Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Table of contents

< >
[51.] DE DIVERSITATE DISPOSITIONVM LINEARVM radialium, & diſtinctione proprietatum ipſarum. Caput primum. 1. Recta connectens centra partium uiſ{us}, eſt axis pyramidis opticæ. 18 p 3.
[52.] 2. Cryſtallin{us} & uitre{us} humores perſpicuitate differunt. Ita forma uiſibilis refringitur in ſuperſicie uitrei humoris. 21 p 3.
[53.] 3. Communis ſectio cryſtallinæ & uitreæ ſphærarum aut eſt plana: aut eſt pars ſphæræ maioris cryſtallina ſphæra. Et habet centrum diuer-ſum ab oculi centro. 23 p 3.
[54.] 4. Humor cryſtallin{us} lucem & colorem aliter recipit, quàm cæter a perſpicua corpora. 22 p 3. Idem 30 n 1.
[55.] 5. Cryſtallin{us} & uitre{us} humores dißimiliter lucem & colorem recipiunt. 22 p 3.
[56.] 6. Humor uitre{us} & ſpirit{us} uiſibilis eadem ferè perſpicuitate præditi ſunt. 22 p 3.
[57.] 7. Axis pyramidis opticæ ſol{us} ad perpendiculum eſt cõmuni ſectioni cryſtallinæ & uitreæ ſphærarum. 24 p 3.
[58.] 8. Viſio per axem pyramidis opticæ certißima eſt: per aliam lineam tantò certior, quantò ipſa axi propinquior fuerit. 43 p 3.
[59.] 9. Radi{us} pyramidis opticæ obliqu{us}, axi propior ad minores angulos refringitur, remotior ad maiores: & duo æqualiter remoti, ad æquales. 36 p 3.
[60.] 10. Viſibile percipitur aut ſolo uiſu: aut uiſu & ſyllogiſmo: aut uiſu & anticipata notione. In hypothe. 3 lib. inpræfa. 4 lib. 59. 60 p 3.
[61.] 11. Viſio per anticipatam notionem fit quodammodo per ſyllogiſmum. 63 p 3.
[62.] 12. Viſio per ſyllogiſmum, fit plerun breui tempore. 69 p 3.
[63.] 13. Viſio per anticipatam notionem fit in tempore: & qualitas ei{us} plerunque ignoratur. 64. 69 p 3.
[64.] 14. È uiſibili ſæpi{us} uiſoremanet in animo gener alis notio, qua quodlibet uiſibile ſimile per-cipitur & cognoſcitur. 61 p 3.
[65.] DE OMNIBVS INTENTIONIBVS COMPREHENSIS À VISV: & qualiter comprehendat uiſus quamlib et illarum. Cap. XI. 15. Species uiſibiles principes ſunt uigintiduæ: adquas reliquæ omnes referuntur. In hypo. 3 lib. in præfa. 4 libr.
[66.] 16. Viſio perficitur, cum forma uiſibilis cryſtallino humore recepta, in neruum opticum per-uenerit. 20 p 3. Idem 25 n 1.
[67.] 17. È ſpecieb{us} uiſibilib{us} primùm percipitur eſſentia lucis & coloris. 67 p 3.
[68.] 18. Lux & color ex ſeſe, ſolo uiſu percipiuntur. 59 p 3.
[69.] 19. Color ex ſeſe, pri{us} percipitur, quàm ipſi{us} eſſentia. Ita uiſibile quodlibet ex ſeſe pri{us} percipitur, quàm ipſi{us} eſſentia. 68 p 3.
[70.] 20. Eſſentia coloris percipitur in tempore. Ita eſſentia cui{us}libet uiſibilis percipi-tur in tempore. 70 p 3.
[71.] 21. Lux & color exſeſe, percipiuntur in tempore.
[72.] 22. Perceptio diſtantiæ uiſibilis differt à perceptionibus loci uiſibilis, & uiſibilis in ſuo lo-60. 14 p 4.
[73.] 23. Viſio non fit radijs ab oculo emißis. 5 p 3. Vide 23 n 1.
[74.] 24. Remotio uiſibilis percipitur diſtinctione & anticipata notione. 9 p 4.
[75.] 25. Magnitudo diſtantiæ percipitur è corporibus communibus inter uiſum & uiſibile in-teriectis. 10 p 4.
[76.] 26. Situs percipitur è uiſibilis ſiti moderata diſt antia. 29 p 4.
[77.] 27. Locus & oppoſitio uiſibilis percipiuntur è ſitu, quem obtinent in ſuperficie uiſus. 30 p 4. Vide 22 n.
[78.] 28. Situs directus & obliquus lineæ, ſuperficiei, & ſpatij percipitur ex æquabili & inæqua-bili terminorum diſtantia. 31 p 4.
[79.] 29. Situs uiſibilis obliquus ex immoderata diſtantia uidetur direct{us}. 34 p 4.
[80.] 30. Situs partium & terminorum rei uiſibilis, & ſitus uiſibilium diſtinctorum per-cipiuntur ex æquabili & inæquabili diſtantia, ordinéque formarum ad uiſum manantium. 32 p 4.
< >
page |< < (85) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div152" type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s4479" xml:space="preserve">
              <pb o="85" file="0091" n="91" rhead="OPTICAE LIBER III."/>
            ad ſchedulam, quæ eſt in medio.</s>
            <s xml:id="echoid-s4480" xml:space="preserve"> Deinde auferat experimẽtator indiuiduum, quod eſt apud punctũ
              <lb/>
            k, & ſchedulam, quæ eſt in illo:</s>
            <s xml:id="echoid-s4481" xml:space="preserve"> & appropinquet ſchedulam, quam tenet in manu, quouſq;</s>
            <s xml:id="echoid-s4482" xml:space="preserve"> applicet
              <lb/>
            eam ad latus ſchedulæ, applicatæ cũ indiuiduo poſito in medio:</s>
            <s xml:id="echoid-s4483" xml:space="preserve"> & præſeruet ſe, ut ſchedula ſit per-
              <lb/>
            pendicularis ſuper lineam poſitam in latitudine:</s>
            <s xml:id="echoid-s4484" xml:space="preserve"> & dirigat pupillam, ſicut prius, ad ſchedulam po-
              <lb/>
            ſitam in medio:</s>
            <s xml:id="echoid-s4485" xml:space="preserve"> tunc quidem in medio comprehendet ambas partes, quæ ſuntin duabus ſchedu-
              <lb/>
            lis comprehenſione manifeſta & certificata, & non erit inter duas formas duarum partium in de-
              <lb/>
            claratione & certificatione differentia ſenſibilis.</s>
            <s xml:id="echoid-s4486" xml:space="preserve"> Dein de experimẽtator moueat ſchedulam, quam
              <lb/>
            tenet in manu motu ſubtili ſuper lineam poſitam in latitudine:</s>
            <s xml:id="echoid-s4487" xml:space="preserve"> & præſeruet ſe, ut ſitus eius ſit, ſicut
              <lb/>
            erat prius:</s>
            <s xml:id="echoid-s4488" xml:space="preserve"> & intendat certificare ſchedulam, quæ eſt in medio, & intueatur bene duas ſchedulas in
              <lb/>
            hoc ſtatu:</s>
            <s xml:id="echoid-s4489" xml:space="preserve"> tunc quidem uidebit, quòd quantò magis ſchedula mota remouetur à medio, tantò ma-
              <lb/>
            gis diminuitur declaratio partis, quæ eſt in ea.</s>
            <s xml:id="echoid-s4490" xml:space="preserve"> Cum igitur uenerit apud punctum k:</s>
            <s xml:id="echoid-s4491" xml:space="preserve"> tunc inueniet
              <lb/>
            formam partis intelligibilem, ſed non tantùm, quantum, cum eſſet apud ſuam applicationem cum
              <lb/>
            ſchedula, quæ eſt in medio.</s>
            <s xml:id="echoid-s4492" xml:space="preserve"> Deinde experimẽtator moueat ſchedulam etiam:</s>
            <s xml:id="echoid-s4493" xml:space="preserve"> & extrahat illam à ra
              <lb/>
            bula:</s>
            <s xml:id="echoid-s4494" xml:space="preserve"> & rem oueat illã paulatim & paulatim in uerticatione lineæ poſitæ in latitudine:</s>
            <s xml:id="echoid-s4495" xml:space="preserve"> & intueatur
              <lb/>
            cõſiderans optimè;</s>
            <s xml:id="echoid-s4496" xml:space="preserve"> & dirigat pupillam ad ſchedulã poſitam in medio:</s>
            <s xml:id="echoid-s4497" xml:space="preserve"> quoniã tunc inueniet, quòd
              <lb/>
            ſchedula mota, quantò magis remouetur à medio, tantò minus apparebit pars ſcripta in ea, adeò
              <lb/>
            quòd erit nõ intelligibilis omnino.</s>
            <s xml:id="echoid-s4498" xml:space="preserve"> Deinde cum mouerit illam poſt hoc:</s>
            <s xml:id="echoid-s4499" xml:space="preserve"> uidebit, quòd quantò ma-
              <lb/>
            gis illa remouetur à medio, tantò magis latebit forma illius partis ſcriptæ in ea.</s>
            <s xml:id="echoid-s4500" xml:space="preserve"> Et etiam cooperiat
              <lb/>
            experimentator uiſum, qui ſequitur punctumt:</s>
            <s xml:id="echoid-s4501" xml:space="preserve"> & figat tabulam in eadẽ diſpoſitione:</s>
            <s xml:id="echoid-s4502" xml:space="preserve"> & dirigat pu-
              <lb/>
            pillam unius uiſus, qui ſequitur punctum k, ad ſchedulam poſitam in medio:</s>
            <s xml:id="echoid-s4503" xml:space="preserve"> & applicet aliam ſche-
              <lb/>
            dulam ad latus ſchedulæ poſitæ in medio, ſicut fecit prius:</s>
            <s xml:id="echoid-s4504" xml:space="preserve"> tũc quidem inueniet partem, quæ eſt in
              <lb/>
            alia ſchedula, manifeſtam, inter quam & ſchedulam poſitam in medio, non eſt differentia ſenſibilis.</s>
            <s xml:id="echoid-s4505" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Deinde moueat ſecundam ſchedulam, ut primò fecit:</s>
            <s xml:id="echoid-s4506" xml:space="preserve"> & intendat ſchedulam poſitam in medio:</s>
            <s xml:id="echoid-s4507" xml:space="preserve"> &
              <lb/>
            dirigat pupillam ad ipſam:</s>
            <s xml:id="echoid-s4508" xml:space="preserve"> tunc quidem inueniet partem, quæ eſt in ſecunda ſchedula apud motũ
              <lb/>
            latére.</s>
            <s xml:id="echoid-s4509" xml:space="preserve"> Et cum peruenerit ad punctum k:</s>
            <s xml:id="echoid-s4510" xml:space="preserve"> tunc erit inter ſuam certificationem in hoc ſtatu, & ſuam
              <lb/>
            certificationem apud applicationem ſuam cum ea, quæ eſt in medio:</s>
            <s xml:id="echoid-s4511" xml:space="preserve"> differentia ſenſibilis.</s>
            <s xml:id="echoid-s4512" xml:space="preserve"> Deinde
              <lb/>
            moueat hãc ſchedulam, & extrahat illam à tabula, ut primò fecit:</s>
            <s xml:id="echoid-s4513" xml:space="preserve"> & intueatur ſchedulam in medio
              <lb/>
            poſitam:</s>
            <s xml:id="echoid-s4514" xml:space="preserve"> tunc quidem inueniet, quòd ſchedula mota, quantò minus remouetur à medio, tantò mi-
              <lb/>
            nus diminuitur declaratio, quæ eſt in ea:</s>
            <s xml:id="echoid-s4515" xml:space="preserve"> adeò quòd forma eius omnino erit intelligibilis:</s>
            <s xml:id="echoid-s4516" xml:space="preserve"> & quan-
              <lb/>
            tò magis remouetur à medio, tantò magis latebit.</s>
            <s xml:id="echoid-s4517" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div153" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head177" xml:space="preserve" style="it">15. Viſibile in axium opticorum concurſu certißimè uidetur: extratantò certius, quantò
            <lb/>
          concurſui fuerit propinquius. 45 p 3.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s4518" xml:space="preserve">APparet ergo ex hac conſideratione, quòd manifeſtiſsimum uiſibilium facialium uiſui, quæ
              <lb/>
            comprehenduntur ambobus uiſibus:</s>
            <s xml:id="echoid-s4519" xml:space="preserve"> eſt illud, quod eſt apud concurſum duorum axium:</s>
            <s xml:id="echoid-s4520" xml:space="preserve"> &
              <lb/>
            quod eſt propin quius concurſui duorum axium, eſt manifeſtius remotiore:</s>
            <s xml:id="echoid-s4521" xml:space="preserve"> & quòd forma
              <lb/>
            remoti uiſi ad concurſum duorum axium eſt non certificata, licet comprehendatur utroque uiſu.</s>
            <s xml:id="echoid-s4522" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Amplius apparet ex hac conſideratione, quòd manifeſtiſsimum uiſibilium facialium, quę compre-
              <lb/>
            henduntur uno uiſu:</s>
            <s xml:id="echoid-s4523" xml:space="preserve"> eſt illud, quod uidetur per axem radialem:</s>
            <s xml:id="echoid-s4524" xml:space="preserve"> & illud, quod eſt propinquius illi,
              <lb/>
            eſt manifeſtius, quàm illud, quod eſt remotius:</s>
            <s xml:id="echoid-s4525" xml:space="preserve"> & quod remotum uiſum à radiali axe habet formã
              <lb/>
            dubitabilem, non certificatam.</s>
            <s xml:id="echoid-s4526" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div154" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head178" xml:space="preserve" style="it">16. Viſibile magnum ſimul totum æquabiliter non uidetur. 48 p 3.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s4527" xml:space="preserve">AMplius apparet, quòd uiſus non comprehendit rem uiſam, quæ eſt remotarum diametrorũ,
              <lb/>
            uera comprehenſione, niſi moueat radialem axem ſuper omnes eius diametros, & ſuper o-
              <lb/>
            mnes eius partes, ſiue comprehenſio ſit ambobus uiſibus, ſiue uno.</s>
            <s xml:id="echoid-s4528" xml:space="preserve"> Viſus enim cum fuerit
              <lb/>
            ſixus in oppoſitione uiſi, quod eſt maximarum diametrorum, non comprehendet totum uera com
              <lb/>
            prehenſione:</s>
            <s xml:id="echoid-s4529" xml:space="preserve"> ſed ſolùm illud, quod eſt ſuper axem & prope, certificata ſcilicet cõprehenſione:</s>
            <s xml:id="echoid-s4530" xml:space="preserve"> reſi-
              <lb/>
            duæ uerò partes eius, & illud, quod remotum eſt ab axe ſcilicet, comprehendetur, ſed non certè, li-
              <lb/>
            cet uiſum ſit faciale, & indifferenter, ſiue comprehenſio ſit utroq;</s>
            <s xml:id="echoid-s4531" xml:space="preserve"> uiſu, ſiue uno tantùm.</s>
            <s xml:id="echoid-s4532" xml:space="preserve"> Poſtea o-
              <lb/>
            portet experimentatorem accipere pergamenum quatuor digitorũ in omni diuiſione, in quo ſcri-
              <lb/>
            bat lineas ſcriptura ſubtili, tamen manifeſta & intelligibili.</s>
            <s xml:id="echoid-s4533" xml:space="preserve"> Deinde auferat indiuiduum poſitum
              <lb/>
            ſuper tabulam:</s>
            <s xml:id="echoid-s4534" xml:space="preserve"> & ſuperponat tabulam prope uiſum, ut prius fecit:</s>
            <s xml:id="echoid-s4535" xml:space="preserve"> & erigat pergamenum ſuper li-
              <lb/>
            neam poſitam in latitudine, quæ eſt in medio tabulæ:</s>
            <s xml:id="echoid-s4536" xml:space="preserve"> & dirigat pupillam utroque uiſu ad medium
              <lb/>
            pergameni, & intueatur ipſum:</s>
            <s xml:id="echoid-s4537" xml:space="preserve"> quoniam tunc inueniet ſcripturam, quæ eſt in pergameno, apertã
              <lb/>
            & intelligibilem:</s>
            <s xml:id="echoid-s4538" xml:space="preserve"> Sed tamen ſcriptura, quæ eſt in medio pergameni, eſt manifeſtior, quàm quæ eſt
              <lb/>
            in extremis:</s>
            <s xml:id="echoid-s4539" xml:space="preserve"> quando uiſus direxerit pupillam ad medium pergameni, & non fuerit motus ſuper o-
              <lb/>
            mnes eius diametros.</s>
            <s xml:id="echoid-s4540" xml:space="preserve"> Dein de obliquet pergamenum adeò, ut ſecet lineam poſitam in latitudine,
              <lb/>
            in puncto poſito in medio tabulæ, quod eſt punctum ſectionis (obliquatio autem pergameni ſu-
              <lb/>
            per lineam poſitam in latitudine ſit parua) & inſpiciat ambobus uiſibus medium pergameni:</s>
            <s xml:id="echoid-s4541" xml:space="preserve"> quo-
              <lb/>
            niam tunc inueniet ſcripturam legibilem, ſed non tantùm, quantùm cum pergamenum erat facia-
              <lb/>
            le.</s>
            <s xml:id="echoid-s4542" xml:space="preserve"> Deinde experimentator debet obliquare pergamenum obliquatione maiore prima, ita ut me-
              <lb/>
            dium eius ſit ſuper punctum ſectionis:</s>
            <s xml:id="echoid-s4543" xml:space="preserve"> & dirigat pupillam utroq;</s>
            <s xml:id="echoid-s4544" xml:space="preserve"> uiſu ad medium eius:</s>
            <s xml:id="echoid-s4545" xml:space="preserve"> tunc quidẽ
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>