Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
Scan Original
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="85"/>
                <arrow.to.target n="marg757"/>
                <lb/>
              Potuit ergo dici eam
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              eſſe naturalem, ſed
                <expan abbr="imperfectã">imperfectam</expan>
              , ſicuti dictum eſt de ea quæ poſita eſt in
                <lb/>
              ſola materia. </s>
              <s>& dialecticus
                <expan abbr="oẽ">omnem</expan>
              cauſſæ genus tractare
                <expan abbr="põt">potest</expan>
              : nihil
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              eſt quod ipſe non attingere queat; &
                <lb/>
              apud
                <expan abbr="illũ">illum</expan>
              non minus ritè
                <expan abbr="diſputatũ">diſputatum</expan>
              fuerit de definitione, ſi interroget, aut
                <expan abbr="reſpõdeat">reſpondeat</expan>
              an accenſio ſan­
                <lb/>
              guinis ſit irę definitio, quę
                <expan abbr="cõtinet">continet</expan>
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              ;
                <expan abbr="quã">quam</expan>
              ſi
                <expan abbr="quęrat̃">quęratur</expan>
              ſit'ne eius definitio appetitus vltionis quę
                <lb/>
                <expan abbr="cõſtat">conſtat</expan>
              ex forma. </s>
              <s>Addo
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              ,
                <expan abbr="">cum</expan>
              dialecticus accipiat
                <expan abbr="oẽs">omnes</expan>
              cauſſas; cur
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              ea quę
                <expan abbr="cõſtat">conſtat</expan>
              ex forma & mate­
                <lb/>
              ria,
                <expan abbr="ponit̃">ponitur</expan>
              phyſica, non dialectica? </s>
              <s>
                <expan abbr="">nam</expan>
              quę
                <expan abbr="cõſiderat">conſiderat</expan>
              vtraſque cauſſas ſeorſum; quid abſurdi eſt, ſi ſpe­
                <lb/>
              ctet
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
              vtraſque coniunctim? </s>
              <s>
                <expan abbr="Quantũ">Quantum</expan>
              pertinet ad primas illas obiectiones, fortè dici poſſet, Ariſt. </s>
              <s>ibi
                <lb/>
              non diſtinguere definitiones ex
                <expan abbr="rõne">ratione</expan>
              formali
                <expan abbr="ſcientiarũ">ſcientiarum</expan>
              , ſed è ſcopo, hoc eſt ex eo quod potiſsimè re­
                <lb/>
              ſpicitur in methodo. </s>
              <s>Quòd igitur in dialectica illa definitio quę per
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              traditur, eſt perfecta; in
                <lb/>
              phyſicis imperfecta, & aſſumptione materię
                <expan abbr="ſupplẽda">ſupplenda</expan>
              ; ſic definitio per
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              dialectico tribuit, ne­
                <lb/>
              que tollit hoc, quin
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              dialecticus in ſuis diſputationib.
                <expan abbr="oẽ">omnem</expan>
              aliud cauſſę genus vſurpet: neque
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
              ex
                <lb/>
              hoc
                <expan abbr="vetabit̃">vetabitur</expan>
              , quominus philoſophus naturalis
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              definiat per
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              , ſed illud
                <expan abbr="tantũmodo">tantummodo</expan>
                <expan abbr="cõſtituet̃">conſtituetur</expan>
                <lb/>
                <expan abbr="">eam</expan>
                <expan abbr="definitionẽ">definitionem</expan>
              eſſe
                <expan abbr="imperfectã">imperfectam</expan>
              . </s>
              <s>eſt verò perfecta definitio per
                <expan abbr="ſolã">ſolam</expan>
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              in dialectica, quae abundè
                <expan abbr="p̃ſtat">praeſtat</expan>
                <lb/>
              idquod à dialectico
                <expan abbr="deſiderat̃">deſideratur</expan>
              : vult
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              noſſe quid eſt, quod ipſe ab omni
                <expan abbr="cauſſarũ">cauſſarum</expan>
              genere ſeorſum ducit.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <expan abbr="Cęterũ">Cęterum</expan>
                <expan abbr="opponã">opponam</expan>
              &
                <expan abbr="eodẽ">eodem</expan>
              modo
                <expan abbr="definitionẽ">definitionem</expan>
              ex materia apud
                <expan abbr="dialecticũ">dialecticum</expan>
              eſſe
                <expan abbr="perfectã">perfectam</expan>
              ; ergo & hęc erat
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg758"/>
                <lb/>
              dialectico tribuenda, velut ea quę ex forma;
                <expan abbr="tantoq́">tantoque</expan>
              . </s>
              <s>magis, quantò
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              forma
                <expan abbr="ſpectat̃">ſpectatur</expan>
              magis à natu­
                <lb/>
              rali. </s>
              <s>Poſſes ad hęc dicere
                <expan abbr="">non</expan>
              ſequi id quod
                <expan abbr="opponit̃">opponitur</expan>
              ,
                <expan abbr="">cum</expan>
              materia ſola determinetur phyſica methodus:
                <lb/>
              itaque & ſi quoad
                <expan abbr="cognitionẽ">cognitionem</expan>
              forma flagitatur, at hoc
                <expan abbr="noĩe">nomine</expan>
              quo naturalis methodus
                <expan abbr="cõſtituit̃">conſtituitur</expan>
              , maius,
                <lb/>
              eſt
                <expan abbr="officiũ">officium</expan>
              materię
                <expan abbr="quã">quam</expan>
              formæ; quapropter definitio ex materia naturali
                <expan abbr="cõmittit̃">committitur</expan>
              ,
                <expan abbr="">non</expan>
              dialectico. </s>
              <s>ſic
                <lb/>
                <expan abbr="efficiet̃">efficietur</expan>
              , vt ab vtroque
                <expan abbr="tractet̃">tractetur</expan>
              , &
                <expan abbr="dicat̃">dicatur</expan>
              eſſe propria naturalis. </s>
              <s>Si
                <expan abbr="igit̃">igitur</expan>
              tibi placet Ariſt. </s>
              <s>prius obſeruaſſe
                <lb/>
              illa quæ ſunt ſcopi; pòſt ea
                <expan abbr="">quae</expan>
              ſunt ex
                <expan abbr="rõne">ratione</expan>
              formali methodi, neque tibi inconſtantia
                <expan abbr="videat̃">videatur</expan>
              , vt mihi,
                <lb/>
              potes hoc modo defendere Ariſt. </s>
              <s>Illud
                <expan abbr="vnũ">vnum</expan>
              reſtabit
                <expan abbr="explicandũ">explicandum</expan>
              , cur definitio per
                <expan abbr="formã">formam</expan>
                <expan abbr="cõis">conis</expan>
              & vana
                <lb/>
              reputetur. </s>
              <s>Reſpondebat Zimara
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              quia
                <expan abbr="conſiderarent̃">conſiderarentur</expan>
              cauſſę
                <expan abbr="rerũ">rerum</expan>
              abſtractè; neque applicarentur ad
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg759"/>
                <lb/>
              effectus. </s>
              <s>At mihi
                <expan abbr="quęrendũ">quęrendum</expan>
              ſuccurrit, cur dialecticę
                <expan abbr="vocent̃">vocentur</expan>
              ; quaſi verò dialecticus & de cauſſa & de­
                <lb/>
              finitione, &
                <expan abbr="ſecundũ">ſecundum</expan>
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              , &
                <expan abbr="ſecundũ">ſecundum</expan>
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              diſſerere nequeat; neque ſpectet
                <expan abbr="vtrũ">vtrum</expan>
              hoc huius ſit
                <lb/>
              cauſſa & definitio; nec'ne. </s>
              <s>
                <expan abbr="Dicũt">Dicunt</expan>
              alij
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              ſpectari
                <expan abbr="rõne">ratione</expan>
              vniuerſali. </s>
              <s>
                <expan abbr="Cęterũ">Cęterum</expan>
                <expan abbr="admodũ">admodum</expan>
              ambigua
                <expan abbr="rñſio">responſio</expan>
              :
                <lb/>
                <expan abbr="ſiquidẽ">ſiquidem</expan>
              ſi
                <expan abbr="tanquã">tanquam</expan>
              à materia ſeparata;
                <expan abbr="">non</expan>
              modo dialectica;
                <expan abbr="verũ">verum</expan>
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              mathematica & eius philoſophiæ
                <lb/>
                <expan abbr="">quae</expan>
              ſequitur
                <expan abbr="naturalẽ">naturalem</expan>
              : ſi
                <expan abbr="cõis">conis</expan>
              , quia forma
                <expan abbr="">non</expan>
                <expan abbr="accipiat̃">accipiatur</expan>
              quæ ſit propria rei, vt ſub attributis
                <expan abbr="cõibus">conibus</expan>
              & ea
                <lb/>
              quoque phyſici eſſe
                <expan abbr="põt">potest</expan>
              , quippe qui formas
                <expan abbr="perſequat̃">perſequatur</expan>
              ab vltimis vſque ad primas; & de proxima
                <lb/>
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
              adhuc dubitari queat, an à materia ſeparata ſit phyſici, an dialectici. </s>
              <s>Hic ego
                <expan abbr="primũ">primum</expan>
              ne difficul­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg760"/>
                <lb/>
                <expan abbr="tatẽ">tatem</expan>
              ſubterfugere videar; his obiectionibus reſiſtere conabor: deinde de auctoritate Ariſt. </s>
              <s>dicam quod
                <lb/>
              ſentio. </s>
              <s>Noſti in primis dialecticen accipi multis modis: nanque dialectica apud
                <expan abbr="Platonẽ">Platonem</expan>
                <expan abbr="idẽ">idem</expan>
              valebat
                <lb/>
              àc prima philoſophia; deinde dialectica ab analytica diſtincta, & à cęteris facultatibus & ſcientiis,
                <lb/>
              quippe quae illæ ex propriis
                <expan abbr="cõcludant">concludant</expan>
              ,
                <expan abbr="quanquã">quanquam</expan>
              propria ſunt
                <expan abbr="">quae</expan>
                <expan abbr="">non</expan>
              modo inſunt, quatenus ipſum, ſed
                <lb/>
              in alia reſolui
                <expan abbr="nequeũt">nequeunt</expan>
              , veluti principia naturalis, aut diuinę: hęc verò ex
                <expan abbr="cõibus">conibus</expan>
              &
                <expan abbr="">quae</expan>
                <expan abbr="vident̃">videntur</expan>
              eſſe ve­
                <lb/>
              ra;
                <expan abbr="">non</expan>
              neceſſariò
                <expan abbr="">tantum</expan>
              eiuſmodi ſunt. </s>
              <s>Tertiò dialectica
                <expan abbr="cõprehendit">comprehendit</expan>
              analyticen, cui ſubiecta ſunt inſtru­
                <lb/>
              menta
                <expan abbr="ſcientiarũ">ſcientiarum</expan>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              quæ
                <expan abbr="eadẽ">eadem</expan>
              ſolet appellari logicè. </s>
              <s>Sed
                <expan abbr="">cum</expan>
              analyticè ſit methodus
                <expan abbr="">quae</expan>
              ita ſe habet ad
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg761"/>
                <lb/>
              res,
                <expan abbr="quẽadmodũ">quenadmodum</expan>
              vas, vt ſextarius ad
                <expan abbr="triticũ">triticum</expan>
              , fruges, & legumina;
                <expan abbr="cõis">conis</expan>
              eſt, & tradit regulas
                <expan abbr="">quae</expan>
              per vni­
                <lb/>
              uerſos habitus pertineant
                <expan abbr="quib.">quibus</expan>
                <expan abbr="verũ">verum</expan>
              dicere contingit,
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              &
                <expan abbr="oẽs">omnes</expan>
              cauſſas
                <expan abbr="cõplectitur">complectitur</expan>
              quas
                <expan abbr="">cum</expan>
              in ſuis in­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg762"/>
                <lb/>
              ſtrumentis referat ad
                <expan abbr="prędicationẽ">prędicationem</expan>
                <expan abbr="">quae</expan>
              conuenit formæ, & qua
                <expan abbr="terminat̃">terminatur</expan>
              interrogatio quid eſt; ita ex
                <lb/>
                <expan abbr="oĩbus">omnibus</expan>
              cauſsis
                <expan abbr="exiſtimat̃">exiſtimatur</expan>
              petere quid eſt. </s>
              <s>
                <expan abbr="ideoq́">ideoque</expan>
              . </s>
              <s>cauſſæ
                <expan abbr="oẽs">omnes</expan>
              logicè
                <expan abbr="dicunt̃">dicuntur</expan>
              explicare quid eſt, quod
                <expan abbr="">tantum</expan>
                <expan abbr="p̃-ſtatur">pn­
                  <lb/>
                ſtatur</expan>
              in ſcientiis: nihil
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              habet analyticè proprij, niſi quod attinet ad
                <expan abbr="fabricã">fabricam</expan>
                <expan abbr="inſtrumentorũ">inſtrumentorum</expan>
              cognitio­
                <lb/>
              nis. </s>
              <s>Quia verò ſingulę vniuerſam rei
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
                <expan abbr="">non</expan>
              exponunt,
                <expan abbr="cões">cones</expan>
                <expan abbr="appellant̃">appellantur</expan>
              , & forma
                <expan abbr="p̃cipuè">pncipuè</expan>
              ſine ma­
                <lb/>
              teria, quae ſit
                <expan abbr="p̃tereà">praetereà</expan>
                <expan abbr="rõne">ratione</expan>
              prior. </s>
              <s>Ergo dialecticę &
                <expan abbr="cões">cones</expan>
              , i. </s>
              <s>logicę
                <expan abbr="dicunt̃">dicuntur</expan>
              definitiones à materia formam
                <lb/>
                <expan abbr="ſeparãtes">ſeparantes</expan>
              , eam .ſ. </s>
              <s>quæ eſt materiata, &
                <expan abbr="conſiderat̃">conſideratur</expan>
              in rebus ſenſilib. vt ſiquis
                <expan abbr="ambulationẽ">ambulationem</expan>
              ſine pedib.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg763"/>
                <lb/>
              definiret: de talib. n. formis fit ſermo:
                <expan abbr="verũ">verum</expan>
              ſi poſteà
                <expan abbr="coniungant̃">coniungantur</expan>
                <expan abbr="">cum</expan>
              materia fiunt abſolutè naturales,
                <lb/>
              & eius
                <expan abbr="ſciẽtiæ">ſcientiæ</expan>
              propriæ. </s>
              <s>Quòd ſi dialectica propriè ſumatur qui eſt habitus, ſeu facultas
                <expan abbr="diſſerẽdi">diſſerendi</expan>
              de
                <lb/>
                <expan abbr="quocũque">quocunque</expan>
              propoſito problemate probabiliter, &
                <expan abbr="ſeorsũ">ſeorsum</expan>
              ex quaque cauſſa definitio perfecta foret,
                <lb/>
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
                <expan abbr="cõiunctim">coniunctim</expan>
              :
                <expan abbr="nanq;">nanque</expan>
              etſi
                <expan abbr="cõiunctim">coniunctim</expan>
              fit propria methodi naturalis; at modus quo
                <expan abbr="tractat̃">tractatur</expan>
              à dialecti­
                <lb/>
              co definitio, redderet
                <expan abbr="">eam</expan>
                <expan abbr="">non</expan>
                <expan abbr="naturalẽ">naturalem</expan>
              :
                <expan abbr="ſiquidẽ">ſiquidem</expan>
              ab ipſo problematicè
                <expan abbr="exquirat̃">exquiratur</expan>
              . </s>
              <s>
                <expan abbr="Vtrũ">Vtrum</expan>
              animal
                <expan abbr="rõnis">rationis</expan>
                <expan abbr="cõpos-ſit">compos­
                  <lb/>
                ſit</expan>
                <expan abbr="hoĩ">hoim</expan>
              definitio, nec'ne. </s>
              <s>Vnde
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
              tollitur poſtrema illa obiectio, ſi dialectica diffinit per
                <expan abbr="oĩa">omnia</expan>
              genera
                <lb/>
                <expan abbr="cauſſarũ">cauſſarum</expan>
              ſeparatim, cur
                <expan abbr="">non</expan>
              &
                <expan abbr="cõiunctim">coniunctim</expan>
              ? </s>
              <s>
                <expan abbr="Atq;">Atque</expan>
              hęc ad difficultates propoſitas, ac ſiquis ſenſum
                <expan abbr="vul-gatũ">vul­
                  <lb/>
                gatum</expan>
              &
                <expan abbr="">cum</expan>
              aſſertione exprimat ex illo
                <expan abbr="cõtextu">contextu</expan>
              . </s>
              <s>
                <expan abbr="Quanquã">Quanquam</expan>
              mihi nil
                <expan abbr="videt̃">videtur</expan>
              in eo loco aſſerere Ariſt. </s>
              <s>at­
                <lb/>
              que vt id
                <expan abbr="perſpicuũ">perſpicuum</expan>
              fiat, libet proponere verba Philoſophi,
                <expan abbr="">quae</expan>
              ſunt
                <expan abbr="hmõi">huiusmodi</expan>
              .
                <foreign lang="grc">Διαφερόντως δ̓ ἅν ὁρισαιρ
                  <lb/>
                ὁ φυσικός τε καὶ ὁ διαλεκτικός ἓκαστον αὐτῶν</foreign>
              . </s>
              <s>
                <expan abbr="Differẽter">Differenter</expan>
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              diffiniuerit .i. </s>
              <s>diffinire poſſet & phyſi­
                <lb/>
              cus & dialecticus
                <expan abbr="vnũquodq;">vnunquodque</expan>
                <expan abbr="ipſorũ">ipſorum</expan>
              . </s>
              <s>& iraſci & amare quod vides planè
                <expan abbr="">cum</expan>
              dubitatione
                <expan abbr="prolatũ">prolatum</expan>
              ,
                <expan abbr="quẽ-admodũ">quen­
                  <lb/>
                admodum</expan>
              & alia multa
                <expan abbr="">quae</expan>
              ad
                <expan abbr="inueſtigandã">inueſtigandam</expan>
              animi
                <expan abbr="eſſentiã">eſſentiam</expan>
              ante propoſita fuerant. </s>
              <s>Dubitatio verò talis
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s>
                <expan abbr="">Cum</expan>
              ſint diuerſa
                <expan abbr="definitionũ">definitionum</expan>
              genera per
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              , per
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              , per vtrunque, eſt'ne definitio per
                <expan abbr="for-mã">for­
                  <lb/>
                mam</expan>
              dialectici: per
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              verò phyſici? </s>
              <s>& hoc
                <expan abbr="exẽplis">exemplis</expan>
              illuſtrat. </s>
              <s>Vt ita quid eſt, hic .n .ſ. </s>
              <s>dialecticus vl­
                <lb/>
              tionis
                <expan abbr="appetitũ">appetitum</expan>
              , aut aliquid
                <expan abbr="hmõi">huiusmodi</expan>
              ; ille verò, qui eſt phyſicus
                <expan abbr="feruorẽ">feruorem</expan>
              ſanguinis
                <expan abbr="circũ">circum</expan>
              cor, aut calidi: </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>