1minenſem, qui ſolus uerba uerſu incluſit.
Sunt alij multi de hac re libri, ſed
omnes obſcuri: quod ſcriptores iſti res alienis, non proprijs uocabulis no
minent: & quod alij alijs atque alijs uocabulis, à ſe confictis, utantur, cum res
non mutent. Iſti magiſtri ſuis diſcipulis uias tradunt, quibus progreſſi uilia
metalla uarijs modis cocta corrumpant, & quodammodo in primam rerum
materiam reducant, eaque ratione id, quod in ipſis redundat, auferant: quod
deficit, compleant: atque precioſa, hoc eſt aurum & argentum, ex eis confici
ant, quæ in catillis aut catinis perdurent, hæc facere poſſint necne poſſint,
non decerno: quia enim tot ſcriptores omni nobis aſſeueratione affirmant
ſe eò perueniſſe, quò curſum ſuum dirigebant, eis fides eſſe uidetur adhiben
da: quia nullos ex hac arte quondam diuites eſſe factos ſcriptum legimus,
nec nunc fieri uidemus, cùm tot ubiuis gentium fuerint, & ſint chymiſtæ, o
mnesque omnes induſtriæ neruos dies noctesque contendant, ut maximos au
ri & argenti aceruos conſtruere poſſint, res in dubium uocatur: ſed ut ea fue
rit ſcriptorum indiligentia, ut nomina magiſtrorum, qui ex hoc opificio ma
gnam pecuniam conſecuti ſunt, memoriæ non tradiderint, certe diſcipuli de
creta eorum uel non cognoſcunt, uel cognita non ſeruant. Nam ſi ea perci
perent, cùm tam multi fuerint, & ſint: oppida iam diu auro & argento reple
uiſſent: quorum uanitatem etiam libri declarant, in quibus Platonis & Ari
ſtotelis, aliorumque philoſophorum nomina inſcribunt, ut iſtæ glorioſæ in
ſcriptiones ſpecie doctrinæ uiris ſimplicibus imponant. Eſt alterum genus
chymiſtarum, quod uilium metallorum ſubſtantiam non immutat, ſed ipſa
uel auri uel argenti colore tingit, & noua forma induit: ut ca uideantur eſſe
quæ non ſunt: qua forma ignis calore de eis, tanque aliena ueſte detracta in ſu
am redeunt ſpeciem: qui, quia decipiunt, non ſolum ſummo in odio ſunt, ſed
eorum fraus capite plectitur. Nec minus fraudem capitalem admittit tertium
chymiſtarum genus: quod auri uel argenti particulam, in aliquo carbone in
cluſam, in catinum conijciens fingit ſe additamentis, quæ uim eliciendi ha
beant, admiſtis conficere uel aurum ex auripigmento, uel argentum ex plum
bo candido ſimilibusque. Verùm de arte chymica, ſi modo ars eſt, aliàs plu
ra nunc ad metallicam reuertar: quoniam eam integram nulli ſcriptores lite
ris mandarunt, ac exteræ nationes & gentes noſtram linguam non intelli
gunt, & ſi eam intelligerent, exiguam artis partem ex noſtris iſtis ſcriptori
bus poſſent diſcere, hos duodecim libros Dere metallica conſcripſi: quo
rum PRIMVS habet ea quæ contra hanc artem & metalla atque metallicos, uel
ab ijſdem dici poſſunt: SECVNDVS metallicum informat, & .n ſermonem,
qui haberi ſolet de uenis inueniendis, dilabitur. TERTIVS eſt de uenis &
fibris, eorumque commiſſuris. QVARTVS explicat rationem dimetiendi ue
nas, atque etiam expromit officia metallica. QVINTVS foſſionem uenarum
& artem menſoris docet. SEXTVS deſcribit inſtrumenta & machinas me
tallicas. SEPTIMVS eſt de experimento uenarum. OCTAVVS præcipit
de opificio uenæ urendæ, contundendæ, lauandæ, torrendæ. NONVS ex
coquendarum uenarum rationem exponit. DECIMVS rei metallicæ ſtudi
oſos inſtruit ad munus diſcernendi argentum ab auro, atque plumbum ab co
dem & argento. VNDECIMVS tradit uias ſeparandi argentum ab ære.
omnes obſcuri: quod ſcriptores iſti res alienis, non proprijs uocabulis no
minent: & quod alij alijs atque alijs uocabulis, à ſe confictis, utantur, cum res
non mutent. Iſti magiſtri ſuis diſcipulis uias tradunt, quibus progreſſi uilia
metalla uarijs modis cocta corrumpant, & quodammodo in primam rerum
materiam reducant, eaque ratione id, quod in ipſis redundat, auferant: quod
deficit, compleant: atque precioſa, hoc eſt aurum & argentum, ex eis confici
ant, quæ in catillis aut catinis perdurent, hæc facere poſſint necne poſſint,
non decerno: quia enim tot ſcriptores omni nobis aſſeueratione affirmant
ſe eò perueniſſe, quò curſum ſuum dirigebant, eis fides eſſe uidetur adhiben
da: quia nullos ex hac arte quondam diuites eſſe factos ſcriptum legimus,
nec nunc fieri uidemus, cùm tot ubiuis gentium fuerint, & ſint chymiſtæ, o
mnesque omnes induſtriæ neruos dies noctesque contendant, ut maximos au
ri & argenti aceruos conſtruere poſſint, res in dubium uocatur: ſed ut ea fue
rit ſcriptorum indiligentia, ut nomina magiſtrorum, qui ex hoc opificio ma
gnam pecuniam conſecuti ſunt, memoriæ non tradiderint, certe diſcipuli de
creta eorum uel non cognoſcunt, uel cognita non ſeruant. Nam ſi ea perci
perent, cùm tam multi fuerint, & ſint: oppida iam diu auro & argento reple
uiſſent: quorum uanitatem etiam libri declarant, in quibus Platonis & Ari
ſtotelis, aliorumque philoſophorum nomina inſcribunt, ut iſtæ glorioſæ in
ſcriptiones ſpecie doctrinæ uiris ſimplicibus imponant. Eſt alterum genus
chymiſtarum, quod uilium metallorum ſubſtantiam non immutat, ſed ipſa
uel auri uel argenti colore tingit, & noua forma induit: ut ca uideantur eſſe
quæ non ſunt: qua forma ignis calore de eis, tanque aliena ueſte detracta in ſu
am redeunt ſpeciem: qui, quia decipiunt, non ſolum ſummo in odio ſunt, ſed
eorum fraus capite plectitur. Nec minus fraudem capitalem admittit tertium
chymiſtarum genus: quod auri uel argenti particulam, in aliquo carbone in
cluſam, in catinum conijciens fingit ſe additamentis, quæ uim eliciendi ha
beant, admiſtis conficere uel aurum ex auripigmento, uel argentum ex plum
bo candido ſimilibusque. Verùm de arte chymica, ſi modo ars eſt, aliàs plu
ra nunc ad metallicam reuertar: quoniam eam integram nulli ſcriptores lite
ris mandarunt, ac exteræ nationes & gentes noſtram linguam non intelli
gunt, & ſi eam intelligerent, exiguam artis partem ex noſtris iſtis ſcriptori
bus poſſent diſcere, hos duodecim libros Dere metallica conſcripſi: quo
rum PRIMVS habet ea quæ contra hanc artem & metalla atque metallicos, uel
ab ijſdem dici poſſunt: SECVNDVS metallicum informat, & .n ſermonem,
qui haberi ſolet de uenis inueniendis, dilabitur. TERTIVS eſt de uenis &
fibris, eorumque commiſſuris. QVARTVS explicat rationem dimetiendi ue
nas, atque etiam expromit officia metallica. QVINTVS foſſionem uenarum
& artem menſoris docet. SEXTVS deſcribit inſtrumenta & machinas me
tallicas. SEPTIMVS eſt de experimento uenarum. OCTAVVS præcipit
de opificio uenæ urendæ, contundendæ, lauandæ, torrendæ. NONVS ex
coquendarum uenarum rationem exponit. DECIMVS rei metallicæ ſtudi
oſos inſtruit ad munus diſcernendi argentum ab auro, atque plumbum ab co
dem & argento. VNDECIMVS tradit uias ſeparandi argentum ab ære.