9387OPTICAE LIBER III.
in quo eſt ſcriptura in maiore diſtantia, quàm longitudo tabulæ ſit, & ubi poſsit legere ſcripturam:
& fuerit faciale uiſui: & intueatur ipſum: deinde obliquauerit ipſum in ſuo loco: inueniet ſcriptu-
ram latêre: & ſi magis obliquauerit, magis latebit, ita quòd ſi multùm obliquauerit ipſum, adeò ut
poſitio eius ſit propin qua poſitioni radiorum exeuntium ad medium eius: tunc uidebit ſcripturã
in pergameno latentem ualde, adeò, ut non poſsit legi: & hoc uidebit, ſiue conſideretur utroque
uiſu, ſiue uno tantùm. Et ſimiliter cum fixerit aliquam ſchedularum paruarum in loco oppoſito ui
ſui remotiore, quàm ſit longitudo tabulæ: & poſuerit ipſam facialem uiſui: & direxerit pupillam ad
ipſam utroque uiſu: & poſuerit aliam ſchedulam obliquam ſuper illam, aut dextrorſum aut ſini-
ſtrorſum: & erexerit eam ita, ut ſit facialis: inueniet eam latentiorem. Deinde ſi aliquis mouerit
ſecundam ſchedulam, & remouerit eam paulatim & paulatim à ſchedula, ad quam dirigit pupil-
lam: inueniet, quòd forma partis, quæ eſt in ſchedula, quæ eſt in extremo, quantò magis illa re-
motior eſt à ſecunda ſchedula, tantò magis latet, adeò ut fiat illegibilis omnino. Et ſimiliter ſi con-
ſiderauerit has duas ſchedulas, uno uiſu: inueniet talem diſpoſitionem.
& fuerit faciale uiſui: & intueatur ipſum: deinde obliquauerit ipſum in ſuo loco: inueniet ſcriptu-
ram latêre: & ſi magis obliquauerit, magis latebit, ita quòd ſi multùm obliquauerit ipſum, adeò ut
poſitio eius ſit propin qua poſitioni radiorum exeuntium ad medium eius: tunc uidebit ſcripturã
in pergameno latentem ualde, adeò, ut non poſsit legi: & hoc uidebit, ſiue conſideretur utroque
uiſu, ſiue uno tantùm. Et ſimiliter cum fixerit aliquam ſchedularum paruarum in loco oppoſito ui
ſui remotiore, quàm ſit longitudo tabulæ: & poſuerit ipſam facialem uiſui: & direxerit pupillam ad
ipſam utroque uiſu: & poſuerit aliam ſchedulam obliquam ſuper illam, aut dextrorſum aut ſini-
ſtrorſum: & erexerit eam ita, ut ſit facialis: inueniet eam latentiorem. Deinde ſi aliquis mouerit
ſecundam ſchedulam, & remouerit eam paulatim & paulatim à ſchedula, ad quam dirigit pupil-
lam: inueniet, quòd forma partis, quæ eſt in ſchedula, quæ eſt in extremo, quantò magis illa re-
motior eſt à ſecunda ſchedula, tantò magis latet, adeò ut fiat illegibilis omnino. Et ſimiliter ſi con-
ſiderauerit has duas ſchedulas, uno uiſu: inueniet talem diſpoſitionem.
17. Viſibile uiſui directũ, certißimè uidetur: obliquũ tantò minus, quantò obliquius. 33 p 4.
DEclaratur ergo exiſtis conſiderationibus omnibus, quòd manifeſtiſsimum uiſibilium in o-
muibus remotionibus eſt illud, quod eſt ſuper axem radialem: & quòd illud, quod eſt pro-
pinquius axi, eſt manifeſtius remotiore ab ipſo: & quòd uiſum remotum ab axe maxima re
motione, eſt dubitabilis formę, nõ certificabilis, & indifferenter, ſiue uiſio ſit uno uiſu, ſiue utroq; .
Amplius etiam quòd uiſum faciale eſt in omnibus remotionibus manifeſtius uiſo obliquo: &
quòd quantò magis poſitio uiſi appropinquat poſitioni faciali, tantò erit manifeſtius: & quòd ui-
ſum obliquum ſuper lineas radiales obliquatione maxima, habet formam multùm dubitabilem, &
nõ certificatam à uiſu, ſiue uiſio ſit uno uiſu, ſiue utroq; , & ſiue uiſum ſit ſuper axem, ſiue extra axẽ.
Quare uerò uiſum multùm obliquum ſit dubitabilis formę, licet remotio eius ſit mediocris, & licet
magnitudo ſit comprehenſa, ſecundum quod eſt: & quare uiſum faciale ſit manifeſtius obliquo,
hæc eſt: quia forma uiſi multùm obliqui inſtituitur in ſuperficie uiſus cõgregata propter ſuam ob-
liquationem. Quoniam cum uiſus fuerit multùm obliquus, tunc angulus, quem ſubtendit uiſum
ſuper centrum uiſus, erit paruus, & pars uiſus, in qua inſtituitur forma illius uiſi, erit minor multò
parte, in qua inſtituitur forma illius, ſi fuerit faciale uiſui, & partes eius paruæ ſuſtentantur apud ui
ſum angulis inſenſibilibus, propter maximã obliquationem. Pars enim parua cum multùm fuerit
obliqua: tunc duæ lineæ exeuntes à centro uiſus ad extrema illius partis, fient quaſi una linea.
Quapropter ſentiens non comprehendit angulum contentum inter eas, neque partem, quam di-
ſtinguit ex ſuperficie uiſus. Et uiſum multùm obliquum erit dubitabile, quia forma eius, quæ infi-
gitur in uiſu, erit congregata maxima congregatione, & partes eius paruæ erunt inſenſibiles, & i-
deo forma eius erit dubitabilis. Et ideo ſi in huiuſmodi uiſo fuerint ſubtiles intentiones, non com
prehendentur à uiſu propter latentiam ſuarum partium paruarum, & propter congregationem
formæ. Viſum autem faciale eſt è contrario. Nam forma eius, quæ inſtituitur in uiſu, erit ordinata
ſecundum quod eſt in ſuperficie uiſi, & partes eius paruæ, quæ poſſunt com prehendi à uiſu, erunt
manifeſtæ & ordinatæ in ſuperficie uiſus ſecundum ſuam ordinationem in ſuperficie uiſi: & tunc
forma erit manifeſta, & non dubitabilis. Et uniuerſaliter intentiones ſubtiles, & partes ſubtiles, &
ordinatio partium uiſi non comprehenduntur à uiſu uera comprehenſione, niſi cum forma impri-
mitur in ſuperficie membri ſentientis, & inſtituitur quælibet pars eius in parte ſenſibili ſuperficiei
membri ſentientis. Et cum uiſum fuerit multùm obliquum: tunc forma eius non imprimetur in
uiſu, neque formæ aliquarum partium paruarum infigentur in parte ſenſibili uiſus. Hoc enim non
fit, niſi quando uiſum fuerit faciale, aut quando obliquatio eius fuerit parua, & fuerit remotio eius
ſimul ex remotionibus mediocribus, in reſpectu remotionum, quæ ſunt in illo uiſo. Comprehen-
ſio uerò magnitudinis uiſi obliqui multùm, ſecundum quod eſt, cum fuerit in remotione medio-
cri, licet obliquatio eius ſit maxima: non eſt ex ipſa forma uiſi, quæ inſtituitur in uiſu, tantùm, ſed
ex ratione extra formam, ſcilicet ex hoc, quòd comprehendens comprehendit diuerſitatem dua-
rum remotionum extremorum eius, cum hoc, quòd comprehendit menſuram formæ. Et cum ui-
ſus comprehenderit diuerſitatem remotionis duorum extremorum uiſi multùm obliqui, & com-
prehenderit differentiam maximam inter eas: ſtatim uirtus diſtinctiua imaginabitur poſitionem il
lius uiſi, & comprehendet menſuram eius ſecundum diuerſitatem remotionum duorum extremo-
rum eius: & ſecundum menſuram partis, in qua inſtituitur forma: & ſecundum menſuram anguli,
quem ſubtenditilla pars apud centrũ uiſus, non ſolum modò exipſa forma. Et cũ uirtus diſtinctiua
cõprehenderit diuerſitatẽ duorũ extremorũ uiſi multũ obliqui, & cõprehẽderit obliquationẽ eius:
ſtatim percipiet congregationẽ formę. Cõprehendit ergo menſurã eius, cũ ſenſerit quantitatẽ obli
quationis eius non ſecundum menſurã formæ, ſed ſecundũ poſitionẽ eius. Et partes paruæ & ſub-
tiles intentiones, quæ ſunt in uiſo, non poſſunt comprehendi ratione, ſi uiſus non ſenſerit illas par
tes, aut illas intentiones. Latentia igitur formæ uiſi accidit ex congregatione formæ eius in uiſu, &
ex latẽtia partiũ eius paruarũ. Et apparẽtia formæ uiſi cũ fuerit in remotione mediocri, eſt propter
impreſsionẽ formę in uiſu, ſecũdũ qđ eſt, & propter hoc, quòd ſentit uiſus partes eius paruas. Qua-
re igitur forma uiſi maximè obliqui ſit dubitabilis, forma aũt uiſi facialis ſit manifeſta, declaratum
eſt. His aũt declaratis, incipiẽdũ eſt à ſermõe de deceptiõe uiſus, & declarãdę cauſſę & ſpecies earũ.
muibus remotionibus eſt illud, quod eſt ſuper axem radialem: & quòd illud, quod eſt pro-
pinquius axi, eſt manifeſtius remotiore ab ipſo: & quòd uiſum remotum ab axe maxima re
motione, eſt dubitabilis formę, nõ certificabilis, & indifferenter, ſiue uiſio ſit uno uiſu, ſiue utroq; .
Amplius etiam quòd uiſum faciale eſt in omnibus remotionibus manifeſtius uiſo obliquo: &
quòd quantò magis poſitio uiſi appropinquat poſitioni faciali, tantò erit manifeſtius: & quòd ui-
ſum obliquum ſuper lineas radiales obliquatione maxima, habet formam multùm dubitabilem, &
nõ certificatam à uiſu, ſiue uiſio ſit uno uiſu, ſiue utroq; , & ſiue uiſum ſit ſuper axem, ſiue extra axẽ.
Quare uerò uiſum multùm obliquum ſit dubitabilis formę, licet remotio eius ſit mediocris, & licet
magnitudo ſit comprehenſa, ſecundum quod eſt: & quare uiſum faciale ſit manifeſtius obliquo,
hæc eſt: quia forma uiſi multùm obliqui inſtituitur in ſuperficie uiſus cõgregata propter ſuam ob-
liquationem. Quoniam cum uiſus fuerit multùm obliquus, tunc angulus, quem ſubtendit uiſum
ſuper centrum uiſus, erit paruus, & pars uiſus, in qua inſtituitur forma illius uiſi, erit minor multò
parte, in qua inſtituitur forma illius, ſi fuerit faciale uiſui, & partes eius paruæ ſuſtentantur apud ui
ſum angulis inſenſibilibus, propter maximã obliquationem. Pars enim parua cum multùm fuerit
obliqua: tunc duæ lineæ exeuntes à centro uiſus ad extrema illius partis, fient quaſi una linea.
Quapropter ſentiens non comprehendit angulum contentum inter eas, neque partem, quam di-
ſtinguit ex ſuperficie uiſus. Et uiſum multùm obliquum erit dubitabile, quia forma eius, quæ infi-
gitur in uiſu, erit congregata maxima congregatione, & partes eius paruæ erunt inſenſibiles, & i-
deo forma eius erit dubitabilis. Et ideo ſi in huiuſmodi uiſo fuerint ſubtiles intentiones, non com
prehendentur à uiſu propter latentiam ſuarum partium paruarum, & propter congregationem
formæ. Viſum autem faciale eſt è contrario. Nam forma eius, quæ inſtituitur in uiſu, erit ordinata
ſecundum quod eſt in ſuperficie uiſi, & partes eius paruæ, quæ poſſunt com prehendi à uiſu, erunt
manifeſtæ & ordinatæ in ſuperficie uiſus ſecundum ſuam ordinationem in ſuperficie uiſi: & tunc
forma erit manifeſta, & non dubitabilis. Et uniuerſaliter intentiones ſubtiles, & partes ſubtiles, &
ordinatio partium uiſi non comprehenduntur à uiſu uera comprehenſione, niſi cum forma impri-
mitur in ſuperficie membri ſentientis, & inſtituitur quælibet pars eius in parte ſenſibili ſuperficiei
membri ſentientis. Et cum uiſum fuerit multùm obliquum: tunc forma eius non imprimetur in
uiſu, neque formæ aliquarum partium paruarum infigentur in parte ſenſibili uiſus. Hoc enim non
fit, niſi quando uiſum fuerit faciale, aut quando obliquatio eius fuerit parua, & fuerit remotio eius
ſimul ex remotionibus mediocribus, in reſpectu remotionum, quæ ſunt in illo uiſo. Comprehen-
ſio uerò magnitudinis uiſi obliqui multùm, ſecundum quod eſt, cum fuerit in remotione medio-
cri, licet obliquatio eius ſit maxima: non eſt ex ipſa forma uiſi, quæ inſtituitur in uiſu, tantùm, ſed
ex ratione extra formam, ſcilicet ex hoc, quòd comprehendens comprehendit diuerſitatem dua-
rum remotionum extremorum eius, cum hoc, quòd comprehendit menſuram formæ. Et cum ui-
ſus comprehenderit diuerſitatem remotionis duorum extremorum uiſi multùm obliqui, & com-
prehenderit differentiam maximam inter eas: ſtatim uirtus diſtinctiua imaginabitur poſitionem il
lius uiſi, & comprehendet menſuram eius ſecundum diuerſitatem remotionum duorum extremo-
rum eius: & ſecundum menſuram partis, in qua inſtituitur forma: & ſecundum menſuram anguli,
quem ſubtenditilla pars apud centrũ uiſus, non ſolum modò exipſa forma. Et cũ uirtus diſtinctiua
cõprehenderit diuerſitatẽ duorũ extremorũ uiſi multũ obliqui, & cõprehẽderit obliquationẽ eius:
ſtatim percipiet congregationẽ formę. Cõprehendit ergo menſurã eius, cũ ſenſerit quantitatẽ obli
quationis eius non ſecundum menſurã formæ, ſed ſecundũ poſitionẽ eius. Et partes paruæ & ſub-
tiles intentiones, quæ ſunt in uiſo, non poſſunt comprehendi ratione, ſi uiſus non ſenſerit illas par
tes, aut illas intentiones. Latentia igitur formæ uiſi accidit ex congregatione formæ eius in uiſu, &
ex latẽtia partiũ eius paruarũ. Et apparẽtia formæ uiſi cũ fuerit in remotione mediocri, eſt propter
impreſsionẽ formę in uiſu, ſecũdũ qđ eſt, & propter hoc, quòd ſentit uiſus partes eius paruas. Qua-
re igitur forma uiſi maximè obliqui ſit dubitabilis, forma aũt uiſi facialis ſit manifeſta, declaratum
eſt. His aũt declaratis, incipiẽdũ eſt à ſermõe de deceptiõe uiſus, & declarãdę cauſſę & ſpecies earũ.
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib