Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
Scan Original
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="82"/>
              quæ continentur in definitione circuli qui à naturali philoſopho ſpectatur, cum habitudine ad
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg737"/>
                <lb/>
              ſenſilem
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              ſumuntur, & contrà quæ in circuli mathematici definitione collocantur, à ma­
                <lb/>
              teria ſenſili
                <expan abbr="mẽtis">mentis</expan>
              ope ſeducuntur. </s>
              <s>Peto verò exempla libenter à mathematico, cùm verear
                <expan abbr="rerũ">rerum</expan>
                <lb/>
              ipſarum definitiones adſcribere ſpeciatim primo philoſopho; quippe qui putem
                <expan abbr="">eum</expan>
              eſſe
                <expan abbr="philoſo-phũ">philoſo­
                  <lb/>
                phum</expan>
                <expan abbr="quendã">quendam</expan>
              vniuerſalem, neque
                <expan abbr="formarũ">formarum</expan>
              particularium
                <expan abbr="notitiã">notitiam</expan>
              , niſi generatim aggredi; quoad
                <lb/>
              doceat ex
                <expan abbr="quib.">quibus</expan>
              exiſtit definitio,
                <expan abbr="quorũ">quorum</expan>
              ſit, & cùm varia ſint
                <expan abbr="rerũ">rerum</expan>
              genera, qui definitionis modus
                <lb/>
                <expan abbr="cuiq́ue">cuique</expan>
              competat. </s>
              <s>ſeorſum verò ſpectare res à materia ſuaptè natura ſecretas, ſeu ex priuatione
                <lb/>
              diſcriminis, ſiue ex
                <expan abbr="eſsẽtia">eſsentia</expan>
              tales fuerint quæ definitione
                <expan abbr="">non</expan>
                <expan abbr="euoluunt̃">euoluuntur</expan>
              , cùm ſint ſimplices & actus.
                <lb/>
              </s>
              <s>Proinde non verè ſcientia, ſed ſapientia perhibetur. </s>
              <s>Etenim ſi id verè pronunciatur
                <expan abbr="prìmũ">prìmum</expan>
                <expan abbr="philo-ſophũ">philo­
                  <lb/>
                ſophum</expan>
              ſeparate formas à materia, non poteſt ipſe formas naturales ſpectare: ſunt
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              prorſus in­
                <lb/>
              ſeparabiles à materia; abſurda verò eſt illa mens quæ ſeparare conatur ea quæ ſeparari non poſ­
                <lb/>
              ſunt, & niſi ſepararet, efficeretur protinus ſpecialis, quippe Phyſica. </s>
              <s>Sic fit vt eiſdem generib. ac
                <lb/>
              differentiis
                <expan abbr="vtrunq.">vtrunque</expan>
              diffinitionis genus abſoluatur, nec
                <expan abbr="quicq̃">quicque</expan>
              pręter genus ac
                <expan abbr="differẽtias">differentias</expan>
              in
                <expan abbr="quaq.">quaque</expan>
                <lb/>
              perfecta definitione flagitetur: quia ſcilicet materia ſenſilis ex genere, aut differentia
                <expan abbr="">non</expan>
              vtentib.
                <lb/>
              </s>
              <s>abſtractione perſpicua fiat, & abſtractione facta
                <expan abbr="ĩ">im</expan>
              definitione mathematica
                <expan abbr="mẽtis">mentis</expan>
              ope
                <expan abbr="relinquat̃">relinquatur</expan>
              .
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg738"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg728"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg729"/>
              a 7. Met.
                <lb/>
              T. 5.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg730"/>
              c 7. Met.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg731"/>
              c 7. Met.
                <lb/>
              T. 30.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg732"/>
              d 1. de ort.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg733"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg734"/>
              e 7. Met.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg735"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg736"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg737"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg738"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Compleat'ne materia ſenſilis definitionem naturalem, vt pars eſſentiæ, an non. </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>XX
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>CVM demonſtratum ſit quid & quotuplex ſit materia ſenſilis, & explicatum quod' nam
                <lb/>
              eius materiæ genus accipiatur in methodo & definitione naturali, ſequitur vt inſtituto no­
                <lb/>
              ſtro inſiſtentes, doceamus etiam, an'ne id materiæ genus ſit pars eſſentiæ naturalis. </s>
              <s>Nam magna
                <lb/>
              eſt lis inter Latinę philoſophię patronos, & veteres, &
                <expan abbr="recẽtes">recentes</expan>
              , &
                <expan abbr="vndiq.">vndique</expan>
              ſuccurrit quod in
                <expan abbr="vtrãq.">vtranque</expan>
                <lb/>
              partem problematis afferri poſsit. </s>
              <s>Nam tametſi
                <expan abbr="oẽs">omnes</expan>
              habent pro comperto materiam ſenſilem à
                <lb/>
              philoſopho naturali definiente non eſſe
                <expan abbr="omittendã">omittendam</expan>
              , diſſerunt tamen, an vt formæ vehiculum ac­
                <lb/>
              cipiatur in definitionibus, an vt eſſentiæ pars. </s>
              <s>Quæſtio non facilè extricari poteſt, nec ſubuenit,
                <lb/>
              quod demonſtratiuè ad alterutram
                <expan abbr="partẽ">partem</expan>
              problematis decernatur, &
                <expan abbr="vtriuſq.">vtriuſque</expan>
                <expan abbr="patronorũ">patronorum</expan>
                <expan abbr="eorun-demq́">eorun­
                  <lb/>
                demque</expan>
              . </s>
              <s>auctoritatis maximę copia ſuppeditat. </s>
              <s>Quamobrem nos quid probabilius nobis viſurum
                <lb/>
              ſit defendemus, & in aliis illa notabimus quæ quoquomodo à decretis noſtris abhorrentia cen­
                <lb/>
              ſeri poſsint. </s>
              <s>Conſtans
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              perpetuum Ariſtotelis teſtimonium nobis occurrit. </s>
              <s>Naturales defini­
                <lb/>
              tiones
                <expan abbr="">non</expan>
              eſſe ſine motu tradendas,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              hoc eſt, ſine materia ſenſili. </s>
              <s>Tùm etiam formas naturaleis
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg739"/>
                <lb/>
              à tali materia nunquàm poſſe diuelli,
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              illi grauiter accuſati qui formas naturaleis à materia
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg740"/>
                <lb/>
              ſenſili ſegregare ſtuderent. </s>
              <s>Necnon definitiones naturales, vbi ſine materia tradantur eſſe diale­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg741"/>
                <lb/>
              cticas, & vanas, ſeu
                <expan abbr="cõmunes">communes</expan>
              ob eam cauſſam quæ inferius exponetur. </s>
              <s>Et certè ſi rerum natura
                <lb/>
              definitione eſt exponenda, ea verò eſt in materia, materia
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
              in
                <expan abbr="illarũ">illarum</expan>
              definitione ſumenda eſ
                <lb/>
              ſe videbitur. </s>
              <s>Et quod diceret aduerſarius, dans
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              eam neceſſariò
                <expan abbr="ſumendã">ſumendam</expan>
              eſſe in definitione
                <lb/>
              naturali, non tamen vt
                <expan abbr="eſsẽtiæ">eſsentiæ</expan>
                <expan abbr="partẽ">partem</expan>
              & eius
                <expan abbr="rõnis">rationis</expan>
              qua quid eſt explicatur, ſed quia non ſine ipſa
                <lb/>
              forma exiſtit. </s>
              <s>argumentabor ego eo conſtituto. </s>
              <s>Quicquid non eſt de ratione formali rei
                <expan abbr="cuiuſpiã">cuiuſpiam</expan>
                <lb/>
              ab ea poſſe abtrahi, vel re, vel cogitatione: eſt
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ratio formalis prima rei notio: quicquid extra
                <lb/>
              hanc eſt
                <expan abbr="">iam</expan>
              non primum, ſed poſterius & quaſi
                <expan abbr="externũ">externum</expan>
              eſt. </s>
              <s>Ergo ab illo
                <expan abbr="põt">potest</expan>
              abſtractio fieri. </s>
              <s>vt pri­
                <lb/>
              uatio luminis in Luna eſt
                <expan abbr="">ratio</expan>
              formalis eclypſeos: ideò cùm primò
                <expan abbr="cõcipitur">concipitur</expan>
              eclypſis. </s>
              <s>ea priuatio
                <lb/>
                <expan abbr="cõcipitur">concipitur</expan>
              , ita vt
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              ſi ſit ex interuentu terræ, nec ſine ipſo exiſtat, nihilominus ab eo ſeparari poſ­
                <lb/>
              ſit: ei rei
                <expan abbr="ſignũ">ſignum</expan>
              quia varij varias eius euenti cauſſas afferebant. </s>
              <s>Ergo ab oppoſito. </s>
              <s>Quod
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              re,
                <lb/>
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              cogitatione ſeparatur, ideſt de illius
                <expan abbr="rõne">ratione</expan>
              formali. </s>
              <s>Sed talis eſt materia ſenſilis ex eo genere
                <lb/>
              ad
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              naturalem. </s>
              <s>Ergo talis materies eſt de
                <expan abbr="rõne">ratione</expan>
              formali, & prima notione formę naturalis.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <expan abbr="Aſsũptio">Aſsumptio</expan>
                <expan abbr="cõſtat">conſtat</expan>
              ex multis locis in
                <expan abbr="vtraq.">vtraque</expan>
              philoſophia: etenim inter ſe
                <expan abbr="reſpiciũt">reſpiciunt</expan>
              , & abſurda mens
                <lb/>
              quæ diuellere
                <expan abbr="conat̃">conatur</expan>
              à materia formam. </s>
              <s>Eſt
                <expan abbr="igit̃">igitur</expan>
              materia de
                <expan abbr="rõne">ratione</expan>
              formali
                <expan abbr="naturaliũ">naturalium</expan>
              formarum.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quapropter ex regula Pręd. </s>
              <s>Quicquid prędicatur de prędicato in quid eſt,
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              prędicatur in quid
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg742"/>
                <lb/>
              eſt de ſubiecto. </s>
              <s>Sed materia prędicatur in quid eſt de forma; forma
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              de
                <expan abbr="cõpoſito">compoſito</expan>
              . </s>
              <s>ergo & ma­
                <lb/>
              teria de
                <expan abbr="cõpoſito">compoſito</expan>
              . </s>
              <s>Deinde materia aſsignatur phyſicè ad
                <expan abbr="explicationẽ">explicationem</expan>
              ipſius quid eſt, veluti cùm
                <lb/>
              veteres philoſophi definiebant per
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              ſolam. </s>
              <s>Accedit eòdem quae tum ſcire vnum quodque
                <lb/>
              arbitramur, quando nouimus ex quibus & quot principiis
                <expan abbr="cõſtat">conſtat</expan>
              , ſed conſtat ex materia & for­
                <lb/>
              ma: ergo debemus ſcire per materiam & formam. </s>
              <s>At verò cùm duplex cognitio ſit quid eſt, &
                <lb/>
              quale eſt; quæro quæ'nam erit cognitio per materiam, neque ſanè quale eſt, eſt enim maximè
                <lb/>
                <expan abbr="ſubſtãtia">ſubſtantia</expan>
              & quid igitur. </s>
              <s>
                <expan abbr="Extatẽt">Extatent</expan>
                <expan abbr="dictũ">dictum</expan>
              Philoſophi,
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              rationem .ſ. </s>
              <s>
                <expan abbr="cõpoſiti">compoſiti</expan>
              diſſolui in
                <expan abbr="rõnes">rationes</expan>
                <expan abbr="cõponẽ-">componen­
                  <lb/>
                </expan>
                <arrow.to.target n="marg743"/>
                <lb/>
                <expan abbr="tiũ">tium</expan>
              . </s>
              <s>
                <expan abbr="">ratio</expan>
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              eſt oratio explicans quid eſt. </s>
              <s>
                <expan abbr="Etiã">Etiam</expan>
              multò planius elocutus eſt Ariſt. </s>
              <s>in calce 4. Meteor.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <expan abbr="">dum</expan>
              ſic
                <expan abbr="ĩquit">inquit</expan>
              . </s>
              <s>“Sic
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ſcimus
                <expan abbr="vnumquodq.">vnumquodque</expan>
              cur, & quid eſt, ſi
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              , vel
                <expan abbr="rõnem">rationem</expan>
              habeamus: maximè
                <lb/>
              verò
                <expan abbr="">cum</expan>
              ambo [vtraſq. </s>
              <s>cauſſas] ortus & interitus, & vnde
                <expan abbr="principiũ">principium</expan>
                <expan abbr="mot9">motus</expan>
              .
                <expan abbr="Demũ">Demum</expan>
              definitio p
                <expan abbr="for-mã">for­
                  <lb/>
                mam</expan>
                <expan abbr="ſolã">ſolam</expan>
              in phyſicis eſt vana & imperfecta.”
                <expan abbr="Nũc">Nunc</expan>
              ſi in definitione
                <expan abbr="quęrit̃">quęritur</expan>
                <expan abbr="eſsẽtia">eſsentia</expan>
              ſola, & hęc
                <expan abbr="pẽdet">pendet</expan>
                <lb/>
              ex ſola forma. </s>
              <s>cur ergo vana definitio per
                <expan abbr="ſolã">ſolam</expan>
              formam? </s>
              <s>Fortè dices
                <expan abbr="">eam</expan>
              eſſe
                <expan abbr="definitionẽ">definitionem</expan>
              logicam, </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>