1aquæ rubrum euadet, ac perſpicuum, tum
ſplendens ob argenti nitorem: vocamuſque
hoc miſtum carbunculum à ſimilitudine: vt
que amurcam plurimam, quæ aquæ miſcea
tur, non oportet rubram fieri, ſed opaca, vt
nigra aqua efficeretur, ita argenti pars mi
nor eſt, aquei humoris plurima, ſi perſpi
cuum hoc genus rudis argenti magna ex
parte eſſe debeat. Sed ſi vel ſubnigrum fue
rit, vel copioſius, quàm pro aquea parte, vel
impurum, non erit perſpicuum. Cur igitur
rubrum eſſe neceſſe ſit, quod perſpicuum eſt,
& ex quibus conſtet, abundè dictum eſt. Nec
prohibet, quin etiam alia metallica à plum
bo, vel ære perſpicua ſint: ſed contingit ra
riùs, ob impuritatem illorum: nam argen
tum ære & plumbo purius eſt. Ergo & hac
ratione gemmas fingere adulterinas licet.
Sed quod ab initio propoſueramus, proſe
quamur.
ſplendens ob argenti nitorem: vocamuſque
hoc miſtum carbunculum à ſimilitudine: vt
que amurcam plurimam, quæ aquæ miſcea
tur, non oportet rubram fieri, ſed opaca, vt
nigra aqua efficeretur, ita argenti pars mi
nor eſt, aquei humoris plurima, ſi perſpi
cuum hoc genus rudis argenti magna ex
parte eſſe debeat. Sed ſi vel ſubnigrum fue
rit, vel copioſius, quàm pro aquea parte, vel
impurum, non erit perſpicuum. Cur igitur
rubrum eſſe neceſſe ſit, quod perſpicuum eſt,
& ex quibus conſtet, abundè dictum eſt. Nec
prohibet, quin etiam alia metallica à plum
bo, vel ære perſpicua ſint: ſed contingit ra
riùs, ob impuritatem illorum: nam argen
tum ære & plumbo purius eſt. Ergo & hac
ratione gemmas fingere adulterinas licet.
Sed quod ab initio propoſueramus, proſe
quamur.
Tranſlucent igitur è lapidibus magneſia,
armatura, ſpecularis lapis, gypſi flos, quem
alium eſſe à ſpeculari lapide putat Agrico
la. E marmorum generibus aliquid in vno
quoque, ſolus tamen phengites generaliter,
ac totus luci peruius eſt. Gemmæ etiam plu
res, adeóque magna ex parte gemmarum ge
nus, vt multi credant eas, quæ non tranſlu
cent, haud gemmas dici debere. Vitrea etiam
omnia. Ex ſuccis quatuor, ſal, alumen, ni
trum, & ſutorium atramentum. Terrarum
genus nullum eſt perſpicuum: nam ſi aquæ
multæ miſceretur, terra eſſe deſineret: con
creta etiam humido in lapidem verteretur,
nec terra amplius eſſet. Terra etiam ob te
nuitatem tranſlucere nequit: nam & nitrum
& gemmæ quantumuis perſpicuæ, in pulue
rem redactæ, perſpicuæ eſſe deſinunt. Cùm
igitur terra non cohæreat, ſed tenuiſſima ſit,
non poteſt eſſe perſpicua.
armatura, ſpecularis lapis, gypſi flos, quem
alium eſſe à ſpeculari lapide putat Agrico
la. E marmorum generibus aliquid in vno
quoque, ſolus tamen phengites generaliter,
ac totus luci peruius eſt. Gemmæ etiam plu
res, adeóque magna ex parte gemmarum ge
nus, vt multi credant eas, quæ non tranſlu
cent, haud gemmas dici debere. Vitrea etiam
omnia. Ex ſuccis quatuor, ſal, alumen, ni
trum, & ſutorium atramentum. Terrarum
genus nullum eſt perſpicuum: nam ſi aquæ
multæ miſceretur, terra eſſe deſineret: con
creta etiam humido in lapidem verteretur,
nec terra amplius eſſet. Terra etiam ob te
nuitatem tranſlucere nequit: nam & nitrum
& gemmæ quantumuis perſpicuæ, in pulue
rem redactæ, perſpicuæ eſſe deſinunt. Cùm
igitur terra non cohæreat, ſed tenuiſſima ſit,
non poteſt eſſe perſpicua.
Terra nulla
cur perſpi
cua.
cur perſpi
cua.
Auri odor,
& metallo
rum.
& metallo
rum.
Sed ad auri hiſtoriam reuertor.
Solum
ipſum inter metalla exiguum bonum ſpirat
odorem: cui ſuccedit argentum: æs peſſimum
cauſa eſt magnitudo caloris adurentis. In au
ro, quòd ſuaui calore generetur eius ſubſtan
tia, nullus odor malus relinquitur: ob id mul
torum annorum ſpatio auri generatio indi
get, reliqua breuiore omnia conficiuntur. A
moderato autem calore paruam duritiem
fieri neceſſe eſt, atque ob id molle aurum, &
quæcunque benè olent, mollia erunt, vt am
bra. Quòd ſi Geodes Miſenus ( quem falsò
Ætitem dicunt, quòd in eo alius reſonet la
pis) violam redoleat, & Aldenbergij lapidis
fragmenta, & Berningerij lapis videantur
benè olere à muſco, qui eis circundatur, hoc
eis aduenit: nam illorum ſubſtantiam, aut
aliorum duorum benè olere vix poſſibile eſt,
quemadmodum etiam ſuprà docuimus.
ipſum inter metalla exiguum bonum ſpirat
odorem: cui ſuccedit argentum: æs peſſimum
cauſa eſt magnitudo caloris adurentis. In au
ro, quòd ſuaui calore generetur eius ſubſtan
tia, nullus odor malus relinquitur: ob id mul
torum annorum ſpatio auri generatio indi
get, reliqua breuiore omnia conficiuntur. A
moderato autem calore paruam duritiem
fieri neceſſe eſt, atque ob id molle aurum, &
quæcunque benè olent, mollia erunt, vt am
bra. Quòd ſi Geodes Miſenus ( quem falsò
Ætitem dicunt, quòd in eo alius reſonet la
pis) violam redoleat, & Aldenbergij lapidis
fragmenta, & Berningerij lapis videantur
benè olere à muſco, qui eis circundatur, hoc
eis aduenit: nam illorum ſubſtantiam, aut
aliorum duorum benè olere vix poſſibile eſt,
quemadmodum etiam ſuprà docuimus.
Geodes Mi
ſenus benè
olet.
ſenus benè
olet.
Auri & ar
genti mira
tenuitas in
filo.
genti mira
tenuitas in
filo.
Tenuiſſimum igitur aurum ſubſequitur
argentum, quod etiam experimento depre
henditur. Denarius ſeu ſcrupulus, grana 24.
argenti in filum 134. pedum producitur: ſunt
hi è noſtris brachia 100. fermè. Hoc totum
vndequaque (dictu incredibile, ſed omnibus
eius rei artificibus notum) circumambit auri
pars tertia grani vnius: nam auri vnciæ duæ
in pondo 12. ac ſemis argenti diſtribuuntur.
Argenti vncia in pedes 3200. ſeu brachia
noſtrà 2400. quæ à granis ſex auri circum
ueſtiuntur vndequaque. Atque hæc de du
ctili: quæ verò tenuitas auro concedatur,
dum malleo ſuper argenti bracteas extenditur,
haud minore digna eſt admiratione: nam au
ri vncia, octo argenti pondo tegit. Cùm ve
rò in folia tranſierint, nequeas quid ſit te
nuius cognoſcere, aurumne, an argentum:
itaque incomprehenſibili argenti tenuitate
aurum centuplo tenuius eſſe neceſſe eſt, ita
fit vt auri vncia plus, quam decem terræ iu
gera tegere poſſit. Contingit hoc ob ſub
ſtantiæ puritatem, longámque coctionem: ob
id auro cælaturas ferri, ac chalybis parua
impenſa ornant, cuius pars maior eſt opere,
quàm auri. Multiplex hæc ratio, tres tamen
modos faciliores explicabo.
argentum, quod etiam experimento depre
henditur. Denarius ſeu ſcrupulus, grana 24.
argenti in filum 134. pedum producitur: ſunt
hi è noſtris brachia 100. fermè. Hoc totum
vndequaque (dictu incredibile, ſed omnibus
eius rei artificibus notum) circumambit auri
pars tertia grani vnius: nam auri vnciæ duæ
in pondo 12. ac ſemis argenti diſtribuuntur.
Argenti vncia in pedes 3200. ſeu brachia
noſtrà 2400. quæ à granis ſex auri circum
ueſtiuntur vndequaque. Atque hæc de du
ctili: quæ verò tenuitas auro concedatur,
dum malleo ſuper argenti bracteas extenditur,
haud minore digna eſt admiratione: nam au
ri vncia, octo argenti pondo tegit. Cùm ve
rò in folia tranſierint, nequeas quid ſit te
nuius cognoſcere, aurumne, an argentum:
itaque incomprehenſibili argenti tenuitate
aurum centuplo tenuius eſſe neceſſe eſt, ita
fit vt auri vncia plus, quam decem terræ iu
gera tegere poſſit. Contingit hoc ob ſub
ſtantiæ puritatem, longámque coctionem: ob
id auro cælaturas ferri, ac chalybis parua
impenſa ornant, cuius pars maior eſt opere,
quàm auri. Multiplex hæc ratio, tres tamen
modos faciliores explicabo.
Auri tenui
tas in foliis
tas in foliis
Aurum in bracteas redactum argento vi
uo miſcetur, inde cùm igne excalefactum
fuerit, in aquam effunditur, pòſt argento vi
no, ſi vas argenteum ſit, illinitur argentum
viuum: pòſt incaleſcit vas, & pectitur, donec
vbique hæreat, inde igne abſumpto argento
viuo, aurum manet argento adhærens. Quòd
ſi æri, vel ferro iungi aurum debet, hoc mo
do facies. Lauabis vas priùs vino, in quo
ſal ammoniacum, & ærugo æquis partibus
cum duplo fæcis vini ſint diſſoluta: inde ar
gento viuo, poſtquam ſiccata fuerint, vt
priùs illines. Modus alius aqua ſeparationis,
cuius hiſtoriam ſcripſiſſe me memini ſupe
riùs, conſtat. Tertius eſt, vt candenti ferro
auri folia ſuperponantur, inde hæmatite Hiſ
pano, cuius color exterius ſanguineus eſt, vn
de nomen traxit, interiùs ferreus, cum duri
tie tanta, vt vix limam ſentiat, confricetur,
non hic eſt Germanus ille mollis. Vnde li
quet Hiſpanum eſſe, qui ſanguinem ſiſtat:
nam duritie in tenuiſſimum puluerem redigi
poteſt, & vim habet ſiccantem ac aſtringen
tem eximiam. Medici autem fruſtrato opere
vtuntur Germanico, cuius nulla penitùs vti
litas eſt. Itaque in pollinem redigere opor
tet lapidem illum, ſi hæmoptoicos ſanare op
timo auxilio propoſitum eſt. Ita me in ma
nifeſtis adeò etiam cæcutiunt medici noſtræ
ætatis, vt nunquam vel vnum, qui verè vſus
ſit, animaduerterem, cùm coloris & ſub
ſtantiæ ſimilitudine decipiantur.
uo miſcetur, inde cùm igne excalefactum
fuerit, in aquam effunditur, pòſt argento vi
no, ſi vas argenteum ſit, illinitur argentum
viuum: pòſt incaleſcit vas, & pectitur, donec
vbique hæreat, inde igne abſumpto argento
viuo, aurum manet argento adhærens. Quòd
ſi æri, vel ferro iungi aurum debet, hoc mo
do facies. Lauabis vas priùs vino, in quo
ſal ammoniacum, & ærugo æquis partibus
cum duplo fæcis vini ſint diſſoluta: inde ar
gento viuo, poſtquam ſiccata fuerint, vt
priùs illines. Modus alius aqua ſeparationis,
cuius hiſtoriam ſcripſiſſe me memini ſupe
riùs, conſtat. Tertius eſt, vt candenti ferro
auri folia ſuperponantur, inde hæmatite Hiſ
pano, cuius color exterius ſanguineus eſt, vn
de nomen traxit, interiùs ferreus, cum duri
tie tanta, vt vix limam ſentiat, confricetur,
non hic eſt Germanus ille mollis. Vnde li
quet Hiſpanum eſſe, qui ſanguinem ſiſtat:
nam duritie in tenuiſſimum puluerem redigi
poteſt, & vim habet ſiccantem ac aſtringen
tem eximiam. Medici autem fruſtrato opere
vtuntur Germanico, cuius nulla penitùs vti
litas eſt. Itaque in pollinem redigere opor
tet lapidem illum, ſi hæmoptoicos ſanare op
timo auxilio propoſitum eſt. Ita me in ma
nifeſtis adeò etiam cæcutiunt medici noſtræ
ætatis, vt nunquam vel vnum, qui verè vſus
ſit, animaduerterem, cùm coloris & ſub
ſtantiæ ſimilitudine decipiantur.
Inaurandi
modi.
modi.
Hæmatites
Hiſpanus, &
eius vſus.
Hiſpanus, &
eius vſus.
His igitur relictis, quæ ſunt extra propo
ſitum, ad rem ipſam reuertamur. Quod Hæ
matitæ faciunt, licet Ophyte etiam leuiſſi
mo perficere. Itaque omnium horum cauſa
eſt auri tenuitas maxima, quæ illi eſt pro
priuilegio. Alterum, quod ignibus minimè
cedat, niſi venenis iungatur: per ſe enim ſi
maneat, vel cum plumbo etiam diebus vi
ginti in igne liquatum, non minuitur tanta
parte, vt ſenſui ſit manifeſta, quippe nihil
minui ipſum dicere non auſim. Cauſam igi
tur horum ante omnia perdiſcere oportet: ſi
mul & cur aurum non tingit. Hæc enim tria
ſunt auro peculiaria, non conſumi igne, non
tingere, & eſſe tenuiſſimum. Verùm pingue
do fœdat & vritur, & vri cogit ea, quibus
miſcetur, ſolum igitur aurum pinguedine ca
ret. Quæ etiam aquea ſunt, euaneſcunt igni
bus expoſita, aurum nullis euaneſcit ignibus
aut igitur non aquea ſubſtantia conſtat, aut
ſitum, ad rem ipſam reuertamur. Quod Hæ
matitæ faciunt, licet Ophyte etiam leuiſſi
mo perficere. Itaque omnium horum cauſa
eſt auri tenuitas maxima, quæ illi eſt pro
priuilegio. Alterum, quod ignibus minimè
cedat, niſi venenis iungatur: per ſe enim ſi
maneat, vel cum plumbo etiam diebus vi
ginti in igne liquatum, non minuitur tanta
parte, vt ſenſui ſit manifeſta, quippe nihil
minui ipſum dicere non auſim. Cauſam igi
tur horum ante omnia perdiſcere oportet: ſi
mul & cur aurum non tingit. Hæc enim tria
ſunt auro peculiaria, non conſumi igne, non
tingere, & eſſe tenuiſſimum. Verùm pingue
do fœdat & vritur, & vri cogit ea, quibus
miſcetur, ſolum igitur aurum pinguedine ca
ret. Quæ etiam aquea ſunt, euaneſcunt igni
bus expoſita, aurum nullis euaneſcit ignibus
aut igitur non aquea ſubſtantia conſtat, aut