9286ALHAZEN
uidebit ſcripturam latentiorem prima.
Deinde etiam obliquet pergamenum paulatim, ita ut me-
dium eius ſemper ſit in puncto ſectionis, & intueatur ſucceſsiuè: & tunc inueniet ſcripturam latẽ-
re apud obl quationes pergameni: & quantò magis pergamenum fuerit obliquum, tantò magis
latebit ſcriptura, adeò ut pergamenum appropinquet lineæ extenſæ in medio longitudinis tabulę:
& tunc ſcriptura, quæ eſt in pergameno: uidebitur multum dubitabilis, & ferè non intelligibilis,
& non certificata. Deinde oportet experimentatorem uertere pergamenum ad primam poſitio-
nem: & erigere ipſum ſuper lineam poſitam in latitudine: & cooperire alterum uiſum: & inſpicere
pergamenum reliquo uiſu: & tunc inueniet ſcripturam manifeſtam, & legibilem. Deinde obliquer
pergamenum, ut prius fecit: & inſpiciat ipſum uno uiſu: & tunc inueniet ſcripturam latentiorem,
quàm cum eratapud oppoſitionem facialem. Deinde obliquet pergamenum plus paulatim & pau
latim: & intueatur ipſum multoties: & tunc inueniet, quòd quanto magis obliquatur, tanto ma-
gis latet pars ſcripta, adeò ut pergamenum appropinquet diametro, quæ ſequitur uiſum apertum.
Declarabitur ergo ex hac conſideratione, quòd manifeſtiſsimum uiſibilium, quæ ſunt ſuper axem
radialem: eſt illud, quod eſt faciale uiſui: & quòd illud, cuius poſitio eſt magis facialis, eſt manife-
ſtius illo, cuius poſitio eſt minus facialis: & quòd illud, quod eſt obliquum ab axe radiali obliqua-
tione maxima, eſt dubitabile, non intelligibile, ſiue uiſio ſit utroque uiſu, ſiue uno. Deinde oportet
experimentatorem uertere indiuiduum, quod erat ſuper tabulam: & ponereipſum in medio tabu-
læ: & applicare ipſum ad punctum ſectionis, ut in prima conſideratione. Deinde erigat pergame-
num ſuper alteram partem lineæ poſitæ in latitudine ſuper uerticationem facialem: & dirigat pu-
pillam utroq; uiſu ad indiuiduum poſitum in medio: In hac quidem diſpoſitione comprehendet
pergamenum, & ſcripturam, quæ eſt in ipſo: ſed illud, quod propinquum eſt indiuiduo poſito in
medio: erit manifeſtum, & quod remotum eſt ab illo, eſt dubitabile & latens: & quanto magis re
mouetur ab indiuiduo, tantò magis latet. Etiterum oportet experimentatorem obliquare perga-
menum in hoc ſtatu, ita ut ſecet lineam poſitam in latitudine ſuper aliquod punctum alterms eius
partis: & ſit parua obliquatio: & dirigat pupillam ad indiuiduum poſitum in medio: tunc quidem
uidebit ſcripturam, quæ eſt in pergameno latentiorem, quàm cum erat facialis. Deinde obliquet
plus pergamenum: & dirigat pupillam ad indiuiduum poſitum in medio: tunc quidem uidebit
dcripturam dubitabilem, non manifeſtam, nec legibilem. Deinde oportet experimentatorem coo-
perire alterum uiſum, & inſpicere uno uiſu: & uertat pergamenum in ſua prima poſitione: & erigat
ipſum ſuper partem lineæ poſitæ in latitudine, quæ ſequitur uiſum inſpicientem: & dirigat pupil-
lam unius uiſus ad indiuiduum poſitum in medio: tunc quidem comprehendet etiam ſcripturam,
quæ eſt in pergameno, & uidebit illam, quæ eſt prope indiuiduum, manifeſtiorem remota, & uide-
bit illam, quæ eſt remotiſsima ab indiuiduo, dubitabilem, & non legibilem. Deinde obliquet per-
gamenum ita, ut ſecet lineam poſitam in latitudine ſuper punctum partis, ſuper quam erat erectũ,
& inſpiciat indiuiduum poſitum in medio, illo eodem uiſu: tunc quidem uidebit ſcripturam, quæ
eſt in pergameno, dubitabilem, & illegibilem magis, quàm cum pergamenum erat faciale. Dein-
de obliquet pergamenum magis paulatim ac paulatim, & uidebit, quòd quantò magis obliquatur
pergamenum, tantò magis latebit ſcriptura. Apparet ergo exhac conſideratione, quòd uiſum,
quod eſt faciale, eſt manifeſtius uiſo obliquo: quamuis uiſum non fuerit ſuper axem radialem, fed
extra ipſum. Viſum enim quando multùm eſt obliquum, latet multùm, licet non ſit ſuper axem ra-
dialem, ſiue uiſio ſit utroque uiſu, ſiue uno tantùm. Et iterum oportet experimentatorem auſerre
indiuiduum à tabula: & erigere pergamenum ſuper extremum tabulæ: & ſuperponere finem erus
fini latitudinis tabulæ, qui eſt c d: & dirigat pupillam utroq; uiſu ad medium pergameni: quoniam
tunc inueniet ſcripturam manifeſtam & legibilem. Deinde obliquet pergamenum ita, ut ſecetla-
titudinem tabulę ſuper punctum z, quod eſt in medio latitudinis tabulę, & dirigat pupillam utro-
que uiſu ad medium pergameni: tunc quidem uidebit ſcripturam latentiorem, quàm prius. Dein-
de addat in obliquatione pergameni paulatim & paulatim: & uidebit ſcripturam latére paulatim
& paulatim, adeò, utſi obliquatio pergameni fuerit maxima: uideat ſcripturam ualde latentem in
eadem diſpoſitione, in qua erat, quando conſiderabatur in medio tabulæ. Et ſimiliter ſi conſidera-
uerit ipſum in hoc loco uno uiſu. Deinde oportet experimentatorem ponere indiuiduum ſuper-
punctum z, & erigere pergamenum ſuper alteram partem latitudinis, apud extremum tabulæ, ſi-
cut fecit in medio tabulæ: & dirigat pupillam ad indiuiduum poſitum in medio, & intueatur per-
gamenum, & conſideret ſcripturam: tunc enim uidebit diſpoſitionem, ſicut uidebateam, quan-
do erat in medio tabulæ, ſiue conſideretur utroque uiſu, ſiue uno. Deinde oportet experimenta-
torem etiam experiri ſchedulas paruas, quas præ diximus, apud extremum tabulæ, & uidebit diſ-
poſitionem in eis, ſicut cum erant in medio, ſcilicet, quòd pars, quæ eſt in media ſchedula, eſt
manifeſtior parte, quæ eſt in ſchedula remota à medio: & quantò ſchedula magis eſt remota à me-
dio, tantò magis latebit pars. Sed tamen uidebit, quòd remotio à medio, apud quam latet pars po
ſita in extremo, quando conſideratio fuerit apud extre mum tabulæ, eſt proportionalis ad remo-
tionem à medio, apud quam latet pars poſita in extremo, quando conſideratio fuerit in medio ta-
bulæ: eſt enim ſecundum remotionem radiorum exeuntium ad extremum ab axe. Proportio igi-
tur remotionis, apud quam latet forma poſita in extremo, à forma poſita in medio, ad remotionem
formæ poſitæ in medio, eſt eadẽ proportio in conſideratione apud mediũ tabulæ, & in conſidera-
tiõe apud extremũ eius. Et ſimiliter etiã ſi experimẽtator abſtulerit tabulã; & poſuerit pergamenũ,
dium eius ſemper ſit in puncto ſectionis, & intueatur ſucceſsiuè: & tunc inueniet ſcripturam latẽ-
re apud obl quationes pergameni: & quantò magis pergamenum fuerit obliquum, tantò magis
latebit ſcriptura, adeò ut pergamenum appropinquet lineæ extenſæ in medio longitudinis tabulę:
& tunc ſcriptura, quæ eſt in pergameno: uidebitur multum dubitabilis, & ferè non intelligibilis,
& non certificata. Deinde oportet experimentatorem uertere pergamenum ad primam poſitio-
nem: & erigere ipſum ſuper lineam poſitam in latitudine: & cooperire alterum uiſum: & inſpicere
pergamenum reliquo uiſu: & tunc inueniet ſcripturam manifeſtam, & legibilem. Deinde obliquer
pergamenum, ut prius fecit: & inſpiciat ipſum uno uiſu: & tunc inueniet ſcripturam latentiorem,
quàm cum eratapud oppoſitionem facialem. Deinde obliquet pergamenum plus paulatim & pau
latim: & intueatur ipſum multoties: & tunc inueniet, quòd quanto magis obliquatur, tanto ma-
gis latet pars ſcripta, adeò ut pergamenum appropinquet diametro, quæ ſequitur uiſum apertum.
Declarabitur ergo ex hac conſideratione, quòd manifeſtiſsimum uiſibilium, quæ ſunt ſuper axem
radialem: eſt illud, quod eſt faciale uiſui: & quòd illud, cuius poſitio eſt magis facialis, eſt manife-
ſtius illo, cuius poſitio eſt minus facialis: & quòd illud, quod eſt obliquum ab axe radiali obliqua-
tione maxima, eſt dubitabile, non intelligibile, ſiue uiſio ſit utroque uiſu, ſiue uno. Deinde oportet
experimentatorem uertere indiuiduum, quod erat ſuper tabulam: & ponereipſum in medio tabu-
læ: & applicare ipſum ad punctum ſectionis, ut in prima conſideratione. Deinde erigat pergame-
num ſuper alteram partem lineæ poſitæ in latitudine ſuper uerticationem facialem: & dirigat pu-
pillam utroq; uiſu ad indiuiduum poſitum in medio: In hac quidem diſpoſitione comprehendet
pergamenum, & ſcripturam, quæ eſt in ipſo: ſed illud, quod propinquum eſt indiuiduo poſito in
medio: erit manifeſtum, & quod remotum eſt ab illo, eſt dubitabile & latens: & quanto magis re
mouetur ab indiuiduo, tantò magis latet. Etiterum oportet experimentatorem obliquare perga-
menum in hoc ſtatu, ita ut ſecet lineam poſitam in latitudine ſuper aliquod punctum alterms eius
partis: & ſit parua obliquatio: & dirigat pupillam ad indiuiduum poſitum in medio: tunc quidem
uidebit ſcripturam, quæ eſt in pergameno latentiorem, quàm cum erat facialis. Deinde obliquet
plus pergamenum: & dirigat pupillam ad indiuiduum poſitum in medio: tunc quidem uidebit
dcripturam dubitabilem, non manifeſtam, nec legibilem. Deinde oportet experimentatorem coo-
perire alterum uiſum, & inſpicere uno uiſu: & uertat pergamenum in ſua prima poſitione: & erigat
ipſum ſuper partem lineæ poſitæ in latitudine, quæ ſequitur uiſum inſpicientem: & dirigat pupil-
lam unius uiſus ad indiuiduum poſitum in medio: tunc quidem comprehendet etiam ſcripturam,
quæ eſt in pergameno, & uidebit illam, quæ eſt prope indiuiduum, manifeſtiorem remota, & uide-
bit illam, quæ eſt remotiſsima ab indiuiduo, dubitabilem, & non legibilem. Deinde obliquet per-
gamenum ita, ut ſecet lineam poſitam in latitudine ſuper punctum partis, ſuper quam erat erectũ,
& inſpiciat indiuiduum poſitum in medio, illo eodem uiſu: tunc quidem uidebit ſcripturam, quæ
eſt in pergameno, dubitabilem, & illegibilem magis, quàm cum pergamenum erat faciale. Dein-
de obliquet pergamenum magis paulatim ac paulatim, & uidebit, quòd quantò magis obliquatur
pergamenum, tantò magis latebit ſcriptura. Apparet ergo exhac conſideratione, quòd uiſum,
quod eſt faciale, eſt manifeſtius uiſo obliquo: quamuis uiſum non fuerit ſuper axem radialem, fed
extra ipſum. Viſum enim quando multùm eſt obliquum, latet multùm, licet non ſit ſuper axem ra-
dialem, ſiue uiſio ſit utroque uiſu, ſiue uno tantùm. Et iterum oportet experimentatorem auſerre
indiuiduum à tabula: & erigere pergamenum ſuper extremum tabulæ: & ſuperponere finem erus
fini latitudinis tabulæ, qui eſt c d: & dirigat pupillam utroq; uiſu ad medium pergameni: quoniam
tunc inueniet ſcripturam manifeſtam & legibilem. Deinde obliquet pergamenum ita, ut ſecetla-
titudinem tabulę ſuper punctum z, quod eſt in medio latitudinis tabulę, & dirigat pupillam utro-
que uiſu ad medium pergameni: tunc quidem uidebit ſcripturam latentiorem, quàm prius. Dein-
de addat in obliquatione pergameni paulatim & paulatim: & uidebit ſcripturam latére paulatim
& paulatim, adeò, utſi obliquatio pergameni fuerit maxima: uideat ſcripturam ualde latentem in
eadem diſpoſitione, in qua erat, quando conſiderabatur in medio tabulæ. Et ſimiliter ſi conſidera-
uerit ipſum in hoc loco uno uiſu. Deinde oportet experimentatorem ponere indiuiduum ſuper-
punctum z, & erigere pergamenum ſuper alteram partem latitudinis, apud extremum tabulæ, ſi-
cut fecit in medio tabulæ: & dirigat pupillam ad indiuiduum poſitum in medio, & intueatur per-
gamenum, & conſideret ſcripturam: tunc enim uidebit diſpoſitionem, ſicut uidebateam, quan-
do erat in medio tabulæ, ſiue conſideretur utroque uiſu, ſiue uno. Deinde oportet experimenta-
torem etiam experiri ſchedulas paruas, quas præ diximus, apud extremum tabulæ, & uidebit diſ-
poſitionem in eis, ſicut cum erant in medio, ſcilicet, quòd pars, quæ eſt in media ſchedula, eſt
manifeſtior parte, quæ eſt in ſchedula remota à medio: & quantò ſchedula magis eſt remota à me-
dio, tantò magis latebit pars. Sed tamen uidebit, quòd remotio à medio, apud quam latet pars po
ſita in extremo, quando conſideratio fuerit apud extre mum tabulæ, eſt proportionalis ad remo-
tionem à medio, apud quam latet pars poſita in extremo, quando conſideratio fuerit in medio ta-
bulæ: eſt enim ſecundum remotionem radiorum exeuntium ad extremum ab axe. Proportio igi-
tur remotionis, apud quam latet forma poſita in extremo, à forma poſita in medio, ad remotionem
formæ poſitæ in medio, eſt eadẽ proportio in conſideratione apud mediũ tabulæ, & in conſidera-
tiõe apud extremũ eius. Et ſimiliter etiã ſi experimẽtator abſtulerit tabulã; & poſuerit pergamenũ,
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib