1pedes XII. in quod riuus per ſubdiales canales aut cuniculum deducitur.
Caſtel
lo ſunt duo oſtia et totidem fores, habentes ſuperiori parte uectes, quib. leuari
in antis excauatis et rurſus demitti poſſunt, ut illo modo oſtia reſerantur, hoc
claudantur. Sub oſtijs ſunt duo canales, ex aſſerib. facti: qui excipiunt aquam è
caſtello effluentem, eamque in rotæ pinnas infundunt: quo impetu percuſſæ uer
ſant rotam: breuior defert aquas, quæ percutiunt pinnas rotam uoluentes
uerſus caſtellum: longior eas, quæ percutiunt pinnas rotam uerſantes in con
trariam partem. Rotæ autem theca ſiue loculamentum conſtat ex contigna
tione, ad quam etiam interius affixæ ſunt tabulæ. Ipſa rota eſt alta pedes ſex
& triginta, atque incluſa in axi. Habet uerò duplices, ut iam dixi, pinnas: qua
rum alteræ alteris ſitu ſunt oppoſitæ, ut rota modo uerſus caſtellum uerſari
poſſit, modo retro contrario motu. Axis quadrangulus eſt et longus pedes
XXXV. craſſus & latus pedes duos: cui poſt rotam ad pedes ſex ſunt quatu
or orbes alti & craſſi pedem: quorum unuſquiſque ab alio diſtat pedibus qua
tuor. Ad hos affixa ſunt clauis ferreis tot tigna, ut eos orbes omnes conte
gant. Vt autem continenter collocari poſsint, in ſummo ſunt latiora, in imo
anguſtiora: atque iſto modo fit unum tympanum, circa quod uerſatur catena
ductaria, cuius capitibus implicati ſunt unci bulgas prehendentes. Tale ue
rò tympanum iccirco conficitur, ut axis integer maneat. Id enim cum uſu de
teritur facile reparari poteſt. Non longè præterea ab axis capite eſt alterum
tympanum altum undique circum axem pedes duos, latum unum, huic har
pago, quoties res poſtulat, impactus machinam retinet: qui qualis ſit ſuprà
explicaui. Ad axem infundibuli loco eſt tabulatum aliquantum decliue, ha
bens in fronte uenæ latitudinem quindecim pedum, & totidem in tergo: in
cuius utraque parte palus eſt robuſtus, habens catenam ferream, cui grandis
eſt uncus. Hanc machinam quinque homines gubernant: unus qui fores demit
tens oſtia caſtelli occludit, & eoſdem ad ſuperiorem partem trahens reclu
dit. Atque rector ille machinæ iuxta caſtellum in loculamento penſili conſi
ſtit. Itaque cum altera bulga iam ferè uſque ad tabulatum decliue fuerit extracta.
claudit oſtium ut rota ſiſtatur. Effuſa autem bulga reſerat alterum oſtium, ut
alteræ pinnæ ab impetu aquarum percuſſæ rotam in partem contrariam a
gant. Quod ſi mox oſtium occludere non poteſt, & aquarum fluxionem con
tinere, inclamat ſocium atque eum iubet harpagonem ſubleuatum alteri tym
pano impingere, atque ſic rotam ſiſtere. Duo uerò uiciſsim effundunt bulgas:
quorum alter ſtat in ea tabulati parte, quæ eſt in fronte putei: alter in ea quæ
eſt in dorſo. Itaque ſi bulga iam ferè fuerit extracta, cuius rei ſignum dat annu
lus quidam catenæ ductariæ, qui in altera tabulati parte conſiſtit: alterum har
pagonem, hoc eſt grande ferrum uncinatum uni catenæ ductariæ annulo
implicat, & partem catenæ ſubſequentem omnem uſque eò ad tabulatum tra
hit, dum bulga ab altero effundatur. Et quidem iccirco ut catenæ ductariæ
pars cum altera bulga uacua demiſſa ſuo pondere reliquam eiuſdem catenæ
partem de axe non detrahat, totaque in puteum non incidat. Sed eiuſdem labo
ris ſocius cernens bulgam aquis plenam ferme eſſe extractam, inclamat ma
chinæ rectorem, eumque iubet oſtium caſtelli claudere, ut ſpacium effunden
di habere poſsit. Bulga effuſa rector machinæ alterum caſtelli oſtium primò
lo ſunt duo oſtia et totidem fores, habentes ſuperiori parte uectes, quib. leuari
in antis excauatis et rurſus demitti poſſunt, ut illo modo oſtia reſerantur, hoc
claudantur. Sub oſtijs ſunt duo canales, ex aſſerib. facti: qui excipiunt aquam è
caſtello effluentem, eamque in rotæ pinnas infundunt: quo impetu percuſſæ uer
ſant rotam: breuior defert aquas, quæ percutiunt pinnas rotam uoluentes
uerſus caſtellum: longior eas, quæ percutiunt pinnas rotam uerſantes in con
trariam partem. Rotæ autem theca ſiue loculamentum conſtat ex contigna
tione, ad quam etiam interius affixæ ſunt tabulæ. Ipſa rota eſt alta pedes ſex
& triginta, atque incluſa in axi. Habet uerò duplices, ut iam dixi, pinnas: qua
rum alteræ alteris ſitu ſunt oppoſitæ, ut rota modo uerſus caſtellum uerſari
poſſit, modo retro contrario motu. Axis quadrangulus eſt et longus pedes
XXXV. craſſus & latus pedes duos: cui poſt rotam ad pedes ſex ſunt quatu
or orbes alti & craſſi pedem: quorum unuſquiſque ab alio diſtat pedibus qua
tuor. Ad hos affixa ſunt clauis ferreis tot tigna, ut eos orbes omnes conte
gant. Vt autem continenter collocari poſsint, in ſummo ſunt latiora, in imo
anguſtiora: atque iſto modo fit unum tympanum, circa quod uerſatur catena
ductaria, cuius capitibus implicati ſunt unci bulgas prehendentes. Tale ue
rò tympanum iccirco conficitur, ut axis integer maneat. Id enim cum uſu de
teritur facile reparari poteſt. Non longè præterea ab axis capite eſt alterum
tympanum altum undique circum axem pedes duos, latum unum, huic har
pago, quoties res poſtulat, impactus machinam retinet: qui qualis ſit ſuprà
explicaui. Ad axem infundibuli loco eſt tabulatum aliquantum decliue, ha
bens in fronte uenæ latitudinem quindecim pedum, & totidem in tergo: in
cuius utraque parte palus eſt robuſtus, habens catenam ferream, cui grandis
eſt uncus. Hanc machinam quinque homines gubernant: unus qui fores demit
tens oſtia caſtelli occludit, & eoſdem ad ſuperiorem partem trahens reclu
dit. Atque rector ille machinæ iuxta caſtellum in loculamento penſili conſi
ſtit. Itaque cum altera bulga iam ferè uſque ad tabulatum decliue fuerit extracta.
claudit oſtium ut rota ſiſtatur. Effuſa autem bulga reſerat alterum oſtium, ut
alteræ pinnæ ab impetu aquarum percuſſæ rotam in partem contrariam a
gant. Quod ſi mox oſtium occludere non poteſt, & aquarum fluxionem con
tinere, inclamat ſocium atque eum iubet harpagonem ſubleuatum alteri tym
pano impingere, atque ſic rotam ſiſtere. Duo uerò uiciſsim effundunt bulgas:
quorum alter ſtat in ea tabulati parte, quæ eſt in fronte putei: alter in ea quæ
eſt in dorſo. Itaque ſi bulga iam ferè fuerit extracta, cuius rei ſignum dat annu
lus quidam catenæ ductariæ, qui in altera tabulati parte conſiſtit: alterum har
pagonem, hoc eſt grande ferrum uncinatum uni catenæ ductariæ annulo
implicat, & partem catenæ ſubſequentem omnem uſque eò ad tabulatum tra
hit, dum bulga ab altero effundatur. Et quidem iccirco ut catenæ ductariæ
pars cum altera bulga uacua demiſſa ſuo pondere reliquam eiuſdem catenæ
partem de axe non detrahat, totaque in puteum non incidat. Sed eiuſdem labo
ris ſocius cernens bulgam aquis plenam ferme eſſe extractam, inclamat ma
chinæ rectorem, eumque iubet oſtium caſtelli claudere, ut ſpacium effunden
di habere poſsit. Bulga effuſa rector machinæ alterum caſtelli oſtium primò
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib