Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="84"/>
              & eſt vt partem ſolam exprimit, vtpotè, ſi referatur ad id quod ex materia ſenſili conſtituitur.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg752"/>
                <lb/>
              nam de hoc materiæ genere verba facere Ariſtotelem id ſignificat, quòd illud arcet, vt
                <expan abbr="indefinitũ">indefinitum</expan>
              ,
                <lb/>
              ſed illa materia, quæ facta eſt intelligenda, & prior eſt toto, certa eſt & præfinita,
                <expan abbr="perpetuoq́">perpetuoque</expan>
              . </s>
              <s>per­
                <lb/>
              manet in re. </s>
              <s>Et id etiam confirmant verba Philoſophi T. 39. oſtendentis aliqua in ſua quiditate
                <lb/>
              continere materiam. </s>
              <s>Neque verò intelligendam ſolam, quæ genere exprimi ſolet; quandò non
                <lb/>
              aliqua definitio talem materiam contineret, ſed omnes æqualiter; nec magis eiuſmodi definitio
                <lb/>
              naturalis eſſet quàm mathematica, vel metaphyſica, cùm omnes in ſuis definitionibus tale mate­
                <lb/>
              riæ genus vſurpent. </s>
              <s>
                <expan abbr="Conſimiliq́">Conſimilique</expan>
              . </s>
              <s>modo cùm opponitur, formam non
                <expan abbr="coĩturam">cointuram</expan>
              cum materia pro­
                <lb/>
              pter abſolutam formæ perfectionem, non me valde mouet; quia ſua perfectione contenta eſt for­
                <lb/>
              ma quæ in coniunctione materiæ poſita eſt, aliter forma non eſſet: at illa perfectio repugnat con­
                <lb/>
              iunctioni quæ collocatur in ea ſubſtantia quæ ſeparari poteſt, & conſiſtere per ſeipſa, vt compo­
                <lb/>
              ſitum, atque illud quidem quod eſt ſpecies extrema, & atomos, & ea quæ prorſus ab omni mate­
                <lb/>
              riæ genere ſecernuntur, & eſt, vt vno verbo dicam, eius perfectio vt vniuerſitatis non extenſiua.
                <lb/>
              </s>
              <s>hæc eſt in compoſito, & repudiat coniunctionem, illa non item. </s>
              <s>Et falſum illud; nullum fore di­
                <lb/>
              ſcrimen inter formas quæ abhorrent à materia, ac materia concretas; cùm materia concretæ
                <expan abbr="ſolũ">ſolum</expan>
                <lb/>
              à materia ſenſili mente ſeparentur, non à materia ſimpliciter, & ſuaptè natura
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              perpetuò
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg753"/>
                <lb/>
              reſpiciant; quæ verò ſunt à materia diſiunctæ nullam habent affinitatem cum materia. </s>
              <s>Idcircò
                <lb/>
              in eorum ſententiam venio qui ſtatuunt materiam in definitione naturali, velut eſſentiæ partem
                <lb/>
              fore ſumendam. </s>
              <s>Quanquàm non ita arbitror omne materiæ ſenſilis vniuerſalis genus in defini­
                <lb/>
              tione vſurpandum, vt credidit D. Thomas;
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              ſed eius tantùm materię ſenſilis, quæ
                <expan abbr="cõpoſito">compoſito</expan>
              prior
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg754"/>
                <lb/>
              eſſet. </s>
              <s>vbi relinquatur hoc materiæ genus in methodo naturali,
                <expan abbr="definitionẽ">definitionem</expan>
              eſſe imperfectam, aut
                <lb/>
              non naturalem; quia totum nobis non referat quod eſt definitione euoluendum; & neceſſariam
                <lb/>
              partem rei relinquat; eſt enim tale formæ genus quod addicitur certæ materiæ, non vt mathema­
                <lb/>
              tica. </s>
              <s>Quamobrem huc ego rem vniuerſam deducerem. </s>
              <s>Definitionem ſimpliciter eſſe explicatio­
                <lb/>
              nem formæ, & eſſentiam ſimpliciter à forma deriuari. </s>
              <s>Quia verò duplex eſt ratio ſpectandi eſſen­
                <lb/>
              tias; & eſſentiæ rerum non vniuſmodi; cùm aliæ pendeant ex materia ſenſili, nonnullæ ſint illius
                <lb/>
              expertes, an re, an cogitatione ſola; earum quę pendent ex materia, nec ab ipſa ne cogitatione qui­
                <lb/>
              dem auelluntur; ſicuti pendent in eo quòd ſunt à materia, explicationem quoque ſine materia
                <lb/>
              tradi non poſſe, & eam non eſſe definitionem ſimpliciter, ſed definitionem naturalem rei quate­
                <lb/>
              nus eſt naturalis,
                <expan abbr="eamq́">eamque</expan>
              . </s>
              <s>in genere vel differentia contineri: & quidem in methodo naturali, tan­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg755"/>
                <lb/>
              quam partem eſſentiæ naturalis; in cęteris methodis quæ materiam ſenſilem non ſpectant; ex ne­
                <lb/>
              ceſsitate conſecutionis ſolum: cęterùm ſine materia ſenſili definitionem quidem eſſe poſſe, atque
                <lb/>
              illam in ſuo genere abſolutam, vt in prima philoſophia, & mathematicis; veruntamen non natu­
                <lb/>
              ralem: nam conſideratio materiæ naturalis eſt propria: & hoc nomine philoſophus naturalis à
                <lb/>
              cęteris ſeparatur; ex eo enim quòd applicat cęteras cauſſas ad materiam, naturalis appellatur: nec
                <lb/>
              ſanè quòd ſolam materiam conſideret; quòd eſſet hæc imperfecta conſideratio; ſed quia cum reli­
                <lb/>
              quis cauſsis ſpeculetur materiam. </s>
              <s>Ariſtotelem verò puto in libris primę philoſophiæ ſæpè
                <expan abbr="formã">formam</expan>
                <lb/>
              & eſſentiam accepiſſe pro eodem, & formæ ſolius in hoc officio meminiſſe, neglexiſſe materiam
                <lb/>
              non vna de cauſſa. </s>
              <s>Cùm enim ſit ſpeculator communis & vniuerſalis & generalem
                <expan abbr="perſonã">perſonam</expan>
              ſu­
                <lb/>
              ſtineat, neque addictam cuipiam conſiderationi ſpeciali, cuiuſmodi in phyſicis, aut mathematicis
                <lb/>
              habetur, ea debet tradere quę generalia ſunt: generale verò cuique ſpeculatori eſt definire per for­
                <lb/>
              mam: materiam nonnulli negligunt; idcirco definitiones & quid eſt ex ſola forma aſsignat. </s>
              <s>Aut ſi
                <lb/>
              tibi ſuſpecta eſt hæc ſolutio, quia nimirum logicus, etiam ſit artifex, eodem planè modo commu­
                <lb/>
              nis, & tamen dicitur per omne cauſſarum genus definire; accipito ipſum conſiderare eſſentiam vt
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg756"/>
                <lb/>
              totum ſecundum formam, non ſecundum materiam & extentum in ſuis partibus: eſt enim non
                <lb/>
              in ipſis partibus poſita eſſentiæ ratio, ſed in ipſa vniuerſitate. </s>
              <s>& ita planè ſe habet in eſſentia, velut
                <lb/>
              in numeris; etenim ſi octo ſumpſeris & cùm quatuor contuleris exiſtit ratio dupli; atque ita hæc
                <lb/>
              ratio in octo conſiſtit, vt ſi vnum demas; continuò ratio commutetur, & vbi erat dupli efficiatur
                <lb/>
              ſuperpartiens quartas: proinde eſſentiæ poſitæ ſunt in certa ratione. </s>
              <s>Aut etiam quòd non omittat
                <lb/>
              materiam, ſed tribuat formæ quid eſt, cùm forma abſoluat quiditatem, & ſit potiſsima pars per
                <lb/>
              quam res eſt, & ibi ſpectans proprietates entis, quatenus eſt, tribuat vniuerſam eſſentiam formæ.
                <lb/>
              </s>
              <s>& fortè ob omnes haſce cauſſas ita factitarit. </s>
              <s>Nec quamuis aliæ methodi materiam omittant; id­
                <lb/>
              circo degenerant in dialecticen; nec earum definitiones communes
                <expan abbr="vanęq́">vanęque</expan>
              . </s>
              <s>ſunt, quemadmodum
                <lb/>
              ſi in methodo naturali traderentur: optimè enim explent ſuum munus, quòd materiæ
                <expan abbr="">non</expan>
              egeant;
                <lb/>
              ſed in naturali planè non præſtarent id quod ipſa deſiderat. </s>
              <s>Proinde quamuis ad rem ipſam quę
                <lb/>
              ſæpè eſt in materia, fortaſſe parum; at ſatis certè ad methodum. </s>
              <s>& hoc videtur fuiſſe iudicium.
                <lb/>
              </s>
              <s>Philoſophi 1. de Anim. </s>
              <s>Quanquàm alicui mirabile videri potuit: cur eam definitionem quæ ma­
                <lb/>
              teria ſola conſiſteret; naturalem ſanè ſtatueret; ſed imperfectam; & quæ per formam dialecti­
                <lb/>
              cam; quandò & naturalis ſpectat formam;
                <expan abbr="multoq́ue">multoque</expan>
              magis habet eius rationem, quàm materiæ. </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>