Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

List of thumbnails

< >
81
81 (75)
82
82 (76)
83
83 (77)
84
84 (78)
85
85 (79)
86
86 (80)
87
87 (81)
88
88 (82)
89
89 (83)
90
90 (84)
< >
page |< < (84) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div152" type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s4403" xml:space="preserve">
              <pb o="84" file="0090" n="90" rhead="ALHAZEN"/>
            utramque illarum remotarum, magis remotam à medio, quàm ſit in rei ueritate.</s>
            <s xml:id="echoid-s4404" xml:space="preserve"> Deinde cum ex-
              <lb/>
            perimentator cooperuerit alterum uiſum:</s>
            <s xml:id="echoid-s4405" xml:space="preserve"> uidebit duas diametros, & uidebit ſpatium inter eas ma-
              <lb/>
            ius, quàm in rei ueritate ſecundum ſuam pyramidationem:</s>
            <s xml:id="echoid-s4406" xml:space="preserve"> quod autem eſt magis amplum de ipſo,
              <lb/>
            eſt latitudo tabulæ:</s>
            <s xml:id="echoid-s4407" xml:space="preserve"> & apparebit, quòd diameter remota à medio, eſt diameter, quæ ſequitur uiſum
              <lb/>
            coopertum.</s>
            <s xml:id="echoid-s4408" xml:space="preserve"> Ex quo declaratur, quòd duæ diametri, quæ uidentur propinquæ, cum uiſio fuerit in
              <lb/>
            utroque uiſu:</s>
            <s xml:id="echoid-s4409" xml:space="preserve"> ſunt illæ, quarum utraque uidetur uiſu ſequente:</s>
            <s xml:id="echoid-s4410" xml:space="preserve"> & quòd duæ diametri remotæ ſunt
              <lb/>
            illæ, quarum utraque uidetur uiſu obliquo.</s>
            <s xml:id="echoid-s4411" xml:space="preserve"> Propinquitas autem duarum è quatuor eſt:</s>
            <s xml:id="echoid-s4412" xml:space="preserve"> quia cum
              <lb/>
            duo axes concurrerint in indiuiduo poſito in medio:</s>
            <s xml:id="echoid-s4413" xml:space="preserve"> tunc utraque diametrorum comprehende-
              <lb/>
            tur à uiſu ſequente per radios ualde propinquos axi.</s>
            <s xml:id="echoid-s4414" xml:space="preserve"> Quapropter formæ eorum propter hoc e-
              <lb/>
            runt in concauitate communis nerui ualde propinquæ centro, & erit punctus ſectionis eorum in
              <lb/>
            ipſo centro:</s>
            <s xml:id="echoid-s4415" xml:space="preserve"> unde uidentur propinquæ ſibi, & medio.</s>
            <s xml:id="echoid-s4416" xml:space="preserve"> Remotio autem duarum è quatuor eſt:</s>
            <s xml:id="echoid-s4417" xml:space="preserve"> quia
              <lb/>
            utraque diametrorum comprehenditur etiam alio uiſu obliquo ab ipſo.</s>
            <s xml:id="echoid-s4418" xml:space="preserve"> Quapropter comprehen-
              <lb/>
            ditur per radios remotos ab axe:</s>
            <s xml:id="echoid-s4419" xml:space="preserve"> & altera comprehenditur per radios dextros ab axe, & reliqua per
              <lb/>
            radios ſiniſtros ab axe alio.</s>
            <s xml:id="echoid-s4420" xml:space="preserve"> Quapropter formæ earum inſtituentur in concauitate communis nerui
              <lb/>
            remotæ.</s>
            <s xml:id="echoid-s4421" xml:space="preserve"> Infigentur enim in duabus partibus contrarijs in reſpectu centri, & etiam remotis à cen-
              <lb/>
            tro:</s>
            <s xml:id="echoid-s4422" xml:space="preserve"> unde duę diametri habent duas formas propinquas ſibi, & duas formas remotas à ſe.</s>
            <s xml:id="echoid-s4423" xml:space="preserve"> Quare ue
              <lb/>
            rò comprehendatur remotio utriuſq;</s>
            <s xml:id="echoid-s4424" xml:space="preserve"> remotarũ à medio, maior quàm ſit ſua remotio uera:</s>
            <s xml:id="echoid-s4425" xml:space="preserve"> eſt:</s>
            <s xml:id="echoid-s4426" xml:space="preserve"> quia
              <lb/>
            remotio, quę eſt inter duas diametros, cõprehenditur ab utroq;</s>
            <s xml:id="echoid-s4427" xml:space="preserve"> uiſu maior, quàm ſit in rei ueritate:</s>
            <s xml:id="echoid-s4428" xml:space="preserve">
              <lb/>
            & hoc apparet, quando experimentator cooperuerit alterũ uiſum, & inſpexerit per reliquũ.</s>
            <s xml:id="echoid-s4429" xml:space="preserve"> Quare
              <lb/>
            uerò, quando experimentator cooperuerit alterum uiſum, & inſpexerit per reliquum tantùm:</s>
            <s xml:id="echoid-s4430" xml:space="preserve"> inue
              <lb/>
            niat ſpatium inter duas diametros magis amplum, quàm in rei ueritate:</s>
            <s xml:id="echoid-s4431" xml:space="preserve"> eſt:</s>
            <s xml:id="echoid-s4432" xml:space="preserve"> quia ſpatium, quod eſt
              <lb/>
            inter duas diametros, comprehenditur ab utroq;</s>
            <s xml:id="echoid-s4433" xml:space="preserve"> uiſu ualde propinquũ uiſui:</s>
            <s xml:id="echoid-s4434" xml:space="preserve"> & omne, quod eſt ual
              <lb/>
            de propinquum uiſui, uidetur maius, quàm ſit in rei ueritate.</s>
            <s xml:id="echoid-s4435" xml:space="preserve"> Et cauſa huius declarabitur pòſt, cum
              <lb/>
            loquemur de deceptionibus uiſus.</s>
            <s xml:id="echoid-s4436" xml:space="preserve"> Ex conſideratione igitur diſpoſitionum diametrorum, quæ ſunt
              <lb/>
            in tabula, & indiuiduorum poſitorum ſuper eas, non in medio:</s>
            <s xml:id="echoid-s4437" xml:space="preserve"> apparet, quòd omne uiſum poſitum
              <lb/>
            ſuper axem communem, & comprehenſum à uiſu per axem radialem, comprehenditur in ſuo loco,
              <lb/>
            ſiue comprehendatur uno uiſu, & per unũ axem axiũ duorũ uiſuum, ſiue cõprehendatur per duos
              <lb/>
            uiſus & ambos axes.</s>
            <s xml:id="echoid-s4438" xml:space="preserve"> Et declaratur, quòd omne uiſum comprehenſum per unum uiſum & per axem
              <lb/>
            radialem, quod uiſum non eſt ſuper axem cõmunem, comprehenditur in loco propinquiore cõmu-
              <lb/>
            muni axi quàm ſuo loco uero:</s>
            <s xml:id="echoid-s4439" xml:space="preserve"> & hoc etiã ſequitur in eis, quæ cõprehenduntur per reſiduos radios,
              <lb/>
            præter axem.</s>
            <s xml:id="echoid-s4440" xml:space="preserve"> Quoniã cũ uiſus comprehenderit rem uiſam ſecundũ quod eſt:</s>
            <s xml:id="echoid-s4441" xml:space="preserve"> & inſtituta fuerit for-
              <lb/>
            ma in cõcauitate cõmunis nerui in uno loco:</s>
            <s xml:id="echoid-s4442" xml:space="preserve"> & continua ſibi inuicem ſecundum continuationẽ rei
              <lb/>
            uiſæ:</s>
            <s xml:id="echoid-s4443" xml:space="preserve"> & punctũ uiſi, quod eſt ſuper axem radialem, cum nõ fuerit ſuper axem cõmunem, uideatur in
              <lb/>
            loco propinquiore cõmuni axi, quàm ſuo loco uero:</s>
            <s xml:id="echoid-s4444" xml:space="preserve"> tunc puncta ſua reſidua etiam uidentur in loco
              <lb/>
            propinquiore cõmuni axi, ſuo loco uero, quia ſunt continuata cum parte, quæ eſt apud extremum
              <lb/>
            axis.</s>
            <s xml:id="echoid-s4445" xml:space="preserve"> Et ſi axes duorũ uiſuum concurrerẽt in aliquo uiſo extra axem cõmunem, ſequeretur etiã iſta
              <lb/>
            diſpoſitio:</s>
            <s xml:id="echoid-s4446" xml:space="preserve"> ſcilicet quòd uideretur in loco propinquiore cõmuni axi, quàm ſuo loco uero.</s>
            <s xml:id="echoid-s4447" xml:space="preserve"> Sed iſta po
              <lb/>
            ſitio rarò accidit.</s>
            <s xml:id="echoid-s4448" xml:space="preserve"> Cum enim illi axes duorũ uiſuum cõcurrerint in aliquo uiſo:</s>
            <s xml:id="echoid-s4449" xml:space="preserve"> tunc in pluribus diſ-
              <lb/>
            poſitionibus axis cõmunis tranſibit per illud uiſum, & nunquã axes duorum uiſuũ concurrentin
              <lb/>
            aliquo uiſo extra axem cõmunem, niſi per laborem aut per impedimentũ cogens uiſum ad hoc.</s>
            <s xml:id="echoid-s4450" xml:space="preserve"> Et
              <lb/>
            hæc diſpoſitio nõ apparetin uiſis aſſuetis.</s>
            <s xml:id="echoid-s4451" xml:space="preserve"> Nam cum acciderit hoc in aliquo uiſo aſſueto:</s>
            <s xml:id="echoid-s4452" xml:space="preserve"> continget
              <lb/>
            in omnibus uiſis continuis cum illo uiſo:</s>
            <s xml:id="echoid-s4453" xml:space="preserve"> unde poſitio uiſorum inter ſe inuicem nõ tranſmutabitur
              <lb/>
            propter hoc.</s>
            <s xml:id="echoid-s4454" xml:space="preserve"> Et cum poſitio illius uiſi in reſpectu uiſorũ uicinantium non fuerit tranſmutata:</s>
            <s xml:id="echoid-s4455" xml:space="preserve"> tunc
              <lb/>
            non apparebit tranſmutatio ſuiloci, cum acciderit in uiſis aſſuetis.</s>
            <s xml:id="echoid-s4456" xml:space="preserve"> Quando igitur conſideratur hæc
              <lb/>
            uia prædicta:</s>
            <s xml:id="echoid-s4457" xml:space="preserve"> declarabitur ex illa experientia, quòd hoc ſequitur in omnibus uiſis, in quibus cõcur-
              <lb/>
            runt axes duorũ uiſuum, quæ ſunt extra axem cõmunem.</s>
            <s xml:id="echoid-s4458" xml:space="preserve"> Et etiam oportet experimentatorẽ acci-
              <lb/>
            pere tres ſchedulas pergameni, paruas, æquales:</s>
            <s xml:id="echoid-s4459" xml:space="preserve"> & ſcribat in una uerbum aliquod ſcriptura mani-
              <lb/>
            feſta:</s>
            <s xml:id="echoid-s4460" xml:space="preserve"> & in reſiduis ſcribat illam eandem partem:</s>
            <s xml:id="echoid-s4461" xml:space="preserve"> & in illa quantitate & in illa figura:</s>
            <s xml:id="echoid-s4462" xml:space="preserve"> & ponat in diui-
              <lb/>
            duum unum in medio tabulæ, ut prius:</s>
            <s xml:id="echoid-s4463" xml:space="preserve"> & ponat etiam alterum indiuiduum ſuper punctum k.</s>
            <s xml:id="echoid-s4464" xml:space="preserve"> Dein
              <lb/>
            de applicet unam ſchedulam cum indiuiduo, quod eſt in medio tabulæ, & aliã in puncto k:</s>
            <s xml:id="echoid-s4465" xml:space="preserve"> & obſer
              <lb/>
            uet, ut poſitio eius ſit, ſicut poſitio primæ ſchedulæ:</s>
            <s xml:id="echoid-s4466" xml:space="preserve"> & ponat tabulam, ut prius fecit:</s>
            <s xml:id="echoid-s4467" xml:space="preserve"> & dirigat pupil
              <lb/>
            lam ad ſchedulam, quę eſt in medio in diuiduo:</s>
            <s xml:id="echoid-s4468" xml:space="preserve"> & intueatur illam:</s>
            <s xml:id="echoid-s4469" xml:space="preserve"> tunc cõprehendet partẽ ſcriptam
              <lb/>
            ſuper illam certa comprehenſione:</s>
            <s xml:id="echoid-s4470" xml:space="preserve"> & comprehendet ſimul in illa diſpoſitione aliam ſchedulã, & par
              <lb/>
            tem ſcriptã in ea, ſed non bene declaratã, ſicut eſt pars ſimilis illi, quæ eſt ſcripta in media ſchedula,
              <lb/>
            licet ſint cõſimiles in figura, forma & quãtitate.</s>
            <s xml:id="echoid-s4471" xml:space="preserve"> Deinde in hac diſpoſitiõe oportet experimentatorẽ
              <lb/>
            accipere tertiam ſchedulam manu ſequente punctum k:</s>
            <s xml:id="echoid-s4472" xml:space="preserve"> & ponat illam in uerticatione duarum ſche
              <lb/>
            dularum, quę ſunt in tabula, & in rectitudine extenſionis lineæ, quę eſt in latitudine tabulæ, quæ eſt
              <lb/>
            in ſuperficie tabulæ, quantũ ad ſenſum:</s>
            <s xml:id="echoid-s4473" xml:space="preserve"> ſed tamen ſit remota à tabula:</s>
            <s xml:id="echoid-s4474" xml:space="preserve"> Et huius uerticatio uocetur
              <lb/>
            uerticatio facialis.</s>
            <s xml:id="echoid-s4475" xml:space="preserve"> Et obſeruet experimentator, ut poſitio tertiæ ſchedulæ, & poſitio partis, quæ eſt
              <lb/>
            in illa, quando ponit ſchedulã, ſit ſimilis poſitioni duarũ ſchedularũ, quæ ſunt in tabula:</s>
            <s xml:id="echoid-s4476" xml:space="preserve"> & tunc figat
              <lb/>
            ambos uiſus in ſchedulam poſitã in medio, & dirigat pupillam ad ipſam:</s>
            <s xml:id="echoid-s4477" xml:space="preserve"> & tunc quidẽ cõprehendet
              <lb/>
            tertiã ſchedulam, ſi non fuerit multũ remota à tabula:</s>
            <s xml:id="echoid-s4478" xml:space="preserve"> ſed comprehendet formã partis, quæ eſt in ea,
              <lb/>
            dubitabilẽ, non intelligibilẽ, & nõ inueniet eam, ſicut inuenit formã partis ſimilis illi, quæ eſt in me-
              <lb/>
            dio tabulę:</s>
            <s xml:id="echoid-s4479" xml:space="preserve">nec ſicut inuenit formã partis, quę eſt apud punctũ k, dum ambo uiſus direxerint pupillã
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>