum ſuum eſſe: & ſi intuitus fuerit ipſam pu-
riore intuitione: apparebit ei macula, quæ eſt in facie eius: & tunc comprehendet formam eius ſe-
cundum ſuum eſſe. Et ſimiliter quando uiſus comprehenderit aliquam arborem, & intuitus fuerit
ipſam, & certificauerit formá eius: deinde receſſerit ab eadem diu, dum creuerit illa arbor, & aucta
fuerit: & mutata figura eius: & facta ſit in ea aliqua mutatio: & illa mutatio, quæ fuerit in arbore,
fuerit modica: deinde ſi reuertatur uiſus ad illam arborem, & cognoſcat eam: non comprehendet
apud comprehenſionem per cognitionem illam modicam, mutationem, quæ contigit in ea: ſi au-
tem intuitus fuerit ipſam ſecundò, & ſimul fuerit memor ueræ formæ eius, quam habebat prima
uice: comprehendet mutationẽ, quæ contigit in ea, & certificabit formam eius ſecundò: & ſi non
fuerit intuitus ipſam, non erit illa forma, quam comprehendit ex illa arbore per cognitionem ante-
cedentem, ipſa forma uera, quam habet ſecunda comprehenſione. Et ſimiliter, quando uiſus com-
prehẽderit parietem in quibuſdam locis: & ille paries fuerit planus: & fuerint in eo picturæ & ſcul-
pturæ: & intuitus fuerit uiſus illum parietem: & certificauerit formã eius: deinde receſſerit ab illo
loco diu: & contingat pòſt mutatio in illo pariete ex aſperitate ſuperficiei, aut ex intentione qua-
rundam picturarum: & non fuerit illa mutatio ualde manifeſta: deinde ſi reuertatur uiſus ad illum
locum: & aſpexerit illum parietem: & fuerit memor formæ primæ: comprehendet ipſam apud pri-
mam uiſionem: ſed apud comprehenſionem per cognitionem nõ comprehendet mutationem oc-
cultam, quæ in eo contigit: & ipſe cognoſcet formam eius ſine aliqua mutatione. Si ergo in eo con-
tigit aliqua aſperitas, æſtimabit ipſam eſſe læuem, ſicut conſueuit eſſe: & ſi picturæ primò fuerint
certificatæ uerè, & fuerint mutatæ, æſtimabit eas eſſe quaſi certificatas. Et omnia uiſibilia, quę ſunt
apud nos, ſunt recipientia mutationem ſecundum colorem, & figuram, & magnitudinem, & ſitum,
& aſperitatem, & læuitatem, & ordinationem partium, & ſecundum multas intentiones particula
res: quoniam naturæ earum ſunt mutabiles & præparatæ paſsioni ab eo, quod accidit eis extrinſe-
cus. Et quia mutatio eſt poſsibilis in eis, poſsibile eſtipſam comprehendi à uiſu in omnibus illis.
Et quamuis ſit in eis aliqua mutatio, quæ non poteſt apparere uiſui: nihil eſt tamen ex eis, in quo
non accidat extrinſecus mutatio, quæ poſsit apparere uiſui. Et cum omnia uiſibilia ſint præparata
mutationi, quæ poſsit comprehendi à uiſu: nullum ergo uiſibile, quod uiſus comprehendit modò,
& erat prius comprehenſum: certificatum eſt apud comprehenſionem ſecundam â uiſu, ſcilicet,
quòd uiſus ſit ſecurus ſecundò, quòd non fuerit mutatum, cum mutatio ſit poſsibilis in omnibus
uiſibilibus. Cum ergo uiſus comprehenderit aliquam rem uiſam, quam antè comprehendit: & in-
tuitus fuerit ipſam: & certificauerit formam eius: & fuerit memor ſuæ formæ apud comprehenſio-
nem, cognoſcet ipſam. Et ſi in illa re uiſa contigit mutatio manifeſta, comprehẽdet illam mutatio
nem apud uiſionem: ſi autem nõ fuerit manifeſta: cognoſcet illam rem, & æſtimabit illam eſſe apud
cognitionem ſecundũ modum primum: & ſic, ſi non iterauerit intuitionem, non erit ſecúrus, quòd
forma, quam antè cognoſcebat, remaneat ſecundum ſuum eſſe, cum ſit poſsibile, quòd in ea conti-
gerit mutatio occulta, quæ non poteſt apparere, niſi per intuitionem. Si ergo iterauerit intuitio-
nem, certificabit formam eius: & ſi non iterauerit intuitionem, non erit comprehenſio illius rei ui-
ſæ certificata. Comprehenſio ergo uiſibilium per cognitionem præcedentem, & per ſigna, & per
modicam intuitionem, non eſt uera comprehenſio.
76. Vera uiſibilis forma percipitur obtutu: accurata conſideratione: & dilig enti omnium
uiſibilium ſpecierum diſtinctione. 57 p 3.
uiſibilium ſpecierum diſtinctione. 57 p 3.
ET uiſus non comprehendit rem uiſam uera comprehenſione, niſi per intuitionem rei uiſæ
apud comprehenſionem eius, & per conſiderationem omnium intentionum, quę ſunt in illa
re uiſa, & per diſtinctionem omnium apud comprehenſionem illius rei uiſæ. Viſio ergo erit
ſecundum duos modos: uiſio in primo aſpectu, & uiſio quæ eſt per intuitionem. Et per uiſionem,
quæ eſt in primo aſpectu, comprehendet uiſus intentiones rei uiſæ manifeſtas tantùm, & non cer-
tificatur per huiuſmodi aſpectum forma rei uiſæ. Et uiſio, quæ eſt in primo aſpectu: quandoque eſt
ſolùm phantaſtica: & quandoq; cum cognitione præcedente: & uiſio talis, quæ eſt ſecundum phan
taſiam, eſt uiſio uiſibilium, quæ uiſus non cognouit apud aſpectum: & cum hoc intuetur ipſa. Et ui-
ſio, quæ eſt ſecundum phantaſiam cum cognitione præcedente, eſt uiſio uiſibilium, quæ uiſus co-
gnouit antè: & cum hoc non intuetur intentiones eorum. Et ſecundum diſpoſitionem utriuſque
earum non comprehendit uiſus per phantaſiam ueritatem rei uiſæ, ſiue præcognouerit illam rem,
ſiue non. Et uiſio per intuitionem erit ſecundum duos modos, ſcilicet uiſio ſola intuitione, & uiſio
per intuitionem cum præcedente cognitione. Viſio autem, quæ eſt ſola intuitione, eſt uiſibilium,
quæ uiſus antè non comprehendit, aut non eſt memor comprehenſionis eorum, quando intuetur
modò ipſa. Et uiſio per intuitionem cum ſcientia præcedente, eſt uiſio omnium uiſibilium, quæ ui-
ſus comprehendit: & eſt memor comprehenſionis eorum, quando intuitus fuerit eorum intentio-
nes, & conſyderauerit intentiones omnes, quæ ſunt in eis. Et iſta uiſio diuiditur in duos modos:
quorum unus, eſt uiſio aſſueta uiſibilium aſſuetorum: & iſta pars erit per ſigna, quæ comprehen-
duntur modica intuitione, & per cõſyderationem quarundam intentionum, quæ ſunt in illa re ui-
ſa cum cognitione præcedente. Et illa uiſio eſt in maiore parte in tempore inſenſibili; & compre-
apud comprehenſionem eius, & per conſiderationem omnium intentionum, quę ſunt in illa
re uiſa, & per diſtinctionem omnium apud comprehenſionem illius rei uiſæ. Viſio ergo erit
ſecundum duos modos: uiſio in primo aſpectu, & uiſio quæ eſt per intuitionem. Et per uiſionem,
quæ eſt in primo aſpectu, comprehendet uiſus intentiones rei uiſæ manifeſtas tantùm, & non cer-
tificatur per huiuſmodi aſpectum forma rei uiſæ. Et uiſio, quæ eſt in primo aſpectu: quandoque eſt
ſolùm phantaſtica: & quandoq; cum cognitione præcedente: & uiſio talis, quæ eſt ſecundum phan
taſiam, eſt uiſio uiſibilium, quæ uiſus non cognouit apud aſpectum: & cum hoc intuetur ipſa. Et ui-
ſio, quæ eſt ſecundum phantaſiam cum cognitione præcedente, eſt uiſio uiſibilium, quæ uiſus co-
gnouit antè: & cum hoc non intuetur intentiones eorum. Et ſecundum diſpoſitionem utriuſque
earum non comprehendit uiſus per phantaſiam ueritatem rei uiſæ, ſiue præcognouerit illam rem,
ſiue non. Et uiſio per intuitionem erit ſecundum duos modos, ſcilicet uiſio ſola intuitione, & uiſio
per intuitionem cum præcedente cognitione. Viſio autem, quæ eſt ſola intuitione, eſt uiſibilium,
quæ uiſus antè non comprehendit, aut non eſt memor comprehenſionis eorum, quando intuetur
modò ipſa. Et uiſio per intuitionem cum ſcientia præcedente, eſt uiſio omnium uiſibilium, quæ ui-
ſus comprehendit: & eſt memor comprehenſionis eorum, quando intuitus fuerit eorum intentio-
nes, & conſyderauerit intentiones omnes, quæ ſunt in eis. Et iſta uiſio diuiditur in duos modos:
quorum unus, eſt uiſio aſſueta uiſibilium aſſuetorum: & iſta pars erit per ſigna, quæ comprehen-
duntur modica intuitione, & per cõſyderationem quarundam intentionum, quæ ſunt in illa re ui-
ſa cum cognitione præcedente. Et illa uiſio eſt in maiore parte in tempore inſenſibili; & compre-
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib