Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
Page concordance
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 180
181 - 210
211 - 240
241 - 270
271 - 300
301 - 330
331 - 360
361 - 390
391 - 403
>
Scan
Original
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 180
181 - 210
211 - 240
241 - 270
271 - 300
301 - 330
331 - 360
361 - 390
391 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004419
">
<
pb
pagenum
="
453
"
xlink:href
="
016/01/102.jpg
"/>
carbones, qui in ſummis montium cacumi
<
lb
/>
nibus fiunt, ſub terrra in radice reperiuntur,
<
lb
/>
ſic & aurum. </
s
>
<
s
id
="
s.004420
">Solet & hac cauſa inueniri in
<
lb
/>
alueis fluminum inter ſaxa. </
s
>
<
s
id
="
s.004421
">Quamobrem
<
lb
/>
cùm viliſſima metalla in imo recondita ſint
<
lb
/>
terræ, atque plerunque impura, natura auri
<
lb
/>
liberalis, ac veluti prodiga, purum illud ac
<
lb
/>
calore nitens proprio, nullíſque ignibus
<
lb
/>
aut arte indigens, in ipſa ſuperficie colloca
<
arrow.to.target
n
="
marg599
"/>
<
lb
/>
uit. </
s
>
<
s
id
="
s.004422
">Gignitur in ſummis montium verticibus
<
lb
/>
plerunque modico æri miſtum: nam & hoc
<
lb
/>
fatentur, qui illius hiſtoriam, quod in India
<
lb
/>
ſolet reperiri, ſcripſerunt. </
s
>
<
s
id
="
s.004423
">Immaturum verò
<
lb
/>
perſæpè aquarum incrementis ad plana de
<
lb
/>
ducitur: & vt ſolidæ ac validæ ſubſtantiæ
<
lb
/>
eſt concoquitur, maturatur ac perficitur. </
s
>
<
s
id
="
s.004424
">Si
<
lb
/>
mul verò attritu arenæ, & lapidum, aut ter
<
lb
/>
ræ, æs ipſum, ac quicquid inutile eſt, abſu
<
lb
/>
mitur. </
s
>
<
s
id
="
s.004425
">Denuò verò influxu aquarum elui
<
lb
/>
tur: atque eo modo inter arenas ſplendet,
<
lb
/>
ac ea ratione colligi ſolet. </
s
>
<
s
id
="
s.004426
">Nec patitur eius
<
lb
/>
paucitas, vt montes effodiantur, incerto lo
<
lb
/>
co, & nimis interrupto, interuallis, vt to
<
lb
/>
tum montem effodi neceſſe eſſet ob auri li
<
lb
/>
bras paucas, quas etiam ignis abſumeret,
<
lb
/>
dum eruere illud è lapidibus niterentur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004427
">Exoritur Abdua ex Lario lacu, vt Ticinus
<
lb
/>
ex Verbano, ambo fluuij arenas excipiunt
<
lb
/>
ex montibus, qui ſuos ambiunt lacus, ac cum
<
lb
/>
his lapides atque aurum: quod in imo la
<
lb
/>
cuum excoquitur, perficitur, & repurgatur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004428
">Sic in montium editis locis vi Solis aurum
<
lb
/>
generatur purum. </
s
>
<
s
id
="
s.004429
">Generatur & aliis miſtum
<
lb
/>
metallis, præſertim inter argenti
<
emph
type
="
italics
"/>
(
<
emph.end
type
="
italics
"/>
vt dixi)
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg600
"/>
<
lb
/>
fruſta. </
s
>
<
s
id
="
s.004430
">Nam metalla ſimul miſta ſunt, in ar
<
lb
/>
gento aurum, in auro æs, argentum cum
<
lb
/>
plumbo plerunque eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.004431
">Sed quod cum aliis
<
lb
/>
effoditur aurum metallis, ignibus, & arte
<
lb
/>
non parua indiget vt purum fiat. </
s
>
<
s
id
="
s.004432
">Inuenitur
<
lb
/>
& aurum, aut potiùs eruitur ex his, quibus
<
lb
/>
arte hæſit: vt è vaſis auratis, tum etiam ve
<
lb
/>
ſtibus, vt ſuprà docuimus: ſic & ſepultum
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg601
"/>
<
lb
/>
effoditur, & emerſum aquis expiſcatur. </
s
>
<
s
id
="
s.004433
">Ita
<
lb
/>
vt tribus modis aurum colligere liceat: vel
<
lb
/>
quod iam fuit in lucem, & maſſam redigen
<
lb
/>
do, vel à metallis, inter quæ latet ſeparan
<
lb
/>
do, vel purum colligendo. </
s
>
<
s
id
="
s.004434
">Italia purum au
<
lb
/>
rum hac ætate non colligit, niſi modicum
<
lb
/>
illud, quod dixi, nuper inter arenas Ticini
<
lb
/>
atque Abduæ reperiri. </
s
>
<
s
id
="
s.004435
">Quandoque & in Ita
<
lb
/>
lia effoditur aurum purum, multa
<
emph
type
="
italics
"/>
(
<
emph.end
type
="
italics
"/>
vt dixi)
<
lb
/>
vice: nam quæ in imo ſunt, ad ſuperfi
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg602
"/>
<
lb
/>
ciem perueniunt. </
s
>
<
s
id
="
s.004436
">Vnde in Germania argen
<
lb
/>
tum fodiunt aliquibus in locis, puteis quin
<
lb
/>
gentis orgiis ſeu paſſibus fermè profundis.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004437
">Magnitudo auri puri in noſtris regionibus,
<
lb
/>
ac in Germania ab auellanæ nucis magnitu
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg603
"/>
<
lb
/>
dinem accedit, vt Aldeburgi, Carpatis
<
lb
/>
agris, & Slota oppido quandoque inuentum
<
lb
/>
eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.004438
">Sed ſi fides Gonſaluo habenda eſt, in In
<
lb
/>
diæ parte, quam nuper diximus, auri fru
<
lb
/>
ſtum Obrizi effoſſum eſt, quod pondo qua
<
lb
/>
draginta duo cum dotrante æquabat. </
s
>
<
s
id
="
s.004439
">Fre
<
lb
/>
quens eſt, quod quatuor pondo eſt, & quan
<
lb
/>
doque etiam ſeptem accedit: tanta eſt natu
<
lb
/>
ræ in regionibus illis liberalitas, locique ro
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg604
"/>
<
lb
/>
bur ac benignitas. </
s
>
<
s
id
="
s.004440
">Sed vt auro abundant (vt
<
lb
/>
dixi
<
emph
type
="
italics
"/>
)
<
emph.end
type
="
italics
"/>
ſic aliis metallis præſertim ferro ca
<
lb
/>
rent. </
s
>
<
s
id
="
s.004441
">Nitet inter omnia metalla aurum ma
<
lb
/>
ximè, in de argentum, pòſt æs, inde album
<
lb
/>
plumbum, electrum vt auro minus, ita ar
<
lb
/>
gento magis: parum admodum æs cyprium,
<
lb
/>
ac ferrum, tum nigrum plumbum, reliqua
<
lb
/>
que huius generis. </
s
>
<
s
id
="
s.004442
">Nam nitor fit ex humido
<
lb
/>
puro, leui ac ſolido, in quo lux colligitur, vt
<
lb
/>
in ſpeculis. </
s
>
<
s
id
="
s.004443
">Nullum metallum tranſlucet
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg605
"/>
<
lb
/>
præter rude argentum tubri coloris, nec ta
<
lb
/>
men ſemper: hoc enim quandoque carbun
<
lb
/>
culo calore ac ſplendore haud eſt abſimile:
<
lb
/>
efficiuntque ex eo aliquid minio ſimile. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004444
">
<
margin.target
id
="
marg599
"/>
Aurum quo
<
lb
/>
modo gene
<
lb
/>
retur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004445
">
<
margin.target
id
="
marg600
"/>
Metalla ple
<
lb
/>
rumque miſta.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004446
">
<
margin.target
id
="
marg601
"/>
Aurum tri
<
lb
/>
bus modis
<
lb
/>
habetur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004447
">
<
margin.target
id
="
marg602
"/>
Profundit as
<
lb
/>
mira fodina
<
lb
/>
rum.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004448
">
<
margin.target
id
="
marg603
"/>
Auri obrizi
<
lb
/>
incredibilis
<
lb
/>
magnitudo.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004449
">
<
margin.target
id
="
marg604
"/>
Metallorum
<
lb
/>
ſplendor, &
<
lb
/>
cauſa.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004450
">
<
margin.target
id
="
marg605
"/>
Metallica
<
lb
/>
quæ perſpi
<
lb
/>
cua, & cur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004451
">Quomodo verò hoc ſolùm inter metalla
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg606
"/>
<
lb
/>
perſpicuum ſit, curque pura metalla perſpi
<
lb
/>
cua eſſe non poſſint, nunc eſt
<
expan
abbr
="
demonſtrandũ
">demonſtrandum</
expan
>
.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004452
">Perſpicuum fit, cùm lux, & lumen peruia
<
lb
/>
ſunt: quæ peruia luci ſunt ac lumini, aër ſunt,
<
lb
/>
& aqua. </
s
>
<
s
id
="
s.004453
">Terram non eſſe perſpicuam, cla
<
lb
/>
rum eſt: eadem vbi miſcetur, perſpicuitatem
<
lb
/>
impedit: cumque humidum exuritur: quia
<
lb
/>
terreum euadit, amittit etiam perſpicuita
<
lb
/>
tem: igitur oleum cum perſpicuum ſit, in
<
lb
/>
lampade poſitum, opacum redditur ob fuli
<
lb
/>
ginem, quæ illi propter ignem miſcetur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004454
">Metallica omnia perfecta aqueæ ſunt, ac te
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg607
"/>
<
lb
/>
nuis ſubſtantiæ: nam concreſcunt frigore, vt
<
lb
/>
dictum eſt, vbi de glacie egimus, & igne li
<
lb
/>
quida euadunt. </
s
>
<
s
id
="
s.004455
">Liquidum autem eſſe, ſolius
<
lb
/>
aquæ inter elementa proprium eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.004456
">Tenuita
<
lb
/>
tis metallicæ ſubſtantiæ argumentum præ
<
lb
/>
ter cætera hoc ſit, quòd ignibus conſumitur
<
lb
/>
euaneſcítque cum aqueo pars illa terrea:
<
lb
/>
tum quòd ex vna parte glebæ miſtæ ſupra
<
lb
/>
totam argumentum facimus. </
s
>
<
s
id
="
s.004457
">Nam ſi in li
<
lb
/>
bris centum plumbi argenti vncia ſit, liceát
<
lb
/>
que ex ſcrupulo argumentum ſumere ſupra
<
lb
/>
maſſam, vt faciunt artifices, neceſſe eſt ar
<
lb
/>
genti vnciam centum libris plumbi immiſ
<
lb
/>
ceri vndequaque: ergo milleſima ducenteſi
<
lb
/>
ma pars ſcrupuli argenti etiam æqualiter
<
lb
/>
miſta erit. </
s
>
<
s
id
="
s.004458
">Hæc autem grani vnius pars
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg608
"/>
<
lb
/>
quinquageſima eſt, igitur fieri non poteſt,
<
lb
/>
quin metallum tenuiſſimæ ſit ſubſtantiæ.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004459
">Nec tamen huic experientiæ fidere ex toto
<
lb
/>
ſecurum eſt, cùm magna fuerit moles: ſed ſi
<
lb
/>
mediocris error, nulli damno eſſe poteſt.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004460
">Neque tutum eſt experiri in precioſis, niſi
<
lb
/>
in maiore pondere. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004461
">
<
margin.target
id
="
marg606
"/>
Nullum ve
<
lb
/>
hementer co
<
lb
/>
loratum per
<
lb
/>
ſpicuum.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004462
">
<
margin.target
id
="
marg607
"/>
Metalla om
<
lb
/>
nia aqueæ
<
lb
/>
ſubſtantiæ,
<
lb
/>
ac tenuis.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004463
">
<
margin.target
id
="
marg608
"/>
Experimen
<
lb
/>
tum metal
<
lb
/>
lorum in mi
<
lb
/>
nima parte
<
lb
/>
vt ſolet fieri
<
lb
/>
fallax eſt.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004464
">Eſt & tertium argumentum tenuitatis
<
lb
/>
metallorum, quòd auro grana duo ferri, aut
<
lb
/>
æris miſta, vt paulò plus quadrageſima par
<
lb
/>
te ſint, adeò colorem, & duritiem mutant
<
lb
/>
illius, vt aliud propè eſſe dixeris. </
s
>
<
s
id
="
s.004465
">Nam pu
<
lb
/>
rum aurum ſplendet non parùm, & fului co
<
lb
/>
loris eſt, molle ac maximè tractabile: at mi
<
lb
/>
ſta ferri parte vix quadrageſima, contumax
<
lb
/>
ſubnigrum, & ſplendore obteſo redditur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004466
">Itaque ſi aquea ſunt omnia metalla, tenuia,
<
lb
/>
vel exuſta eſſe oportet, vel terræ mixta,
<
lb
/>
cùm non tranſluceant. </
s
>
<
s
id
="
s.004467
">Denſitas obſtare ne
<
lb
/>
quit, cùm adamas, & cryſtallus denſa ſint,
<
lb
/>
& perſpicua. </
s
>
<
s
id
="
s.004468
">Si igitur nigræ amurcæ, opa
<
lb
/>
cæque penitùs pauculam partem multæ
<
lb
/>
aquæ miſcueris, rubra aqua euadet, mane
<
lb
/>
bitque perſpicua, non tamen adeò, vt antè
<
lb
/>
erat. </
s
>
<
s
id
="
s.004469
">Igitur cùm argentum nigrum per ſe ſit
<
lb
/>
<
emph
type
="
italics
"/>
(
<
emph.end
type
="
italics
"/>
quod tractantibus ex macula apparet, nam
<
lb
/>
candidum videtur ob ſoliditatem, vt etiam
<
lb
/>
ſpecula, quorum materia nigra eſt) ſi aqueo
<
lb
/>
humori miſceatur, non ſecùs ac olei amurca </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>