Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004419
">
<
pb
pagenum
="
453
"
xlink:href
="
016/01/102.jpg
"/>
carbones, qui in ſummis montium cacumi
<
lb
/>
nibus fiunt, ſub terrra in radice reperiuntur,
<
lb
/>
ſic & aurum. </
s
>
<
s
id
="
s.004420
">Solet & hac cauſa inueniri in
<
lb
/>
alueis fluminum inter ſaxa. </
s
>
<
s
id
="
s.004421
">Quamobrem
<
lb
/>
cùm viliſſima metalla in imo recondita ſint
<
lb
/>
terræ, atque plerunque impura, natura auri
<
lb
/>
liberalis, ac veluti prodiga, purum illud ac
<
lb
/>
calore nitens proprio, nullíſque ignibus
<
lb
/>
aut arte indigens, in ipſa ſuperficie colloca
<
arrow.to.target
n
="
marg599
"/>
<
lb
/>
uit. </
s
>
<
s
id
="
s.004422
">Gignitur in ſummis montium verticibus
<
lb
/>
plerunque modico æri miſtum: nam & hoc
<
lb
/>
fatentur, qui illius hiſtoriam, quod in India
<
lb
/>
ſolet reperiri, ſcripſerunt. </
s
>
<
s
id
="
s.004423
">Immaturum verò
<
lb
/>
perſæpè aquarum incrementis ad plana de
<
lb
/>
ducitur: & vt ſolidæ ac validæ ſubſtantiæ
<
lb
/>
eſt concoquitur, maturatur ac perficitur. </
s
>
<
s
id
="
s.004424
">Si
<
lb
/>
mul verò attritu arenæ, & lapidum, aut ter
<
lb
/>
ræ, æs ipſum, ac quicquid inutile eſt, abſu
<
lb
/>
mitur. </
s
>
<
s
id
="
s.004425
">Denuò verò influxu aquarum elui
<
lb
/>
tur: atque eo modo inter arenas ſplendet,
<
lb
/>
ac ea ratione colligi ſolet. </
s
>
<
s
id
="
s.004426
">Nec patitur eius
<
lb
/>
paucitas, vt montes effodiantur, incerto lo
<
lb
/>
co, & nimis interrupto, interuallis, vt to
<
lb
/>
tum montem effodi neceſſe eſſet ob auri li
<
lb
/>
bras paucas, quas etiam ignis abſumeret,
<
lb
/>
dum eruere illud è lapidibus niterentur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004427
">Exoritur Abdua ex Lario lacu, vt Ticinus
<
lb
/>
ex Verbano, ambo fluuij arenas excipiunt
<
lb
/>
ex montibus, qui ſuos ambiunt lacus, ac cum
<
lb
/>
his lapides atque aurum: quod in imo la
<
lb
/>
cuum excoquitur, perficitur, & repurgatur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004428
">Sic in montium editis locis vi Solis aurum
<
lb
/>
generatur purum. </
s
>
<
s
id
="
s.004429
">Generatur & aliis miſtum
<
lb
/>
metallis, præſertim inter argenti
<
emph
type
="
italics
"/>
(
<
emph.end
type
="
italics
"/>
vt dixi)
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg600
"/>
<
lb
/>
fruſta. </
s
>
<
s
id
="
s.004430
">Nam metalla ſimul miſta ſunt, in ar
<
lb
/>
gento aurum, in auro æs, argentum cum
<
lb
/>
plumbo plerunque eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.004431
">Sed quod cum aliis
<
lb
/>
effoditur aurum metallis, ignibus, & arte
<
lb
/>
non parua indiget vt purum fiat. </
s
>
<
s
id
="
s.004432
">Inuenitur
<
lb
/>
& aurum, aut potiùs eruitur ex his, quibus
<
lb
/>
arte hæſit: vt è vaſis auratis, tum etiam ve
<
lb
/>
ſtibus, vt ſuprà docuimus: ſic & ſepultum
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg601
"/>
<
lb
/>
effoditur, & emerſum aquis expiſcatur. </
s
>
<
s
id
="
s.004433
">Ita
<
lb
/>
vt tribus modis aurum colligere liceat: vel
<
lb
/>
quod iam fuit in lucem, & maſſam redigen
<
lb
/>
do, vel à metallis, inter quæ latet ſeparan
<
lb
/>
do, vel purum colligendo. </
s
>
<
s
id
="
s.004434
">Italia purum au
<
lb
/>
rum hac ætate non colligit, niſi modicum
<
lb
/>
illud, quod dixi, nuper inter arenas Ticini
<
lb
/>
atque Abduæ reperiri. </
s
>
<
s
id
="
s.004435
">Quandoque & in Ita
<
lb
/>
lia effoditur aurum purum, multa
<
emph
type
="
italics
"/>
(
<
emph.end
type
="
italics
"/>
vt dixi)
<
lb
/>
vice: nam quæ in imo ſunt, ad ſuperfi
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg602
"/>
<
lb
/>
ciem perueniunt. </
s
>
<
s
id
="
s.004436
">Vnde in Germania argen
<
lb
/>
tum fodiunt aliquibus in locis, puteis quin
<
lb
/>
gentis orgiis ſeu paſſibus fermè profundis.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004437
">Magnitudo auri puri in noſtris regionibus,
<
lb
/>
ac in Germania ab auellanæ nucis magnitu
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg603
"/>
<
lb
/>
dinem accedit, vt Aldeburgi, Carpatis
<
lb
/>
agris, & Slota oppido quandoque inuentum
<
lb
/>
eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.004438
">Sed ſi fides Gonſaluo habenda eſt, in In
<
lb
/>
diæ parte, quam nuper diximus, auri fru
<
lb
/>
ſtum Obrizi effoſſum eſt, quod pondo qua
<
lb
/>
draginta duo cum dotrante æquabat. </
s
>
<
s
id
="
s.004439
">Fre
<
lb
/>
quens eſt, quod quatuor pondo eſt, & quan
<
lb
/>
doque etiam ſeptem accedit: tanta eſt natu
<
lb
/>
ræ in regionibus illis liberalitas, locique ro
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg604
"/>
<
lb
/>
bur ac benignitas. </
s
>
<
s
id
="
s.004440
">Sed vt auro abundant (vt
<
lb
/>
dixi
<
emph
type
="
italics
"/>
)
<
emph.end
type
="
italics
"/>
ſic aliis metallis præſertim ferro ca
<
lb
/>
rent. </
s
>
<
s
id
="
s.004441
">Nitet inter omnia metalla aurum ma
<
lb
/>
ximè, in de argentum, pòſt æs, inde album
<
lb
/>
plumbum, electrum vt auro minus, ita ar
<
lb
/>
gento magis: parum admodum æs cyprium,
<
lb
/>
ac ferrum, tum nigrum plumbum, reliqua
<
lb
/>
que huius generis. </
s
>
<
s
id
="
s.004442
">Nam nitor fit ex humido
<
lb
/>
puro, leui ac ſolido, in quo lux colligitur, vt
<
lb
/>
in ſpeculis. </
s
>
<
s
id
="
s.004443
">Nullum metallum tranſlucet
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg605
"/>
<
lb
/>
præter rude argentum tubri coloris, nec ta
<
lb
/>
men ſemper: hoc enim quandoque carbun
<
lb
/>
culo calore ac ſplendore haud eſt abſimile:
<
lb
/>
efficiuntque ex eo aliquid minio ſimile. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004444
">
<
margin.target
id
="
marg599
"/>
Aurum quo
<
lb
/>
modo gene
<
lb
/>
retur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004445
">
<
margin.target
id
="
marg600
"/>
Metalla ple
<
lb
/>
rumque miſta.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004446
">
<
margin.target
id
="
marg601
"/>
Aurum tri
<
lb
/>
bus modis
<
lb
/>
habetur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004447
">
<
margin.target
id
="
marg602
"/>
Profundit as
<
lb
/>
mira fodina
<
lb
/>
rum.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004448
">
<
margin.target
id
="
marg603
"/>
Auri obrizi
<
lb
/>
incredibilis
<
lb
/>
magnitudo.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004449
">
<
margin.target
id
="
marg604
"/>
Metallorum
<
lb
/>
ſplendor, &
<
lb
/>
cauſa.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004450
">
<
margin.target
id
="
marg605
"/>
Metallica
<
lb
/>
quæ perſpi
<
lb
/>
cua, & cur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004451
">Quomodo verò hoc ſolùm inter metalla
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg606
"/>
<
lb
/>
perſpicuum ſit, curque pura metalla perſpi
<
lb
/>
cua eſſe non poſſint, nunc eſt
<
expan
abbr
="
demonſtrandũ
">demonſtrandum</
expan
>
.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004452
">Perſpicuum fit, cùm lux, & lumen peruia
<
lb
/>
ſunt: quæ peruia luci ſunt ac lumini, aër ſunt,
<
lb
/>
& aqua. </
s
>
<
s
id
="
s.004453
">Terram non eſſe perſpicuam, cla
<
lb
/>
rum eſt: eadem vbi miſcetur, perſpicuitatem
<
lb
/>
impedit: cumque humidum exuritur: quia
<
lb
/>
terreum euadit, amittit etiam perſpicuita
<
lb
/>
tem: igitur oleum cum perſpicuum ſit, in
<
lb
/>
lampade poſitum, opacum redditur ob fuli
<
lb
/>
ginem, quæ illi propter ignem miſcetur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004454
">Metallica omnia perfecta aqueæ ſunt, ac te
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg607
"/>
<
lb
/>
nuis ſubſtantiæ: nam concreſcunt frigore, vt
<
lb
/>
dictum eſt, vbi de glacie egimus, & igne li
<
lb
/>
quida euadunt. </
s
>
<
s
id
="
s.004455
">Liquidum autem eſſe, ſolius
<
lb
/>
aquæ inter elementa proprium eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.004456
">Tenuita
<
lb
/>
tis metallicæ ſubſtantiæ argumentum præ
<
lb
/>
ter cætera hoc ſit, quòd ignibus conſumitur
<
lb
/>
euaneſcítque cum aqueo pars illa terrea:
<
lb
/>
tum quòd ex vna parte glebæ miſtæ ſupra
<
lb
/>
totam argumentum facimus. </
s
>
<
s
id
="
s.004457
">Nam ſi in li
<
lb
/>
bris centum plumbi argenti vncia ſit, liceát
<
lb
/>
que ex ſcrupulo argumentum ſumere ſupra
<
lb
/>
maſſam, vt faciunt artifices, neceſſe eſt ar
<
lb
/>
genti vnciam centum libris plumbi immiſ
<
lb
/>
ceri vndequaque: ergo milleſima ducenteſi
<
lb
/>
ma pars ſcrupuli argenti etiam æqualiter
<
lb
/>
miſta erit. </
s
>
<
s
id
="
s.004458
">Hæc autem grani vnius pars
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg608
"/>
<
lb
/>
quinquageſima eſt, igitur fieri non poteſt,
<
lb
/>
quin metallum tenuiſſimæ ſit ſubſtantiæ.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004459
">Nec tamen huic experientiæ fidere ex toto
<
lb
/>
ſecurum eſt, cùm magna fuerit moles: ſed ſi
<
lb
/>
mediocris error, nulli damno eſſe poteſt.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004460
">Neque tutum eſt experiri in precioſis, niſi
<
lb
/>
in maiore pondere. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004461
">
<
margin.target
id
="
marg606
"/>
Nullum ve
<
lb
/>
hementer co
<
lb
/>
loratum per
<
lb
/>
ſpicuum.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004462
">
<
margin.target
id
="
marg607
"/>
Metalla om
<
lb
/>
nia aqueæ
<
lb
/>
ſubſtantiæ,
<
lb
/>
ac tenuis.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004463
">
<
margin.target
id
="
marg608
"/>
Experimen
<
lb
/>
tum metal
<
lb
/>
lorum in mi
<
lb
/>
nima parte
<
lb
/>
vt ſolet fieri
<
lb
/>
fallax eſt.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004464
">Eſt & tertium argumentum tenuitatis
<
lb
/>
metallorum, quòd auro grana duo ferri, aut
<
lb
/>
æris miſta, vt paulò plus quadrageſima par
<
lb
/>
te ſint, adeò colorem, & duritiem mutant
<
lb
/>
illius, vt aliud propè eſſe dixeris. </
s
>
<
s
id
="
s.004465
">Nam pu
<
lb
/>
rum aurum ſplendet non parùm, & fului co
<
lb
/>
loris eſt, molle ac maximè tractabile: at mi
<
lb
/>
ſta ferri parte vix quadrageſima, contumax
<
lb
/>
ſubnigrum, & ſplendore obteſo redditur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004466
">Itaque ſi aquea ſunt omnia metalla, tenuia,
<
lb
/>
vel exuſta eſſe oportet, vel terræ mixta,
<
lb
/>
cùm non tranſluceant. </
s
>
<
s
id
="
s.004467
">Denſitas obſtare ne
<
lb
/>
quit, cùm adamas, & cryſtallus denſa ſint,
<
lb
/>
& perſpicua. </
s
>
<
s
id
="
s.004468
">Si igitur nigræ amurcæ, opa
<
lb
/>
cæque penitùs pauculam partem multæ
<
lb
/>
aquæ miſcueris, rubra aqua euadet, mane
<
lb
/>
bitque perſpicua, non tamen adeò, vt antè
<
lb
/>
erat. </
s
>
<
s
id
="
s.004469
">Igitur cùm argentum nigrum per ſe ſit
<
lb
/>
<
emph
type
="
italics
"/>
(
<
emph.end
type
="
italics
"/>
quod tractantibus ex macula apparet, nam
<
lb
/>
candidum videtur ob ſoliditatem, vt etiam
<
lb
/>
ſpecula, quorum materia nigra eſt) ſi aqueo
<
lb
/>
humori miſceatur, non ſecùs ac olei amurca </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>