Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Table of contents

< >
[101.] 51. Motus uiſibilis percipitur in tempore ſenſili.
[102.] 52. Quies percipitur è uiſibili, eundem ſitum locum́ tempore ſenſili occupante. 112 p 4.
[103.] 53. Aſperitas percipitur è luce aſper am ſuperficiem illuminante. 139 p 4.
[104.] 54. Lenit as percipitur è luce lenem ſuperficiem illuminante. 140 p 4.
[105.] 55. Perſpicuit{as} percipitur è perceptione corporis denſi ultra corp{us} perſpicuum poſiti. 142 p 4.
[106.] 56. Denſitas percipitur è perſpicuitatis priuatione. 143 p 4.
[107.] 57. Vmbra percipitur è lucis unius abſentia, alterius præſentia. 145 p 4.
[108.] 58. Obſcurit{as} percipitur è lucis priuatione & abſentia. 146 p 4.
[109.] 59. Pulchritudo percipitur tum è ſingulis uiſibilibus ſpeciebus, tum è pluribus ſimul coniun ctis, ſymmetris inter ſe. 148 p 4.
[110.] 60. Deformitas percipitur tum è ſingulis uiſibilibus ſpeciebus, tum è pluribus ſimul coniun-ctis, aſymmetris inter ſe. 149 p 4.
[111.] 61. Similitudo percipitur è uiſibilium inter ſe conuenientia. 151 p 4.
[112.] 62. Dißimilitudo percipitur è priuatione ſimilitudinis & conuenientiæ uiſibilium inter ſe. 152 p 4.
[113.] DE DIVERSITATE COMPREHENSIONIS VISVS AB intentionibus particularibus. Cap. III. 63. Viſus plures uiſibiles ſpecies ſimul percipit. 2 p 4.
[114.] 64. Viſio fit aſpectu, aut obtutu. 51 p 3.
[115.] 65. Viſio per aſpectum, fit per quemlibet pyramidis opticæ radium: per obtutum uerò fit per ſolum axem. 52 p 3.
[116.] 66. Obtut{us} iteratio alti{us} imprimit formas uiſibiles animo, certiores́ efficit. 58 p 3.
[117.] 67. E uiſibili ſæpi{us} uiſo remanet in animo generalis notio: qua quodlibet uiſibile ſimile per cipitur & cognoſcitur. 61 p 3. Idem 14 n.
[118.] 68. Eſſentia uiſibilis percipitur è ſpecieb{us} uifibilib{us}, beneficio formæ in animo reſiden-tis. 66 p 3.
[119.] 69. Diſtinctauiſio fit aut obtutu ſolo: aut obtutu & anticipata notione ſimul. 62 p 3.
[120.] 70. Obtut{us} fit in tempore. 56 p 3.
[121.] 71. Viſibile obtutu & antegreſſa cognitione ſimul, minore tempore percipitur, quàm ſolo ob-tutu. 64 p 3.
[122.] 72. Generales uiſibilis ſpecies citi{us} percipiuntur ſingularib{us}. 71 p 3.
[123.] 73. E uiſibilib{us} communib{us} alia alijs citi{us} percipiuntur. 72 p 3.
[124.] 74. Temp{us} obtut{us} pro ſpecierum uiſibilium uarietate uariat. 56 p 3.
[125.] 75. Viſio per anticipatam notionem & breuem obtutum, eſt incerta. 65 p 3.
[126.] 76. Vera uiſibilis forma percipitur obtutu: accurata conſideratione: & dilig enti omnium uiſibilium ſpecierum diſtinctione. 57 p 3.
[127.] ALHAZEN FILII ALHAYZEN OPTICAE LIBER TERTIVS.
[128.] PROOEMIVM LIBRI. CAP. 1. 1. Viſ{us} in perceptione uiſibilium aliquando allucinatur. 1 p 4.
[129.] DE IIS QVAE DEBENT PRAEPONI SERMONI in deceptionibus uiſus. Cap. II. 2. Axes pyramidum opticarum utriuſ uiſ{us} per centrum foraminis uueæ tranſeuntes, in uno uiſibilis puncto ſemper concurrunt: & ſunt perpendiculares ſuperficiei uiſ{us}. 32. 35 p 3.
[130.] 3. Sit{us} uiſibilis erga utrun uiſum eſt plerun ſit{us} ſimilis. Ita axes pyramidum optica-rum & lineæ ab utro uiſu ductæ ad cõcurſum duorum axιum, factũ in recta linea adutrun axem perpendiculari, ſunt æquales. 40. 42 p 3.
< >
page |< < (81) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div147" type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s4226" xml:space="preserve">
              <pb o="81" file="0087" n="87" rhead="OPTICAE LIBER III."/>
            tur ad huiuſinodi uiſum, adeò ut axis communis ueniat ad iſtud uiſum, aut prope, tunc certificabi-
              <lb/>
            tur forma eius.</s>
            <s xml:id="echoid-s4227" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div148" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head173" xml:space="preserve" style="it">11. Viſibile intra axes opticos ſitum: ueluni uiſui rectè, reliquo obliquè oppoſitum: uidetur
            <lb/>
          geminum. 104.103 p 4.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s4228" xml:space="preserve">ET ſimiliter cum ambo uiſus comprehenderint multa uiſa ſimul:</s>
            <s xml:id="echoid-s4229" xml:space="preserve"> & axes amborum uiſuum ſi-
              <lb/>
            mul concurrerint in aliquod unum uiſorum illorum:</s>
            <s xml:id="echoid-s4230" xml:space="preserve"> & fuerint fixi in illo:</s>
            <s xml:id="echoid-s4231" xml:space="preserve"> reſidua autem uiſa
              <lb/>
            fuerint extra duos axes:</s>
            <s xml:id="echoid-s4232" xml:space="preserve"> & uiſum, in quo concurrunt duo axes, fuerit minimi corporis:</s>
            <s xml:id="echoid-s4233" xml:space="preserve"> tunc
              <lb/>
            forma uiſi, in quo concurrunt duo axes, in concauitate nerui communis, erit una forma & certifica
              <lb/>
            ta.</s>
            <s xml:id="echoid-s4234" xml:space="preserve"> Et ſi uiſum fuerit ſuper axem communem:</s>
            <s xml:id="echoid-s4235" xml:space="preserve"> tunc forma eius erit magis certificata, quàm forma ui-
              <lb/>
            ſi, quæ eſt extra axem communem, & ſi in ipſo concurrunt duo axes.</s>
            <s xml:id="echoid-s4236" xml:space="preserve"> Viſorum autem, quæ compre-
              <lb/>
            henduntur à uiſu in illo ſtatu, quæ ſunt propinqua uiſo, in quo duo axes concurrunt, ſi etiam fue-
              <lb/>
            rint ipſa minimi corporis:</s>
            <s xml:id="echoid-s4237" xml:space="preserve"> forma inſtituitur in concauitate communis nerui una, in qua non erit du
              <lb/>
            bitatio maxima:</s>
            <s xml:id="echoid-s4238" xml:space="preserve"> nam forma eius erit propinqua centro.</s>
            <s xml:id="echoid-s4239" xml:space="preserve"> Ex illis autem uiſibilibus, quæ compre-
              <lb/>
            henduntur à uiſu in iſto ſtatu, quod fuerit remotum à uiſo, in quo concurrunt duo axes:</s>
            <s xml:id="echoid-s4240" xml:space="preserve"> eius forma
              <lb/>
            inſtituetur in concauitate iſtius nerui, dubitabilis:</s>
            <s xml:id="echoid-s4241" xml:space="preserve"> & tunc aut erunt duæ formæ ſe mutuò pene-
              <lb/>
            trantes, quia ſunt in una parte:</s>
            <s xml:id="echoid-s4242" xml:space="preserve"> quapropter inæqualitas, quæ eſt inter ſuas poſitiones in remotione,
              <lb/>
            non erit maxima:</s>
            <s xml:id="echoid-s4243" xml:space="preserve"> unde duæ formæ ſe mutuò penetrabunt:</s>
            <s xml:id="echoid-s4244" xml:space="preserve"> aut forma quarundam partium erit du-
              <lb/>
            plex, & forma quarundam erit una:</s>
            <s xml:id="echoid-s4245" xml:space="preserve"> & ſic forma huiuſmodi uiſibilium erit dubitabilis in omnibus
              <lb/>
            diſpoſitionibus, propter diuerſitatem poſitionis radiorum exeuntium ad illa, & quia radij exeun-
              <lb/>
            tes ad illa, erunt remoti à duobus axibus.</s>
            <s xml:id="echoid-s4246" xml:space="preserve"> Forma autem obliqui uiſi à duobus axibus, remoti à loco
              <lb/>
            concurſus duorum axium, erit non certificata, dum fuerit remota à concurſu duorum axium.</s>
            <s xml:id="echoid-s4247" xml:space="preserve"> Cum
              <lb/>
            autem duo axes fuerint remoti, & concurrerint in ipſo:</s>
            <s xml:id="echoid-s4248" xml:space="preserve"> tunc uerificabitur forma eius.</s>
            <s xml:id="echoid-s4249" xml:space="preserve"> Cum autem
              <lb/>
            duo axes duorum uiſuum concurrerint in aliquo uiſo, & hi duo uiſus comprehenderint aliud ui-
              <lb/>
            ſum propinquius duobus uiſibus, uiſo, in quo concurrunt duo axes:</s>
            <s xml:id="echoid-s4250" xml:space="preserve"> aut remotius:</s>
            <s xml:id="echoid-s4251" xml:space="preserve"> & fuerit etiam
              <lb/>
            inter duos axes:</s>
            <s xml:id="echoid-s4252" xml:space="preserve"> tunc poſitio eius apud duos uiſus erit diuerſa in parte.</s>
            <s xml:id="echoid-s4253" xml:space="preserve"> Nam cum fuerit inter duos
              <lb/>
            axes, erit dextrum unius axis, ſiniſtrum alterius, & radij exeuntes ad ipſum ab altero uiſo, erunt de-
              <lb/>
            xtri ab axe, & qui exeũt ad ipſum à reliquo uiſo, erunt ſiniſtri:</s>
            <s xml:id="echoid-s4254" xml:space="preserve"> & ſic poſitio eius apud duos uiſus erit
              <lb/>
            diuerſa in parte.</s>
            <s xml:id="echoid-s4255" xml:space="preserve"> Et forma huiuſmodi uiſorũ inſtituitur in duobus uiſibus, in duobus locis diuerſæ
              <lb/>
            poſitionis:</s>
            <s xml:id="echoid-s4256" xml:space="preserve"> & duæ formæ, quæ inſtituuntur in duobus uiſibus, perueniẽt ad duo loca diuerſa conca
              <lb/>
            uitatum communis nerui, & erunt à duobus lateribus centri.</s>
            <s xml:id="echoid-s4257" xml:space="preserve"> Quapropter erunt duæ formę, & non
              <lb/>
            ſuperponentur ſibi.</s>
            <s xml:id="echoid-s4258" xml:space="preserve"> Et ſimiliter cum fuerit uiſum in altero axe, & extra reliquum, forma eius inſti-
              <lb/>
            tuetur in concauitate communis nerui, in duobus locis, una ſcilicet in centro, & alia obliqua à cen-
              <lb/>
            tro, & non ſuperponentur ſibi.</s>
            <s xml:id="echoid-s4259" xml:space="preserve"> Secundum ergo hos modos inſtituetur forma uiſibilium in duobus
              <lb/>
            uiſibus, & in concauitate communis nerui.</s>
            <s xml:id="echoid-s4260" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div149" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head174" xml:space="preserve" style="it">12. Viſibile aliàs unum: aliàs geminum uideri organo ostenditur. 108 p 4.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s4261" xml:space="preserve">OMnia autẽ, quę diximus, ſic poſſunt experimentari experimẽto:</s>
            <s xml:id="echoid-s4262" xml:space="preserve"> cum quo ueniet certifica-
              <lb/>
            tio.</s>
            <s xml:id="echoid-s4263" xml:space="preserve"> Accipiatur tabula leuis ligni:</s>
            <s xml:id="echoid-s4264" xml:space="preserve"> cuius longitudo ſit unius cubiti:</s>
            <s xml:id="echoid-s4265" xml:space="preserve"> & cuius latitudo ſit qua-
              <lb/>
              <figure xlink:label="fig-0087-01" xlink:href="fig-0087-01a" number="17">
                <variables xml:id="echoid-variables10" xml:space="preserve">d z c s f r t q k l h b n m a</variables>
              </figure>
            tuor dígitorũ:</s>
            <s xml:id="echoid-s4266" xml:space="preserve"> & ſit bene plana & æqualis
              <lb/>
            & læuis:</s>
            <s xml:id="echoid-s4267" xml:space="preserve"> & ſint fines ſuæ longitudinis æquidiſtan
              <lb/>
            tes, & ſuæ latitudines æquidιſtantes:</s>
            <s xml:id="echoid-s4268" xml:space="preserve"> & ſint in ipſa
              <lb/>
            duæ diametrι ſe ſecantes:</s>
            <s xml:id="echoid-s4269" xml:space="preserve"> à quarũ loco ſectionis
              <lb/>
            extrahatur linea recta æquidiſtans duobus fini-
              <lb/>
            bus longitudinis [per 31 p 1.</s>
            <s xml:id="echoid-s4270" xml:space="preserve">] Et extrahatur etiam
              <lb/>
            à loco ſectionis linea recta perpendicularis ſuper
              <lb/>
            lineam primam poſitam in medio:</s>
            <s xml:id="echoid-s4271" xml:space="preserve"> [per 11 p 1] &
              <lb/>
            intingantur iſtæ lineæ tincturis lucidis dιuerſo-
              <lb/>
            rum colorum, ut bene appareant:</s>
            <s xml:id="echoid-s4272" xml:space="preserve"> ſed tamen duæ
              <lb/>
            diametri ſint unius coloris.</s>
            <s xml:id="echoid-s4273" xml:space="preserve"> Et fiat cauatura in me
              <lb/>
            dio latitudιnis tabulæ, apud extremum lineæ re-
              <lb/>
            ctæ poſitę in medio, & inter duas diametros con-
              <lb/>
            cauιtate rotũda, & quaſi pyramidaliter, ſic ut poſ-
              <lb/>
            ſit intrare cornu naſi, quando tabula ſuperpone-
              <lb/>
            tur ei, quouſq;</s>
            <s xml:id="echoid-s4274" xml:space="preserve"> tangãt duo anguli tabulę ferè duo
              <lb/>
            media ſuperficierum duorum uiſuum, quamuis
              <lb/>
            non tangent.</s>
            <s xml:id="echoid-s4275" xml:space="preserve"> Sit igitur tabula in figura a b c d:</s>
            <s xml:id="echoid-s4276" xml:space="preserve"> &
              <lb/>
            diametrι a d, b c:</s>
            <s xml:id="echoid-s4277" xml:space="preserve"> & punctus ſectionιs ſit q:</s>
            <s xml:id="echoid-s4278" xml:space="preserve"> & linea
              <lb/>
            extenſa in medio longitudinis ſit h q z:</s>
            <s xml:id="echoid-s4279" xml:space="preserve"> & linea ſe-
              <lb/>
            cans hanc lineam ſecundum angulos rectos ſit k
              <lb/>
            q t:</s>
            <s xml:id="echoid-s4280" xml:space="preserve"> & concauitas, quæ eſt in medio latitudinis ta-
              <lb/>
            bulæ, ſit illa, quæ continetur à linea m h n.</s>
            <s xml:id="echoid-s4281" xml:space="preserve"> Hac
              <lb/>
            igitur tabula facta hoc modo:</s>
            <s xml:id="echoid-s4282" xml:space="preserve"> accipiatur cera al-
              <lb/>
            ba, ex qua fiant tria indiuidua parua columna-
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>