966M. VITRVVII POLL.
narum ſcientiæ ſub oculorum conſideratione ſubiectæ, non incertis iu-
dicijs probarentur, ſed & doctis & ſcientibus autoritas egregia & ſta-
bilis adderetur. Igitur quoniam hæc non ita, ſed vti natura rerum vo-
luit, ſunt conſtituta, non efficitur, vt poſsint homines, obſcuratis ſub pe-
ctoribus ingenijs, ſcientias artificiorum penitus latentes, quemadmo-
dum ſint iudicare. Ipſi autem artifices, etiam ſi polliceantur ſuam pru-
dentiam, ſi non pecunia ſint copioſi, ſeu vetuſtate officinarum habue-
rint notitiam, aut etiam gratia & forenſi eloquentia non fuerint præ-
diti, pro induſtria ſtudiorum autoritates non poſſunt habere, vt eis,
quod profitentur ſcire, id credatur. Maximè autem id animaduertere
poſſumus ab antiquis ſtatuarijs & pictoribus, quòd ex his, qui dignitatis
notas & commendationis gratiam habuerunt, æterna memoria ad poſte-
ritatem ſunt permanentes, vti Myron, Polycletus, Phidias, Lyſippus, cæ-
teriq́; qui nobilitatem ex arte ſunt conſecuti. Nanq; vt ciuitatibus ma-
gnis, aut regibus, aut ciuibus nobilibus opera fecerunt: ita id ſunt adepti.
At qui non minore ſtudio & ingenio ſolertiaq́; fuerunt, ignobilibus &
humili fortuna ciuibus non minus egregiè perfecta fecerunt opera, nul-
lam memoriam ſunt aſſecuti, quod hi non ab induſtria neque artis ſoler-
tia, ſed à felicitate fuerunt deſerti, vt Hellas Athenienſis, Chion Corin-
thius. Myagrus Phocæus, Pharax Epheſius, Bedas Byzantius, etiamq́;
alij plures. Non minus item pictores, vti Ariſtomenes Thaſius, Polycles
Atramitenus, Nicomachus, cæteriq́; , quos neque induſtria, neque artis
ſtudium, neque ſolertia defecit, ſed aut rei familiaris exiguitas, aut imbe-
cillitas fortunæ, ſeu in ambitione certationis contrariorum ſuperatio, ob-
ſtitit eorum dignitati. Nec tamen eſt admirandum, ſi propter ignoran-
tiam artis virtutes obſcurantur: ſed maximè indignandum, cum etiam
ſæpe blandiatur gratia conuiuiorum à veris iudicijs ad falſam probatio-
nem. Ergo (vti Socrati placuit) ſi ita ſenſus & ſententiæ ſcientiæq́; diſci-
plinis auctæ, perſpicuæ & perlucidæ fuiſſent, non gratia neque ambitio
valeret, ſed ſi qui veris certisq́; laboribus doctrinarum, perueniſſent ad
ſcientiam ſummam, eis vltro opera traderentur. Quoniam autem ea non
ſunt illuſtria, neque apparentia in aſpectu, vt putamus oportuiſſe, & ani-
maduerto potius indoctos quàm doctos gratia ſuperare, non eſſe certan-
dum iudicans cum indoctis ambitione, potius his præceptis editis oſten-
dam noſtræ ſcientiæ virtutem. Itaque Imperator in primo volumine ti-
bi de arte, & quas habeat ea virtutes, quibusq́; diſciplinis oporteat eſſe au-
ctum Architectum expoſui, & ſubieci cauſas, quid ita earum oporteat
eum eſſe peritum, rationesq́; ſummæ Architecturæ partitione diſtribui,
finitionibusq́; terminaui. Deinde, quod erat primum & neceſſarium, de
mœnibus, quemadmodum eligantur loci ſalubres ratiocinationibus ex-
plicui, ventiq́; qui ſint, & è quibus regionibus ſinguli ſpirent,
dicijs probarentur, ſed & doctis & ſcientibus autoritas egregia & ſta-
bilis adderetur. Igitur quoniam hæc non ita, ſed vti natura rerum vo-
luit, ſunt conſtituta, non efficitur, vt poſsint homines, obſcuratis ſub pe-
ctoribus ingenijs, ſcientias artificiorum penitus latentes, quemadmo-
dum ſint iudicare. Ipſi autem artifices, etiam ſi polliceantur ſuam pru-
dentiam, ſi non pecunia ſint copioſi, ſeu vetuſtate officinarum habue-
rint notitiam, aut etiam gratia & forenſi eloquentia non fuerint præ-
diti, pro induſtria ſtudiorum autoritates non poſſunt habere, vt eis,
quod profitentur ſcire, id credatur. Maximè autem id animaduertere
poſſumus ab antiquis ſtatuarijs & pictoribus, quòd ex his, qui dignitatis
notas & commendationis gratiam habuerunt, æterna memoria ad poſte-
ritatem ſunt permanentes, vti Myron, Polycletus, Phidias, Lyſippus, cæ-
teriq́; qui nobilitatem ex arte ſunt conſecuti. Nanq; vt ciuitatibus ma-
gnis, aut regibus, aut ciuibus nobilibus opera fecerunt: ita id ſunt adepti.
At qui non minore ſtudio & ingenio ſolertiaq́; fuerunt, ignobilibus &
humili fortuna ciuibus non minus egregiè perfecta fecerunt opera, nul-
lam memoriam ſunt aſſecuti, quod hi non ab induſtria neque artis ſoler-
tia, ſed à felicitate fuerunt deſerti, vt Hellas Athenienſis, Chion Corin-
thius. Myagrus Phocæus, Pharax Epheſius, Bedas Byzantius, etiamq́;
alij plures. Non minus item pictores, vti Ariſtomenes Thaſius, Polycles
Atramitenus, Nicomachus, cæteriq́; , quos neque induſtria, neque artis
ſtudium, neque ſolertia defecit, ſed aut rei familiaris exiguitas, aut imbe-
cillitas fortunæ, ſeu in ambitione certationis contrariorum ſuperatio, ob-
ſtitit eorum dignitati. Nec tamen eſt admirandum, ſi propter ignoran-
tiam artis virtutes obſcurantur: ſed maximè indignandum, cum etiam
ſæpe blandiatur gratia conuiuiorum à veris iudicijs ad falſam probatio-
nem. Ergo (vti Socrati placuit) ſi ita ſenſus & ſententiæ ſcientiæq́; diſci-
plinis auctæ, perſpicuæ & perlucidæ fuiſſent, non gratia neque ambitio
valeret, ſed ſi qui veris certisq́; laboribus doctrinarum, perueniſſent ad
ſcientiam ſummam, eis vltro opera traderentur. Quoniam autem ea non
ſunt illuſtria, neque apparentia in aſpectu, vt putamus oportuiſſe, & ani-
maduerto potius indoctos quàm doctos gratia ſuperare, non eſſe certan-
dum iudicans cum indoctis ambitione, potius his præceptis editis oſten-
dam noſtræ ſcientiæ virtutem. Itaque Imperator in primo volumine ti-
bi de arte, & quas habeat ea virtutes, quibusq́; diſciplinis oporteat eſſe au-
ctum Architectum expoſui, & ſubieci cauſas, quid ita earum oporteat
eum eſſe peritum, rationesq́; ſummæ Architecturæ partitione diſtribui,
finitionibusq́; terminaui. Deinde, quod erat primum & neceſſarium, de
mœnibus, quemadmodum eligantur loci ſalubres ratiocinationibus ex-
plicui, ventiq́; qui ſint, & è quibus regionibus ſinguli ſpirent,