1Ariſt. vt ſuperiora, ob Geographiæ illius ſeculi imperfectionem, nuſquam
enim in tota Liguria quidpiam tale reperitur.
enim in tota Liguria quidpiam tale reperitur.
De Terræ rotunditate.
151
Svmma 4. cap. 2. quod eſt de permutatione, & viciſſitudine aquarum,
& continentis. Pergratum Lectori fore exiſtimaui, nec alienum ab
inſtituto, ſi occaſione huius permutationis maris, ac terræ, rem ex
poſuero ſcitu digniſſimam, quam pridem obſeruare cœpi, ac in dies
obſeruo, præſertim cum nullus præteritorum ſcriptorum, quod ſciam, eam
literis mandauerit: Terræ ſcilicet totius molem paulatim reduci ad perfe
ctam ſphæricitatem, ita vt aliquando neceſſe ſit futurum ipſam à mari inun
dari, atque omninò inhabitabilem reddi. Primum igitur illud ex ſacris lite
ris ſtatuendum, orbem terræ in ſuo primordio fuiſſe ab opifice rerum om
nium, figura ſphærica donatum, hoc eſt abſque montium eminentijs, atque
vallium depreſſionibus. quod patet ex eo, quia tunc tota Mari obtegebatur,
ita vt minimè apta eſſet animantibus ad inhabitandum. redditam verò ha
bitabilem, cum ipſius conditor quandam ipſius partem humiliorem, & quan
dam eminentiorem effeciſſet; transferendo nimirum maximam terræ por
tionem ex vno loco in alium, vnde illic maris concauitas, iſtic verò mon
tium ſublimitas emerſit. quo facto aquæ omnes in loca illa decliuiora ſua
ſpontè receſſerunt, quæ aquarum congregatio Mare appellatum eſt. Hine
nonnulli auctores grauiſſimi aſſerere non dubitarunt, montes conflatos fuiſ
ſe ex terra illa, quæ locum illum occupabat, quem poſtea maria inuaſerunt.
quæ cum ita ſint. ſequitur terram nunc eſſe extra naturalem ſuam figuram, &
propterea in quodam ſtatu violento, violentum autem nullum perpetuum. præ
terea cum terra ſit grauior quàm aqua, nulla ratione deberent terræ partes
ſuperiores a quæ ſuperficiem ſuperare, cuius tamen contrarium accidit, nam
ſuperficies ipſa terræ, & multò magis montana loca ſuperficiem maris cuiuſ
uis non parum ſuperant; quæ altera violentia terræ, & aquæ ineſt, & ideò
minimè mirum eſt, imò vtriuſque naturæ valdè conueniens terram redire ad
priſtinam, ac primigeniam figuram, ex qua conſectarium erit aquam quoque
ſuam pariter illam ſibi primæuam recuperaturam eſſe figuram. cauſam au
tem reſtauratricem huius terrenæ rotunditatis eſſe aquas tum pluuiales, tum
fluuiales iamdiù obſeruauimus, vt ex ſequentibus obſeruationibus patebit.
& continentis. Pergratum Lectori fore exiſtimaui, nec alienum ab
inſtituto, ſi occaſione huius permutationis maris, ac terræ, rem ex
poſuero ſcitu digniſſimam, quam pridem obſeruare cœpi, ac in dies
obſeruo, præſertim cum nullus præteritorum ſcriptorum, quod ſciam, eam
literis mandauerit: Terræ ſcilicet totius molem paulatim reduci ad perfe
ctam ſphæricitatem, ita vt aliquando neceſſe ſit futurum ipſam à mari inun
dari, atque omninò inhabitabilem reddi. Primum igitur illud ex ſacris lite
ris ſtatuendum, orbem terræ in ſuo primordio fuiſſe ab opifice rerum om
nium, figura ſphærica donatum, hoc eſt abſque montium eminentijs, atque
vallium depreſſionibus. quod patet ex eo, quia tunc tota Mari obtegebatur,
ita vt minimè apta eſſet animantibus ad inhabitandum. redditam verò ha
bitabilem, cum ipſius conditor quandam ipſius partem humiliorem, & quan
dam eminentiorem effeciſſet; transferendo nimirum maximam terræ por
tionem ex vno loco in alium, vnde illic maris concauitas, iſtic verò mon
tium ſublimitas emerſit. quo facto aquæ omnes in loca illa decliuiora ſua
ſpontè receſſerunt, quæ aquarum congregatio Mare appellatum eſt. Hine
nonnulli auctores grauiſſimi aſſerere non dubitarunt, montes conflatos fuiſ
ſe ex terra illa, quæ locum illum occupabat, quem poſtea maria inuaſerunt.
quæ cum ita ſint. ſequitur terram nunc eſſe extra naturalem ſuam figuram, &
propterea in quodam ſtatu violento, violentum autem nullum perpetuum. præ
terea cum terra ſit grauior quàm aqua, nulla ratione deberent terræ partes
ſuperiores a quæ ſuperficiem ſuperare, cuius tamen contrarium accidit, nam
ſuperficies ipſa terræ, & multò magis montana loca ſuperficiem maris cuiuſ
uis non parum ſuperant; quæ altera violentia terræ, & aquæ ineſt, & ideò
minimè mirum eſt, imò vtriuſque naturæ valdè conueniens terram redire ad
priſtinam, ac primigeniam figuram, ex qua conſectarium erit aquam quoque
ſuam pariter illam ſibi primæuam recuperaturam eſſe figuram. cauſam au
tem reſtauratricem huius terrenæ rotunditatis eſſe aquas tum pluuiales, tum
fluuiales iamdiù obſeruauimus, vt ex ſequentibus obſeruationibus patebit.
Primò, videmus flumina quotidie montium radices corrodere, ac quaſi
ſuffodere, ita vt paſſim ex hoc, vel illo monte magnas faciant ruinas, ac prę
cipitia, atque hinc inde prærupti appareant montes, vt meritò legamus apud
Iob cap. 14. alluuione paulatim terra conſumitur. humum porrò illam ex
montibus delapſam ſemper ad loca humiliora fluuij ſecum detrahunt. Ex
continua etiam hac inter montes corroſione facta manifeſtè apparet, flumi
num alueos in montanis modò eſſe humiliores quàm olim, quamuis contra
rium accidat alueis fluuiorum per plana decurrentium, qui modò altiores
ſunt quam exordio mundi, vt paulò poſt oſtendam. Illud autem liquidò apparet
ex ſignis, ſeu ſymbolis, ſeu ex ſimilitudine terræ, aut lapidis, quæ in altiſſimis
fluminum ripis hinc inde paſſim videntur, quæ indicio ſunt montes illos iam
ſuffodere, ita vt paſſim ex hoc, vel illo monte magnas faciant ruinas, ac prę
cipitia, atque hinc inde prærupti appareant montes, vt meritò legamus apud
Iob cap. 14. alluuione paulatim terra conſumitur. humum porrò illam ex
montibus delapſam ſemper ad loca humiliora fluuij ſecum detrahunt. Ex
continua etiam hac inter montes corroſione facta manifeſtè apparet, flumi
num alueos in montanis modò eſſe humiliores quàm olim, quamuis contra
rium accidat alueis fluuiorum per plana decurrentium, qui modò altiores
ſunt quam exordio mundi, vt paulò poſt oſtendam. Illud autem liquidò apparet
ex ſignis, ſeu ſymbolis, ſeu ex ſimilitudine terræ, aut lapidis, quæ in altiſſimis
fluminum ripis hinc inde paſſim videntur, quæ indicio ſunt montes illos iam