Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich - Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero

Scan	Original
51	45
52	46
53	47
54	48
55	49
56	50
57	51
58	52
59	53
60	54
61	55
62	56
63	57
64	58
65	59
66	60
67	61
68	62
69	63
70	64
71	65
72	66
73	67
74	68
75	69
76	70
77	71
78	72
79	73
80	74

9185OPTICAE LIBER III. ad ſchedulam, quæ eſt in medio. Deinde auferat experimẽtator indiuiduum, quod eſt apud punctũ
k, & ſchedulam, quæ eſt in illo: & appropinquet ſchedulam, quam tenet in manu, quouſq; applicet
eam ad latus ſchedulæ, applicatæ cũ indiuiduo poſito in medio: & præſeruet ſe, ut ſchedula ſit per-
pendicularis ſuper lineam poſitam in latitudine: & dirigat pupillam, ſicut prius, ad ſchedulam po-
ſitam in medio: tunc quidem in medio comprehendet ambas partes, quæ ſuntin duabus ſchedu-
lis comprehenſione manifeſta & certificata, & non erit inter duas formas duarum partium in de-
claratione & certificatione differentia ſenſibilis. Dein de experimẽtator moueat ſchedulam, quam
tenet in manu motu ſubtili ſuper lineam poſitam in latitudine: & præſeruet ſe, ut ſitus eius ſit, ſicut
erat prius: & intendat certificare ſchedulam, quæ eſt in medio, & intueatur bene duas ſchedulas in
hoc ſtatu: tunc quidem uidebit, quòd quantò magis ſchedula mota remouetur à medio, tantò ma-
gis diminuitur declaratio partis, quæ eſt in ea. Cum igitur uenerit apud punctum k: tunc inueniet
formam partis intelligibilem, ſed non tantùm, quantum, cum eſſet apud ſuam applicationem cum
ſchedula, quæ eſt in medio. Deinde experimẽtator moueat ſchedulam etiam: & extrahat illam à ra
bula: & rem oueat illã paulatim & paulatim in uerticatione lineæ poſitæ in latitudine: & intueatur
cõſiderans optimè; & dirigat pupillam ad ſchedulã poſitam in medio: quoniã tunc inueniet, quòd
ſchedula mota, quantò magis remouetur à medio, tantò minus apparebit pars ſcripta in ea, adeò
quòd erit nõ intelligibilis omnino. Deinde cum mouerit illam poſt hoc: uidebit, quòd quantò ma-
gis illa remouetur à medio, tantò magis latebit forma illius partis ſcriptæ in ea. Et etiam cooperiat
experimentator uiſum, qui ſequitur punctumt: & figat tabulam in eadẽ diſpoſitione: & dirigat pu-
pillam unius uiſus, qui ſequitur punctum k, ad ſchedulam poſitam in medio: & applicet aliam ſche-
dulam ad latus ſchedulæ poſitæ in medio, ſicut fecit prius: tũc quidem inueniet partem, quæ eſt in
alia ſchedula, manifeſtam, inter quam & ſchedulam poſitam in medio, non eſt differentia ſenſibilis.
Deinde moueat ſecundam ſchedulam, ut primò fecit: & intendat ſchedulam poſitam in medio: &
dirigat pupillam ad ipſam: tunc quidem inueniet partem, quæ eſt in ſecunda ſchedula apud motũ
latére. Et cum peruenerit ad punctum k: tunc erit inter ſuam certificationem in hoc ſtatu, & ſuam
certificationem apud applicationem ſuam cum ea, quæ eſt in medio: differentia ſenſibilis. Deinde
moueat hãc ſchedulam, & extrahat illam à tabula, ut primò fecit: & intueatur ſchedulam in medio
poſitam: tunc quidem inueniet, quòd ſchedula mota, quantò minus remouetur à medio, tantò mi-
nus diminuitur declaratio, quæ eſt in ea: adeò quòd forma eius omnino erit intelligibilis: & quan-
tò magis remouetur à medio, tantò magis latebit.

15. Viſibile in axium opticorum concurſu certißimè uidetur: extratantò certius, quantò
concurſui fuerit propinquius. 45 p 3.

APparet ergo ex hac conſideratione, quòd manifeſtiſsimum uiſibilium facialium uiſui, quæ
comprehenduntur ambobus uiſibus: eſt illud, quod eſt apud concurſum duorum axium: &
quod eſt propin quius concurſui duorum axium, eſt manifeſtius remotiore: & quòd forma
remoti uiſi ad concurſum duorum axium eſt non certificata, licet comprehendatur utroque uiſu.
Amplius apparet ex hac conſideratione, quòd manifeſtiſsimum uiſibilium facialium, quę compre-
henduntur uno uiſu: eſt illud, quod uidetur per axem radialem: & illud, quod eſt propinquius illi,
eſt manifeſtius, quàm illud, quod eſt remotius: & quod remotum uiſum à radiali axe habet formã
dubitabilem, non certificatam.

16. Viſibile magnum ſimul totum æquabiliter non uidetur. 48 p 3.

AMplius apparet, quòd uiſus non comprehendit rem uiſam, quæ eſt remotarum diametrorũ,
uera comprehenſione, niſi moueat radialem axem ſuper omnes eius diametros, & ſuper o-
mnes eius partes, ſiue comprehenſio ſit ambobus uiſibus, ſiue uno. Viſus enim cum fuerit
ſixus in oppoſitione uiſi, quod eſt maximarum diametrorum, non comprehendet totum uera com
prehenſione: ſed ſolùm illud, quod eſt ſuper axem & prope, certificata ſcilicet cõprehenſione: reſi-
duæ uerò partes eius, & illud, quod remotum eſt ab axe ſcilicet, comprehendetur, ſed non certè, li-
cet uiſum ſit faciale, & indifferenter, ſiue comprehenſio ſit utroq; uiſu, ſiue uno tantùm. Poſtea o-
portet experimentatorem accipere pergamenum quatuor digitorũ in omni diuiſione, in quo ſcri-
bat lineas ſcriptura ſubtili, tamen manifeſta & intelligibili. Deinde auferat indiuiduum poſitum
ſuper tabulam: & ſuperponat tabulam prope uiſum, ut prius fecit: & erigat pergamenum ſuper li-
neam poſitam in latitudine, quæ eſt in medio tabulæ: & dirigat pupillam utroque uiſu ad medium
pergameni, & intueatur ipſum: quoniam tunc inueniet ſcripturam, quæ eſt in pergameno, apertã
& intelligibilem: Sed tamen ſcriptura, quæ eſt in medio pergameni, eſt manifeſtior, quàm quæ eſt
in extremis: quando uiſus direxerit pupillam ad medium pergameni, & non fuerit motus ſuper o-
mnes eius diametros. Dein de obliquet pergamenum adeò, ut ſecet lineam poſitam in latitudine,
in puncto poſito in medio tabulæ, quod eſt punctum ſectionis (obliquatio autem pergameni ſu-
per lineam poſitam in latitudine ſit parua) & inſpiciat ambobus uiſibus medium pergameni: quo-
niam tunc inueniet ſcripturam legibilem, ſed non tantùm, quantùm cum pergamenum erat facia-
le. Deinde experimentator debet obliquare pergamenum obliquatione maiore prima, ita ut me-
dium eius ſit ſuper punctum ſectionis: & dirigat pupillam utroq; uiſu ad medium eius: tunc quidẽ

Page concordance

Text layer

Text normalization

Search

Scan	Original
51	45
52	46
53	47
54	48
55	49
56	50
57	51
58	52
59	53
60	54
61	55
62	56
63	57
64	58
65	59
66	60
67	61
68	62
69	63
70	64
71	65
72	66
73	67
74	68
75	69
76	70
77	71
78	72
79	73
80	74

Scan	Original
51	45
52	46
53	47
54	48
55	49
56	50
57	51
58	52
59	53
60	54
61	55
62	56
63	57
64	58
65	59
66	60
67	61
68	62
69	63
70	64
71	65
72	66
73	67
74	68
75	69
76	70
77	71
78	72
79	73
80	74

Scan	Original
51	45
52	46
53	47
54	48
55	49
56	50
57	51
58	52
59	53
60	54
61	55
62	56
63	57
64	58
65	59
66	60
67	61
68	62
69	63
70	64
71	65
72	66
73	67
74	68
75	69
76	70
77	71
78	72
79	73
80	74