Bošković, Ruđer Josip, Theoria philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura existentium
page |< < (40) of 389 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:space="preserve">
              <pb o="40" file="0092" n="92" rhead="THEORIÆ"/>
            punctum ſpatii ne cum binis quidem punctis temporis, dum
              <lb/>
            quamplurima binaria punctorum materiæ conjungunt idem
              <lb/>
            punctum temporis cum duobus punctis loci; </s>
            <s xml:space="preserve">nam utique coe-
              <lb/>
            xiſtunt: </s>
            <s xml:space="preserve">ac præterea tempus quidem unicam dimenſionem ha-
              <lb/>
            bet diuturnitatis, ſpatium vero habet triplicem, in longum,
              <lb/>
            latum, atque profundum.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">88. </s>
            <s xml:space="preserve">Quamobrem illud jam tuto inferri poteſt, hæc primige-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0092-01" xlink:href="note-0092-01a" xml:space="preserve">Inextenſio u-
                <lb/>
              tilis ad exclu-
                <lb/>
              dendum tranſi-
                <lb/>
              tum momenta-
                <lb/>
              neum a denſi-
                <lb/>
              tate nulla ad
                <lb/>
              ſummam.</note>
            nia materiæ elementa, non ſolum eſſe ſimplicia, ac indiviſi-
              <lb/>
            bilia, ſed etiam inextenſa. </s>
            <s xml:space="preserve">Et quidem hæc ipſa ſimplicitas, & </s>
            <s xml:space="preserve">
              <lb/>
            inextenſio elementorum præſtabit commoda ſane plurima, qui-
              <lb/>
            bus eadem adhuc magis fulcitur, ac comprobatur. </s>
            <s xml:space="preserve">Si enim
              <lb/>
            prima elementa materiæ ſint quædam partes ſolidæ, ex parti-
              <lb/>
            bus compoſitæ, vel etiam tantummodo extenſæ virtualiter,
              <lb/>
            dum a vacuo ſpatio motu continuo pergitur per unam ejuſ-
              <lb/>
            modi particulam, fit ſaltus quidam momentaneus a denſitate
              <lb/>
            nulla, quæ habetur in vacuo, ad denſitatem ſummam, quæ
              <lb/>
            habetur, ubi ea particula ſpatium occupat totum. </s>
            <s xml:space="preserve">Is vero
              <lb/>
            ſaltus non habetur, ſi elementa ſimplicia ſint, & </s>
            <s xml:space="preserve">inexten-
              <lb/>
            ſa, ac a ſe invicem diſtantia. </s>
            <s xml:space="preserve">Tum enim omne continuum
              <lb/>
            eſt vacuum tantummodo, & </s>
            <s xml:space="preserve">in motu continuo per punctum
              <lb/>
            fimplex fit tranſitus a vacuo continuo ad vacuum continuum.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:space="preserve">Punctum illud materiæ occupat unicum ſpatii punctum, quod
              <lb/>
            punctum ſpatii eſt indiviſibilis limes inter ſpatium præcedens,
              <lb/>
            & </s>
            <s xml:space="preserve">conſequens. </s>
            <s xml:space="preserve">Per ipſum non immoratur mobile continuo
              <lb/>
            motu delatum, nec ad ipſum tranſit ab ullo ipſi immediate
              <lb/>
            proximo ſpatii puncto, cum punctum puncto proximum, uti
              <lb/>
            ſupra diximus, nullum ſit; </s>
            <s xml:space="preserve">ſed a vacuo continuo ad vacuum
              <lb/>
            continuum tranſitur per ipſum ſpatii punctum a materiæ pun-
              <lb/>
            cto occupatum.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">89. </s>
            <s xml:space="preserve">Accedit, quod in ſententia ſolidorum, extenſorumque
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0092-02" xlink:href="note-0092-02a" xml:space="preserve">Itidem ad hoc,
                <lb/>
              ut denſitas au-
                <lb/>
              geri poſſit, ut
                <lb/>
              poteſt minui
                <lb/>
              in inſinitum.</note>
            elementorum habetur illud, denſitatem corporis minui poſſe
              <lb/>
            in infinitum, augeri autem non poſſe, niſi ad certum li-
              <lb/>
            mitem, in quo incrementi lex neceſſario abrumpi debeat.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:space="preserve">Primum conſtat ex eo, quod eadem particula continua divi-
              <lb/>
            di poſſit in particulas minores quotcunque, quæ idcirco per
              <lb/>
            ſpatium utcunque magnum diſſundi poteſt ita, ut nulla ea-
              <lb/>
            rum ſit, quæ aliquam aliam non habeat utcunque libuerit pa-
              <lb/>
            rum a ſe diſtantem. </s>
            <s xml:space="preserve">Atque eo pacto aucta mole, per quam
              <lb/>
            c
              <unsure/>
            adem illa maſſa diffuſa ſit, eaque aucta in ratione quacunque,
              <lb/>
            minuetur utique denſitas in ratione itidem utcunque magna. </s>
            <s xml:space="preserve">
              <lb/>
            Patet & </s>
            <s xml:space="preserve">alterum: </s>
            <s xml:space="preserve">ubi enim omnes particulæ ad contactum
              <lb/>
            devenerint; </s>
            <s xml:space="preserve">denſitas ultra augeri non poterit. </s>
            <s xml:space="preserve">Quoniam autem
              <lb/>
            determinata quædam erit utique ratio ſpatii vacui ad ple-
              <lb/>
            num, nonniſi in ea ratione augeri poterit denſitas, cujus
              <lb/>
            augmentum, ubi ad contactum deventum ſuerit, abrumpetur-
              <lb/>
            At ſi elementa ſint puncta penitus indiviſibilia, & </s>
            <s xml:space="preserve">inextenſa; </s>
            <s xml:space="preserve">
              <lb/>
            uti augeri eorum diſtantia poterit in inſinitum, ita utique
              <lb/>
            poterit etiam minui pariter in ratione quacunque; </s>
            <s xml:space="preserve">cum </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>