Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Page concordance

< >
Scan Original
161 155
162 156
163 157
164 158
165 159
166 160
167 161
168 162
169 163
170 164
171 165
172 166
173 167
174 168
175 169
176 170
177 171
178 172
179 173
180 174
181 175
182 176
183 177
184 178
185 179
186 180
187 181
188 182
189 183
190 184
< >
page |< < (91) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div159" type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s4905" xml:space="preserve">
              <pb o="91" file="0097" n="97" rhead="OPTICAE LIBER III."/>
            cidit autem error ex intemperamento ſitus:</s>
            <s xml:id="echoid-s4906" xml:space="preserve"> quoniam ipſo ad tẽperantiam reducto, non errabit iu-
              <lb/>
            dicium ex ſcientia ſumptum.</s>
            <s xml:id="echoid-s4907" xml:space="preserve"> Pari modo in magna corporis declinatione non uerificantur particu-
              <lb/>
            læ minutæ.</s>
            <s xml:id="echoid-s4908" xml:space="preserve"> Vnde accidit in hoc ſitu error figuræ, coloris, magnitudinis.</s>
            <s xml:id="echoid-s4909" xml:space="preserve"> Forſan enim quadratum ui-
              <lb/>
            detur circulare:</s>
            <s xml:id="echoid-s4910" xml:space="preserve"> & ita error in quantitate & colore.</s>
            <s xml:id="echoid-s4911" xml:space="preserve"> Egreſsio lucis à temperamẽto errorẽ inducit ſci
              <lb/>
            entiæ.</s>
            <s xml:id="echoid-s4912" xml:space="preserve"> Debilitas enim lucis nimia errorem infert formę.</s>
            <s xml:id="echoid-s4913" xml:space="preserve"> Vnde accidit error in crepuſculis, in anima
              <lb/>
            libus, ueſtib.</s>
            <s xml:id="echoid-s4914" xml:space="preserve"> arboribus, ſcilicet triplex, uel in indiuiduo, uel in ſpecie, uel in utroq;</s>
            <s xml:id="echoid-s4915" xml:space="preserve">:
              <unsure/>
            quod non acci-
              <lb/>
            deret in temperata luce.</s>
            <s xml:id="echoid-s4916" xml:space="preserve"> Amplius ſi fuerit egreſsio lucis à temperamento proportionato uiſo, oppo
              <lb/>
            ſito uiſui:</s>
            <s xml:id="echoid-s4917" xml:space="preserve"> accidet error prædictus, licet non ſit intemperata in ſe lux:</s>
            <s xml:id="echoid-s4918" xml:space="preserve"> ſicut euenit in quadam aue ara
              <lb/>
            bicè aluerach dicta:</s>
            <s xml:id="echoid-s4919" xml:space="preserve"> non enim uideri poteſt, niſi de nocte:</s>
            <s xml:id="echoid-s4920" xml:space="preserve"> egreditur enim lux à temperamẽto, reſpe
              <lb/>
            ctu illius:</s>
            <s xml:id="echoid-s4921" xml:space="preserve"> percipitur aũt de nocte, ſicut ignis:</s>
            <s xml:id="echoid-s4922" xml:space="preserve"> de die uerò cũ nõ plenè diſcernatur, forſan papilio (cui
              <lb/>
            eſt ſimilis) putabitur.</s>
            <s xml:id="echoid-s4923" xml:space="preserve"> Etaccidit error in definitione rei ex intemperata luce.</s>
            <s xml:id="echoid-s4924" xml:space="preserve"> Quantitas extra tem-
              <lb/>
            perantiam ſita errare facit ſcientiam.</s>
            <s xml:id="echoid-s4925" xml:space="preserve"> Vn de aliquan do formica præ ſui paruitate æſtimatur muſca
              <lb/>
            tritico innata:</s>
            <s xml:id="echoid-s4926" xml:space="preserve"> & aliquando eadẽ de cauſſa ſinapis granũ reputatur naſturtium.</s>
            <s xml:id="echoid-s4927" xml:space="preserve"> Soliditas à tẽpera
              <lb/>
            mento egreſſa errorẽ efficit, ut cũ cryſtallo cõtinuatur corpus rubeum, alia cryſtalli facie uiſui oppo
              <lb/>
            ſita:</s>
            <s xml:id="echoid-s4928" xml:space="preserve"> æſtimabit uidens colorẽ cryſtalli, eſſe rubedinẽ:</s>
            <s xml:id="echoid-s4929" xml:space="preserve"> unde error eſt ſcientiæ, quia in coloris defini-
              <lb/>
            tione.</s>
            <s xml:id="echoid-s4930" xml:space="preserve"> Raritas aeris nimis diminuta, erroris eſt cauſſa:</s>
            <s xml:id="echoid-s4931" xml:space="preserve">unde in eius ſpiſsitudine fit error in rei defini
              <lb/>
            tione.</s>
            <s xml:id="echoid-s4932" xml:space="preserve"> Similiter ſi oculo & corpori uiſo interponatur corpus, cuius raritas extra temperantiam eſt,
              <lb/>
            reſpectu aeris tẽperatæ raritatis, ſicut eſt uitrum:</s>
            <s xml:id="echoid-s4933" xml:space="preserve"> æſtimabitur color corporis oppoſiti mixtus ex co
              <lb/>
            lore proprio & colore uitri.</s>
            <s xml:id="echoid-s4934" xml:space="preserve"> Et ita eſt error in coloris definitiõe.</s>
            <s xml:id="echoid-s4935" xml:space="preserve"> Pari modo ſi anreponatur oculo pã
              <lb/>
            nus multũ rarus, & poſt illũ uideatur corpus:</s>
            <s xml:id="echoid-s4936" xml:space="preserve"> apparebit color corporis mixtus.</s>
            <s xml:id="echoid-s4937" xml:space="preserve"> Sed oritur quæſtio,
              <lb/>
            quomodo poſt pãni oppoſitionẽ appareat coloris corporis mixtura, cũ partiales corporis colores
              <lb/>
            accedãt ad oculũ non niſi per pãni foramina:</s>
            <s xml:id="echoid-s4938" xml:space="preserve"> & ex pãno nõ accedat ad oculũ color, niſi ex filis eius,
              <lb/>
            per quę non tranſeunt colores corporis.</s>
            <s xml:id="echoid-s4939" xml:space="preserve"> Et huius rei ueritas eſt Quod licet partiales corporis colo
              <lb/>
            res ſigillatim ueniant, & in ſual loca cadãt, nec commiſceantur filorum coloribus, ſed filorum colo-
              <lb/>
            res ſint ab eis ſeparati intra uiſum & extra, nec ſit ibi aliqua confuſio:</s>
            <s xml:id="echoid-s4940" xml:space="preserve"> tñ quia ualde propinqua ſunt
              <lb/>
            puncta, in quæ incidunt color corporis ſuperficialis & color fili (cum non ſit diſtantia ſenſibilis in-
              <lb/>
            ter ea) uidentur quaſi punctum:</s>
            <s xml:id="echoid-s4941" xml:space="preserve"> unde colores ibi apparent unus ex eis mixtus.</s>
            <s xml:id="echoid-s4942" xml:space="preserve"> Si uerò magna fue-
              <lb/>
            rint panni foramina, diſcernetur & panni & coloris corporis ueritas ſine mixtura.</s>
            <s xml:id="echoid-s4943" xml:space="preserve"> Et quantò com-
              <lb/>
            preſsior fuerit foraminum ſtrictura, tantò uerior apparebit mixtura.</s>
            <s xml:id="echoid-s4944" xml:space="preserve"> Vnde uiſo corpore poſt pan-
              <lb/>
            num lanæ, uidebitur mixtura colorum plurimùm conſonans colori filorum.</s>
            <s xml:id="echoid-s4945" xml:space="preserve"> Foramina enim panni
              <lb/>
            lanei in ſe ſunt ſtricta, & quoniam pilis teguntur, efficiuntur ſtrictiora.</s>
            <s xml:id="echoid-s4946" xml:space="preserve"> Similiter cum aliquis iocula-
              <lb/>
            tor facit imagines ligneas moueri, umbræ earum inſpicienti per pannum, (ſicut ſolet fieri) lineum
              <lb/>
            ſubtilem, apparebunt aues, aut animalia form is imaginum conſona.</s>
            <s xml:id="echoid-s4947" xml:space="preserve"> Nec accidit error iſte in defini-
              <lb/>
            tionis aſsignatione, niſi ex raritatis aeris diminutione.</s>
            <s xml:id="echoid-s4948" xml:space="preserve"> Temporis diſtantia extra temperamentum
              <lb/>
            erroris ſcientiæ eſt cauſſa.</s>
            <s xml:id="echoid-s4949" xml:space="preserve"> Si quis enim per foramen inſpiciat corpus tranſiens ueloci motu, non
              <lb/>
            plenè acquirit formam corporis.</s>
            <s xml:id="echoid-s4950" xml:space="preserve"> Vnde accidit error in indiuiduo, in ſpecie, in utroque, ut in equis,
              <lb/>
            hominibus & arboribus.</s>
            <s xml:id="echoid-s4951" xml:space="preserve"> Similiter etiã accidit ſine foramine, ut ſi quis ſubitò aliquid uideat, quod
              <lb/>
            ſtatim à uiſu recedat, errabit in comprehenſione illius formæ:</s>
            <s xml:id="echoid-s4952" xml:space="preserve"> unde forſan erit error in ſpecie, in
              <lb/>
            indiuiduo, uel in utroque.</s>
            <s xml:id="echoid-s4953" xml:space="preserve"> Et erit error iſte ex ſolo tempore.</s>
            <s xml:id="echoid-s4954" xml:space="preserve"> Viſus ſolus errorem facit:</s>
            <s xml:id="echoid-s4955" xml:space="preserve"> ſi lux ſolis
              <lb/>
            fortiter deſcendat ſuper colorem uiridem fortem, uel intenſam rubedinem, adhibito uiſu lædetur:</s>
            <s xml:id="echoid-s4956" xml:space="preserve">
              <lb/>
            & cum aliquid deinde inſpexerit:</s>
            <s xml:id="echoid-s4957" xml:space="preserve"> aliud ei, quàm ſit in ueritate, apparebit, aut alterius coloris, pro-
              <lb/>
            pter præſentiam læſionis.</s>
            <s xml:id="echoid-s4958" xml:space="preserve"> Et modo ſimili accidunt errores plurimi.</s>
            <s xml:id="echoid-s4959" xml:space="preserve"> Pari modo in oculorum ægri-
              <lb/>
            tudine aliquando equus apparet aſinus.</s>
            <s xml:id="echoid-s4960" xml:space="preserve"> Et accidit error triplex prædictus & in pluribus.</s>
            <s xml:id="echoid-s4961" xml:space="preserve"> Et planũ
              <lb/>
            eſt, errorẽ eſſe in ſcientia, exſola immoderatione uiſus.</s>
            <s xml:id="echoid-s4962" xml:space="preserve"> Plani ergo ſunt errores, qui in uiſu ſcienti
              <gap/>
              <lb/>
            accidunt ſecundum ſingulas erroris uiſus cauſſas.</s>
            <s xml:id="echoid-s4963" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div160" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head188" xml:space="preserve">DE QVALITATIBVS DECEPTIONVM VISVS, QVAE AC-
            <lb/>
          cidunt in ſyllogiſmo & ratione. Cap. VII.</head>
          <head xml:id="echoid-head189" xml:space="preserve" style="it">22. Erratur ſyllogiſmo propter ſingulorum uiſionem perficientium aſymmetriam.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s4964" xml:space="preserve">PLurima eorum, quorum in uiſu fit comprehenſio, acquiruntur ex ſyllogiſmo, ſicut patuit ex
              <lb/>
            præcedente libro:</s>
            <s xml:id="echoid-s4965" xml:space="preserve"> & præceſsit explanatio eorum, quorum per ſyllogiſmum fit comprehen-
              <lb/>
            ſio:</s>
            <s xml:id="echoid-s4966" xml:space="preserve"> & quòd exeis occurrat ſenſui compoſitio in ſingulis formis.</s>
            <s xml:id="echoid-s4967" xml:space="preserve"> Cum ergo acciderit error in
              <lb/>
            aliquo illorum:</s>
            <s xml:id="echoid-s4968" xml:space="preserve"> erit error in comprehenſione facta per ſyllogiſmum.</s>
            <s xml:id="echoid-s4969" xml:space="preserve"> Bipertita eſt autem partitio
              <lb/>
            erroris in ſyllogiſmo:</s>
            <s xml:id="echoid-s4970" xml:space="preserve"> aut enim erit in propoſitionibus:</s>
            <s xml:id="echoid-s4971" xml:space="preserve"> aut in earum congregatione.</s>
            <s xml:id="echoid-s4972" xml:space="preserve"> In propoſitio-
              <lb/>
            nibus triplex:</s>
            <s xml:id="echoid-s4973" xml:space="preserve"> aut enim falſa loco ueræ ſumitur:</s>
            <s xml:id="echoid-s4974" xml:space="preserve"> aut particularis loco uniuerſalis:</s>
            <s xml:id="echoid-s4975" xml:space="preserve"> aut in compara-
              <lb/>
            tione propoſitionum erratur.</s>
            <s xml:id="echoid-s4976" xml:space="preserve"> Verbi gratia.</s>
            <s xml:id="echoid-s4977" xml:space="preserve"> Sifuerint in re uiſa partes, quæ appareant, & partes,
              <lb/>
            quæ lateant, quæ tamen comprehenſibiles ſint uiſui:</s>
            <s xml:id="echoid-s4978" xml:space="preserve"> Sim illam figatur uiſus intentio, cum uiden-
              <lb/>
            tem partes illæ præcedant:</s>
            <s xml:id="echoid-s4979" xml:space="preserve"> ex eis tantùm, quæ in re uiſa acquirit, concludit.</s>
            <s xml:id="echoid-s4980" xml:space="preserve"> Cum etiam con-
              <lb/>
            cluſiones aliquas, quas rei illi accidentes conſiderat:</s>
            <s xml:id="echoid-s4981" xml:space="preserve"> æſtimat eas accidere ei expartibus eius ap-
              <lb/>
            parentibus:</s>
            <s xml:id="echoid-s4982" xml:space="preserve"> quoniam non mſi eas computat.</s>
            <s xml:id="echoid-s4983" xml:space="preserve"> Cum uero intuitus diligentiam in re uiſa figit, par-
              <lb/>
            tes prius latentes percipit, & errorem cognoſcit.</s>
            <s xml:id="echoid-s4984" xml:space="preserve"> Enumerabo igitur errores eorum, quæ compre-
              <lb/>
            bendit uiſus per ſyllogiſmum, quæ numero ſunt uiginti duo, ut ſic pateant errores in ſyllogiſmo.</s>
            <s xml:id="echoid-s4985" xml:space="preserve">
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>