Cardano, Geronimo
,
Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Notes
Handwritten
Figures
Content
Thumbnails
page
|<
<
(xlvij)
of 997
>
>|
<
echo
version
="
1.0RC
">
<
text
xml:lang
="
de
"
type
="
free
">
<
div
xml:id
="
echoid-div89
"
type
="
section
"
level
="
1
"
n
="
14
">
<
pb
o
="
xlvij
"
file
="
0103
"
n
="
103
"
rhead
="
ſachen/ Das erſt bůch.
"/>
<
p
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1849
"
xml:space
="
preserve
">Im bach leſch ich den durſte mein/</
s
>
</
p
>
<
p
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1850
"
xml:space
="
preserve
">Mitt waſſer ſieß ſo ſpringt gar fein.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1851
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1852
"
xml:space
="
preserve
">Diſe ding zeigẽd an/ dz dz letzſt getriben wirt durch dz vorgend/ vyl mehr
<
lb
/>
dañ das erſt durch das nochgende. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1853
"
xml:space
="
preserve
">darum̃ ſoll man ſagen/ das waſſer lauffe
<
lb
/>
geleich zů obereſt vñ am boden/ in den geleichen runßẽ. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1854
"
xml:space
="
preserve
">dañ weil dz auß dem
<
lb
/>
känel faret lauffẽd die theil auch geleich. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1855
"
xml:space
="
preserve
">vñ weil es auch võ nöten were dz es
<
lb
/>
niderer oder höher ſein ſolte. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1856
"
xml:space
="
preserve
">wölches doch nitt beſchicht/ es ſeye dann der
<
lb
/>
runß vngeleich/ oder es wäye der wind. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1857
"
xml:space
="
preserve
">deßhalben habend die alten weyßli-
<
lb
/>
chẽ die känel mitt einem pflaſter oder täffel gemachet/ dz waſſer außzůthei-
<
lb
/>
len. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1858
"
xml:space
="
preserve
">Dañ wo die wind etwas ſchaden mechten/ ſo nützend ſie auch. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1859
"
xml:space
="
preserve
">Deßhalbẽ
<
lb
/>
iſt offenbar wo ettliche wind ſtätig ghond/ das etlich mehr entpfahen/ etli-
<
lb
/>
che aber min{der} dañ ſie ſolten. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1860
"
xml:space
="
preserve
">Es ligt auch vyl darã/ ob mã dz waſſer von {der}
<
lb
/>
ſeytẽ/ o{der} dẽ außlauff nem̃e. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1861
"
xml:space
="
preserve
">doch ligt weniger hieran/ die weil Frontinus an
<
lb
/>
zeigt/ dz zů Keyſers Nerue zeytten/ die Römer ſo liederlichen ſeyend mitt
<
lb
/>
dem waſſer vm̃gangen/ das ſie vm̃ das halb gefälet haben. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1862
"
xml:space
="
preserve
">Es ligt auch vyl
<
lb
/>
daran/ ob man es durch ein rören laſſet lauffen/ ſo der mehrenteil auß dem
<
lb
/>
metall gemachet iſt/ oder auß jrdenem geſchirr/ oder auß einem höltzenẽ kä
<
lb
/>
nel. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1863
"
xml:space
="
preserve
">dañ die habẽd kein vnderſcheyd von wegen der matery/ ſonder daß der
<
lb
/>
känel (wie vorgeſagt) nitt beſchloſſen iſt/ vnd den blaßt außlaſſet. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1864
"
xml:space
="
preserve
">Doch füe
<
lb
/>
ret man der mehrentheil die waſſer durch reüchel vnnd tören/ dañ der känel
<
lb
/>
ſpreyttet das lauffend waſſer voneinanderen/ oder nim̃et es gar an ſich/ dz
<
lb
/>
es alſo kein abtheilung/ ſonder ein leittung des waſſers iſt.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1865
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1866
"
xml:space
="
preserve
">Deßhalben gebrauchend ſich die leütt ein yeder für ſich ſelbs des waſſers
<
lb
/>
auß den teüchlen vnnd rören/ vnnd nitt auß den känelen. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1867
"
xml:space
="
preserve
">Es ligt auch vyl
<
lb
/>
doran wie man das geſchirr vñ dẽ kelch oder zapffen richte/ als Frontinus
<
lb
/>
ſagt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1868
"
xml:space
="
preserve
">Wañ man den zapffen richtet/ můß man acht haben/ dz man den nach
<
lb
/>
der linien ordne/ das man auch nitt des einen höher/ des anderen niderer ſe
<
lb
/>
tze. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1869
"
xml:space
="
preserve
">der niderſt zeucht mehr/ {der} oberſt minder/ dañ des waſſerslauff wirt von
<
lb
/>
dem vnderen an ſich gezogen. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1870
"
xml:space
="
preserve
">Alſo ſagt er. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1871
"
xml:space
="
preserve
">Damitt du aber verſtandeſt was
<
lb
/>
ein kelch/ rören/ greblin/ caſtell/ vnd liecht ſeye/ ſolt du wüſſen das fiſtula
<
lb
/>
die teüchel/ runde rören/ vnnd hole hörner ſeind/ wie mã auch zapffẽ an die
<
lb
/>
faß machet den wein harauß zů laſſen. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1872
"
xml:space
="
preserve
">das theil aber ſo inwendig ler ſthet/
<
lb
/>
durch wölches dz waſſer oder {der} wein außlauffet dz heiſſet dz liecht/ wölches
<
lb
/>
weil es lär iſt/ durch diſes dz liecht an ſich nim̃et. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1873
"
xml:space
="
preserve
">an die rören o{der} zapffen ſe-
<
lb
/>
tzet man die kelch/ wie Frontinus ſagt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1874
"
xml:space
="
preserve
">doch ſeind auch an etlichen rören kein
<
lb
/>
kelch gethon worden. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1875
"
xml:space
="
preserve
">Diſe rören neñet man die auffgelöſten/ vñ wie es dem
<
lb
/>
waſſerman gefallet/ mag man ſie weytt oder eng machen. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1876
"
xml:space
="
preserve
">Deßhalben iſt der
<
lb
/>
Calix o{der} kelch/ dz auſſereſt theil an der rörẽ. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1877
"
xml:space
="
preserve
">Der Vlpianus ſagt l.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1878
"
xml:space
="
preserve
">1. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1879
"
xml:space
="
preserve
">ff. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1880
"
xml:space
="
preserve
">de ex
<
lb
/>
tra ord. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1881
"
xml:space
="
preserve
">action. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1882
"
xml:space
="
preserve
">parag. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1883
"
xml:space
="
preserve
">de riuis oder von bechen. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1884
"
xml:space
="
preserve
">Der bach iſt ein orth ſo noch
<
lb
/>
der lenge verfaſſet iſt/ durch wölches das waſſer lauffet/ ſo den nam̃en von
<
lb
/>
dem rinnen hatt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1885
"
xml:space
="
preserve
">Specus aber iſt ein orth/ von dem man beſicht/ dannen
<
lb
/>
har ſeind die ſpectaclen genennet. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1886
"
xml:space
="
preserve
">Das incile oder greblin aber iſt ein nider
<
lb
/>
orth beſeytz bey dem waſſer/ wölches genennet wirt võ dem einhauwen. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1887
"
xml:space
="
preserve
">dañ
<
lb
/>
es wirt in ein ſtein o{der} erden gehauwẽ durch wölches zů dẽ erſtẽ dz waſſer auß
<
lb
/>
dẽ fluß lauffen mag. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1888
"
xml:space
="
preserve
">Die ſepta vñ zeun ſind die mã an dz greblin ſetzet/ dz
<
lb
/>
waſſer abzůfüerẽ/ o{der} ein zů ſchlieſſen võ wegẽ des fluß/ ſy ſeyend höltzen o{der}
<
lb
/>
ſteynẽ/ o{der} auß einer anderẽ materiẽ/ ſo erfũdẽ ſind dz waſſer zůbehaltẽ o{der} an
<
lb
/>
ein an{der} orth zů füerẽ. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1889
"
xml:space
="
preserve
">Diſes ſagt er ſo heiter dz es nit mehr außlegũg bedarff.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s1890
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
</
div
>
</
text
>
</
echo
>