8276ALHAZEN
DE IIS QVAE DEBENT PRAEPONI SERMONI
in deceptionibus uiſus. Cap. II.
2. Axes pyramidum opticarum utriuſ uiſ{us} per centrum foraminis uueæ tranſeuntes,
in uno uiſibilis puncto ſemper concurrunt: & ſunt perpendiculares ſuperficiei uiſ{us}. 32. 35 p 3.
in uno uiſibilis puncto ſemper concurrunt: & ſunt perpendiculares ſuperficiei uiſ{us}. 32. 35 p 3.
DEclaratum eſt in primo tractatu [18 n] quòd uiſus nihil comprehendat ex uiſibilibus, niſi
ſecundum uerticationes refractas linearum radialium: & quòd ordo uiſibilium & partium
eorum non comprehenditur, niſi ex ordinatione linearum radialium. Et dictum eſt etiam
[27 n 1] quòd unum uiſum, quod comprehenditur duobus oculis ſimul, non comprehenditur
unum, niſi quando poſitio eius in reſpectu duorum oculorum fuerit poſitio conſimilis: & quòd ſi
poſitio fuerit diuerſa: tunc comprehendetur unum duo. Sed unumquodq; uiſibilium aſſuetorum,
quæ ſemper comprehenduntur à duobus uiſibus, ſemper comprehendetur unum. Vnde oportet
nos declarare, quomodo unum uiſum comprehendatur à duobus uiſibus unum in maiore parte
temporis & in pluribus poſitionibus: & quomodo poſitio unius uiſi ab ambobus oculis in maiore
parte temporis, & in pluribus erit conſimilis. Et declarabimus etiã
13[Figure 13]a e g b f z q x c u d quomodo poſitio unius uiſi ab ambobus uiſibus erit poſitio diuer-
ſa, & quomodo accidat hoc. Et iam diximus hoc in primo tractatu
[27 n] & declarauimus ipſum uniuerſaliter, non determinatè. Dica
mus ergo quòd cum inſpiciẽs inſpexerit aliquod uiſum, tunc uterq;
uiſus erit in oppoſitione illius uiſi: & cum inſpiciens direxerit pu-
pillam ad illud uiſum: tunc uterq; uiſus diriget pupillam ad illud ui-
ſum directione æquali. Et cum uiſus fuerit motus ſuper rem uiſam:
tunc uterq; uiſus mouebitur ſuper illud. Et cum uiſus direxerit pu-
pillam ad rem uiſam: tunc axes duorum uiſuum congregabuntur in
illa re uiſa, & coniungentur in aliquo puncto illius ſuperficiei. Et ſi
inſpiciens mouerit uiſum per illam rem uiſam: tũc illi duo axes mo-
uebuntur ſimul ſuper ſuperficiẽ illius uiſi, & per omnes partes eius.
Et uniuerſaliter duo oculi ſunt æquales in omnibus ſuis diſpoſitio-
nibus: & uirtus ſenſibilis, quæ eſt in eis, eſt eadem, & actio & paſsio
eorum ſemper eſt æqualis & omnino cõſimilis. Et ſi alter uiſus fue-
rit motus ad uidendum, ſtatim reliquus mouebitur ad illud uiſum
illo eodem motu: & ſi alter uiſus quieuerit, reliquus quieſcit. Et im-
poſsibile eſt, ut alter uiſus moueatur ad uidẽdum, & reliquus quie-
ſcat, niſi impediatur. Et declaratũ eſt in præteritis [19 n 1] quòd in-
ter quodlibet uiſum & cẽtrum uiſus eſt pyramis imaginabilis apud
uiſionem, cuius uertex eſt centrum uiſus, & baſis ſuperficies uiſi,
quod uiſus comprehendit: & iſta pyramis continet omnes uertica-
tiones, ex quibus comprehendit illã rem uiſam. Cum ergo duo axes
amborum uiſuum fuerint cõiuncti in aliquo puncto ſuperficiei uiſi:
tunc ſuperficies uiſi erit baſis communis ambabus pyramidibus ra-
dialibus, figuratis inter duo cẽtra amborum uiſuum & illud uiſum:
& tunc poſitio puncti, in quo axes ſunt cõiuncti apud ambos uiſus,
eſt poſitio cõſimilis: quia eſt oppoſitũ duobus medijs amborum ui-
ſuum, & duo axes, qui ſunt inter illud & duos uiſus, ſunt perpendi-
culares ſuper ſuperficiem duorum uiſuum.
ſecundum uerticationes refractas linearum radialium: & quòd ordo uiſibilium & partium
eorum non comprehenditur, niſi ex ordinatione linearum radialium. Et dictum eſt etiam
[27 n 1] quòd unum uiſum, quod comprehenditur duobus oculis ſimul, non comprehenditur
unum, niſi quando poſitio eius in reſpectu duorum oculorum fuerit poſitio conſimilis: & quòd ſi
poſitio fuerit diuerſa: tunc comprehendetur unum duo. Sed unumquodq; uiſibilium aſſuetorum,
quæ ſemper comprehenduntur à duobus uiſibus, ſemper comprehendetur unum. Vnde oportet
nos declarare, quomodo unum uiſum comprehendatur à duobus uiſibus unum in maiore parte
temporis & in pluribus poſitionibus: & quomodo poſitio unius uiſi ab ambobus oculis in maiore
parte temporis, & in pluribus erit conſimilis. Et declarabimus etiã
13[Figure 13]a e g b f z q x c u d quomodo poſitio unius uiſi ab ambobus uiſibus erit poſitio diuer-
ſa, & quomodo accidat hoc. Et iam diximus hoc in primo tractatu
[27 n] & declarauimus ipſum uniuerſaliter, non determinatè. Dica
mus ergo quòd cum inſpiciẽs inſpexerit aliquod uiſum, tunc uterq;
uiſus erit in oppoſitione illius uiſi: & cum inſpiciens direxerit pu-
pillam ad illud uiſum: tunc uterq; uiſus diriget pupillam ad illud ui-
ſum directione æquali. Et cum uiſus fuerit motus ſuper rem uiſam:
tunc uterq; uiſus mouebitur ſuper illud. Et cum uiſus direxerit pu-
pillam ad rem uiſam: tunc axes duorum uiſuum congregabuntur in
illa re uiſa, & coniungentur in aliquo puncto illius ſuperficiei. Et ſi
inſpiciens mouerit uiſum per illam rem uiſam: tũc illi duo axes mo-
uebuntur ſimul ſuper ſuperficiẽ illius uiſi, & per omnes partes eius.
Et uniuerſaliter duo oculi ſunt æquales in omnibus ſuis diſpoſitio-
nibus: & uirtus ſenſibilis, quæ eſt in eis, eſt eadem, & actio & paſsio
eorum ſemper eſt æqualis & omnino cõſimilis. Et ſi alter uiſus fue-
rit motus ad uidendum, ſtatim reliquus mouebitur ad illud uiſum
illo eodem motu: & ſi alter uiſus quieuerit, reliquus quieſcit. Et im-
poſsibile eſt, ut alter uiſus moueatur ad uidẽdum, & reliquus quie-
ſcat, niſi impediatur. Et declaratũ eſt in præteritis [19 n 1] quòd in-
ter quodlibet uiſum & cẽtrum uiſus eſt pyramis imaginabilis apud
uiſionem, cuius uertex eſt centrum uiſus, & baſis ſuperficies uiſi,
quod uiſus comprehendit: & iſta pyramis continet omnes uertica-
tiones, ex quibus comprehendit illã rem uiſam. Cum ergo duo axes
amborum uiſuum fuerint cõiuncti in aliquo puncto ſuperficiei uiſi:
tunc ſuperficies uiſi erit baſis communis ambabus pyramidibus ra-
dialibus, figuratis inter duo cẽtra amborum uiſuum & illud uiſum:
& tunc poſitio puncti, in quo axes ſunt cõiuncti apud ambos uiſus,
eſt poſitio cõſimilis: quia eſt oppoſitũ duobus medijs amborum ui-
ſuum, & duo axes, qui ſunt inter illud & duos uiſus, ſunt perpendi-
culares ſuper ſuperficiem duorum uiſuum.
3. Sit{us} uiſibilis erga utrun uiſum eſt plerun ſit{us} ſimilis. Ita axes pyramidum optica-
rum & lineæ ab utro uiſu ductæ ad cõcurſum duorum axιum, factũ in recta linea adutrun
axem perpendiculari, ſunt æquales. 40. 42 p 3.
rum & lineæ ab utro uiſu ductæ ad cõcurſum duorum axιum, factũ in recta linea adutrun
axem perpendiculari, ſunt æquales. 40. 42 p 3.
QVod autẽ remanet de ſuperficie uiſi, inter quodlibet punctũ eius, & inter duo cẽtra ambo-
rum uiſuũ, ſunt duæ lineæ, quarũ poſitio in reſpectu duorũ axiũ, erit poſitio cõſimilis in par
te ſcilicet: quoniã omnes duæ lineæ imaginabiles inter duo cẽtra duorũ uiſuum & punctũ
ſuperficiei uiſæ, in quo coniungũtur duo axes duorũ uiſuũ: erunt declinabiles à duobus axibus ad
unã partẽ. Nã omne punctũ ſuperficiei uiſi, in quo duo axes coniungũtur, declinabit à puncto con-
iunctionis ad eandẽ partẽ: punctũ uerò cõiunctionis eſt ſuper utrumq; axem. Remotiones autem
iſtarũ linearum à duobus axibus ſunt æquales: quoniã omnes duæ lineæ exeuntes à duobus cẽtris
duorũ uiſuum ad quodlibet punctum punctorũ ualde propinquorũ puncto cõiunctionis, æquali-
ter diſtant à duobus axibus, quantũ ad ſenſum. Duo enim axes exeuntes ad punctũ cõiunctionis,
erũt æquales, aut nõ erit inter eos diuerſitas ſenſibilis, quãdo res uiſa nõ fuerit ualde propinqua ui-
ſui, & diſtãtia eius à uiſu fuerit mediocris. Et ſimiliter eſt diſpoſitio cuiuslibet pũcti multũ propin-
qui pũcto cõiunctionis, ſcilicet, quòd omnes duæ lineæ exeũtes à duobus cẽtris duorũ uiſuum ad
quodlibet punctũ eorũ, ferè nõ differũt in longitudine quantùm ad ſenſum, ſed ferè erũt æquales.
rum uiſuũ, ſunt duæ lineæ, quarũ poſitio in reſpectu duorũ axiũ, erit poſitio cõſimilis in par
te ſcilicet: quoniã omnes duæ lineæ imaginabiles inter duo cẽtra duorũ uiſuum & punctũ
ſuperficiei uiſæ, in quo coniungũtur duo axes duorũ uiſuũ: erunt declinabiles à duobus axibus ad
unã partẽ. Nã omne punctũ ſuperficiei uiſi, in quo duo axes coniungũtur, declinabit à puncto con-
iunctionis ad eandẽ partẽ: punctũ uerò cõiunctionis eſt ſuper utrumq; axem. Remotiones autem
iſtarũ linearum à duobus axibus ſunt æquales: quoniã omnes duæ lineæ exeuntes à duobus cẽtris
duorũ uiſuum ad quodlibet punctum punctorũ ualde propinquorũ puncto cõiunctionis, æquali-
ter diſtant à duobus axibus, quantũ ad ſenſum. Duo enim axes exeuntes ad punctũ cõiunctionis,
erũt æquales, aut nõ erit inter eos diuerſitas ſenſibilis, quãdo res uiſa nõ fuerit ualde propinqua ui-
ſui, & diſtãtia eius à uiſu fuerit mediocris. Et ſimiliter eſt diſpoſitio cuiuslibet pũcti multũ propin-
qui pũcto cõiunctionis, ſcilicet, quòd omnes duæ lineæ exeũtes à duobus cẽtris duorũ uiſuum ad
quodlibet punctũ eorũ, ferè nõ differũt in longitudine quantùm ad ſenſum, ſed ferè erũt æquales.
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib