Clavius, Christoph, Gnomonices libri octo, in quibus non solum horologiorum solariu[m], sed aliarum quo[quam] rerum, quae ex gnomonis umbra cognosci possunt, descriptiones geometricè demonstrantur

Page concordance

< >
Scan Original
101 81
102 82
103 83
104 84
105 85
106 86
107 87
108 88
109 89
110 90
111 91
112 92
113 93
114 94
115 95
116 96
117 97
118 98
119 99
120 100
121 101
122 102
123 103
124 104
125 105
126 106
127 107
128 108
129 109
130 110
< >
page |< < (85) of 677 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="it" type="free">
        <div xml:id="echoid-div288" type="section" level="1" n="115">
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s4647" xml:space="preserve">
              <pb o="85" file="0105" n="105" rhead="LIBER PRIMVS."/>
            verticalis tunc temporis per centrum Solis tranſiens per punctum T, tranſibit. </s>
            <s xml:id="echoid-s4648" xml:space="preserve">Et quia tranſit etiam
              <lb/>
            per rectam F H, communem ſectionem omnium verticalium, at que adeo per punctum R, erit T R, com-
              <lb/>
            munis ſectio dicti Verticalis, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4649" xml:space="preserve">paralleli Horizontis P T Q. </s>
            <s xml:id="echoid-s4650" xml:space="preserve">Quare cum recta Q R, vel P R, perpen-
              <lb/>
            dicularis ſit ad F H, communem ſectionem Meridiani, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4651" xml:space="preserve">Verticalis per T R, ducti, nec non & </s>
            <s xml:id="echoid-s4652" xml:space="preserve">T R, ad
              <lb/>
            eandem F H, perpendicularis, (cum enim F H, axis paralleli Horizontis P T Q, rectus ſit ad circulũ
              <lb/>
            P T Q, ex propoſ. </s>
            <s xml:id="echoid-s4653" xml:space="preserve">10. </s>
            <s xml:id="echoid-s4654" xml:space="preserve">lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s4655" xml:space="preserve">1. </s>
            <s xml:id="echoid-s4656" xml:space="preserve">Theodoſii, erit per definitionem 3. </s>
            <s xml:id="echoid-s4657" xml:space="preserve">lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s4658" xml:space="preserve">11. </s>
            <s xml:id="echoid-s4659" xml:space="preserve">Euclidis, angulus F R T, rectus)
              <lb/>
            erit per definitionem 6. </s>
            <s xml:id="echoid-s4660" xml:space="preserve">lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s4661" xml:space="preserve">11. </s>
            <s xml:id="echoid-s4662" xml:space="preserve">Euclidis, angulus acutus T R Q, vel T R P, angulus inclinationis Ver-
              <lb/>
            ticalis per T R, ducti ad Meridianum F G H I; </s>
            <s xml:id="echoid-s4663" xml:space="preserve">ac propterea ſi dicto angulo fiat æqualis in centro C,
              <lb/>
            ad A B, communem ſectionem verticalis illius, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4664" xml:space="preserve">plani A D B E, erit recta D E, linea meridiana, id
              <lb/>
            eſt, communis ſectio Meridiani & </s>
            <s xml:id="echoid-s4665" xml:space="preserve">eiuſdem plani A D B E; </s>
            <s xml:id="echoid-s4666" xml:space="preserve">quandoquidem cum recta A B, conſtituit
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0105-01" xlink:href="note-0105-01a" xml:space="preserve">10</note>
            angulum inclinationis dicti Verticalis, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4667" xml:space="preserve">Meridiani. </s>
            <s xml:id="echoid-s4668" xml:space="preserve">Quoniam autem Verticalis proprie dictus per F H,
              <lb/>
            ductus ad Meridianum F G H I, rectus eſt, ſeparat{q́ue} partem hemiſphærijſuperni boream ab auſtrali, ita
              <lb/>
            vt pars ad G, vergens ſit auſtralis, reliqua verò verſus I, borealis; </s>
            <s xml:id="echoid-s4669" xml:space="preserve">fit vt Sol, cum punctum S, vbi dia-
              <lb/>
            metri N O, P Q, ſe interſecant, fuerit inter Q, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4670" xml:space="preserve">R, ſit australis, hoc eſt, vltra verticalem circulũ
              <lb/>
            propriè dictum verſus auſtrum; </s>
            <s xml:id="echoid-s4671" xml:space="preserve">In Verticali verò circulo proprie dicto, cum punctum S, idem fuerit,
              <lb/>
            quod R, in quo diameter paralleli Solis N O, Verticalis diametrum F H, diuidit; </s>
            <s xml:id="echoid-s4672" xml:space="preserve">Borealis denique, quan
              <lb/>
            do punctum S, inter R, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4673" xml:space="preserve">P, extiterit. </s>
            <s xml:id="echoid-s4674" xml:space="preserve">Hinc factum eſt, vt præceptum à nobis ſit, angulo acuto, quem
              <lb/>
            recta T R, cum P Q, facit, æqualem eſſe conſtituendum in C, ad rectam A B, modo ab ortu, vel occaſu
              <lb/>
            Austrum verſus, modo verſus boream, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4675" xml:space="preserve">c.</s>
            <s xml:id="echoid-s4676" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s4677" xml:space="preserve">VT autẽ videas etiam hoc loco, quàm egregiũ vſum Analemma habeat, nõ ab re
              <unsure/>
            erit, ſi paucis declare
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0105-02" xlink:href="note-0105-02a" xml:space="preserve">Hora quo pa-
                <lb/>
              cto per Analem
                <lb/>
              ma ex cognita
                <lb/>
              declinatione So
                <lb/>
              lis, & eiuſdem
                <lb/>
              altitudine ſu
                <lb/>
              pra Horizontẽ
                <lb/>
              ſit inquirenda.</note>
              <note position="left" xlink:label="note-0105-03" xlink:href="note-0105-03a" xml:space="preserve">20</note>
            mus, qua ratione ex Analẽmate hora diei, cognita Solis declinatione, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4678" xml:space="preserve">eiuſdẽ altitudine ſupra Horizon-
              <lb/>
            tẽ, cognſcatur. </s>
            <s xml:id="echoid-s4679" xml:space="preserve">Deſcripto enim circa N O, diametrũ paralleli Solis circulo, cuius centrũ est in d, puncto,
              <lb/>
            vbi axis mundi ab, diametrum N O, interſecat, eo{q́ue} diuiſo in 24. </s>
            <s xml:id="echoid-s4680" xml:space="preserve">horas æquales, initio facto à diametro
              <lb/>
            N O; </s>
            <s xml:id="echoid-s4681" xml:space="preserve">ſi ex z, vbi diameter N O, Horizontis diametrum G I, ſecat, ad N O, perpendicularis ducatur
              <lb/>
            X Y, erit hæc communis ſectio paralleli Solis & </s>
            <s xml:id="echoid-s4682" xml:space="preserve">Horizontis. </s>
            <s xml:id="echoid-s4683" xml:space="preserve">Quoniam enim Horizon, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4684" xml:space="preserve">Solis paralle-
              <lb/>
            lus ad Meridianum recti ſunt, erit quoque eorum communis ſectio ad eundem recta, atque adeo per defi-
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0105-04" xlink:href="note-0105-04a" xml:space="preserve">19. vndec.</note>
            nitionem 3. </s>
            <s xml:id="echoid-s4685" xml:space="preserve">lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s4686" xml:space="preserve">11. </s>
            <s xml:id="echoid-s4687" xml:space="preserve">Euclidis ad N O, perpendicularis. </s>
            <s xml:id="echoid-s4688" xml:space="preserve">Ex quo fit rectam X Y, quæ ad N O, perpen-
              <lb/>
            dicularis eſt in puncto z, vbi diametri G I, N O, ſe mutuo diuidunt, eſſe communem ſectionem paralle-
              <lb/>
            li Solis, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4689" xml:space="preserve">Horizontis. </s>
            <s xml:id="echoid-s4690" xml:space="preserve">Igitur arcus diurnus erit X N Y, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4691" xml:space="preserve">nocturnus Y O X, ac proinde numerus
              <lb/>
            horarum in his arcubus incluſus indicabit quantitatem diei, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4692" xml:space="preserve">noctis. </s>
            <s xml:id="echoid-s4693" xml:space="preserve">Id quod etiam in ſcholio propoſ.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s4694" xml:space="preserve">1. </s>
            <s xml:id="echoid-s4695" xml:space="preserve">huius lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s4696" xml:space="preserve">oſtendimus.</s>
            <s xml:id="echoid-s4697" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <note position="left" xml:space="preserve">30</note>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s4698" xml:space="preserve">IAM verò ſi ex puncto S, ducatur S V, ad N O, perpendicularis, erit hæc communis ſectio paral-
              <lb/>
            leli Solis, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4699" xml:space="preserve">paralleli Horizontis, in quo tunc Sol exiſtit. </s>
            <s xml:id="echoid-s4700" xml:space="preserve">Cum enim vterque parallelus ad Meridianũ
              <lb/>
            rectus ſit, erit & </s>
            <s xml:id="echoid-s4701" xml:space="preserve">communis illorum ſectio ad eundem recta, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4702" xml:space="preserve">propterca per definitionem 3. </s>
            <s xml:id="echoid-s4703" xml:space="preserve">lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s4704" xml:space="preserve">11. </s>
            <s xml:id="echoid-s4705" xml:space="preserve">Eu-
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0105-06" xlink:href="note-0105-06a" xml:space="preserve">19. vndec.</note>
            clidis, ad N O, perpendicularis. </s>
            <s xml:id="echoid-s4706" xml:space="preserve">Perpendicularis ergo V S, communis ſectio dictorum parallelorum erit,
              <lb/>
            ac idcirco Sol in puncto V, existet, (poſito parallelo Solis N X O Y, vna cum Meridiano, in propria po-
              <lb/>
            ſitione) cum altitudinem ſupra Horizontem habuerit I P, vel G Q. </s>
            <s xml:id="echoid-s4707" xml:space="preserve">Quare horæ repertæ in arcu N V,
              <lb/>
            indicabunt, quot horis Sol diſtet vel ante meridiem, vel poſt, prout obſeruatio ante vel poſt meri-
              <lb/>
            diem fit.</s>
            <s xml:id="echoid-s4708" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s4709" xml:space="preserve">QVOD ſi deſideretur hora ab occaſu Solis, more Italorum, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4710" xml:space="preserve">Bohemorum; </s>
            <s xml:id="echoid-s4711" xml:space="preserve">ſi quidem obſeruatio fit
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0105-07" xlink:href="note-0105-07a" xml:space="preserve">40</note>
            ante meridiem, inchoanda eſt diuiſio circuli N X O Y, in horas 24. </s>
            <s xml:id="echoid-s4712" xml:space="preserve">æquales à puncto Y, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4713" xml:space="preserve">continuanda
              <lb/>
            per punctum O. </s>
            <s xml:id="echoid-s4714" xml:space="preserve">Illico enim punctum V, indicabit horam ab occaſu elapſam. </s>
            <s xml:id="echoid-s4715" xml:space="preserve">Si verò obſeruatio fit poſt
              <lb/>
            meridiem, incipienda erit diuiſio dicta à puncto X, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4716" xml:space="preserve">continuanda per O, punctum. </s>
            <s xml:id="echoid-s4717" xml:space="preserve">Eodem modo ſi quæ-
              <lb/>
            ratur hora ab ortu Solis, more Babyloniorum, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4718" xml:space="preserve">inſularum Balearium, inchoanda erit diuiſio circu-
              <lb/>
            li N X O Y, à puncto X, et per N, continuanda, ſi obſeruatio fit ante meridiem, ſi vero poſt meridiem,
              <lb/>
            à puncto Y. </s>
            <s xml:id="echoid-s4719" xml:space="preserve">Eadem ratione quouis momento temporis horam cognoſcemus tam à mer. </s>
            <s xml:id="echoid-s4720" xml:space="preserve">vel med. </s>
            <s xml:id="echoid-s4721" xml:space="preserve">noc. </s>
            <s xml:id="echoid-s4722" xml:space="preserve">quàm
              <lb/>
            ab or. </s>
            <s xml:id="echoid-s4723" xml:space="preserve">vel occ. </s>
            <s xml:id="echoid-s4724" xml:space="preserve">ſi declinatio Solis cognita fuerit vnà cum altitudine, quam ſupra Horizontem ha-
              <lb/>
            bet tempore obſeruationis.</s>
            <s xml:id="echoid-s4725" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <note position="right" xml:space="preserve">Altitudo Solis
            <lb/>
          per Analẽma,
            <lb/>
          ex ho@a cogni-
            <lb/>
          ta, & declina-
            <lb/>
          tione Solis, quo
            <lb/>
          modo indagan
            <lb/>
          da.</note>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s4726" xml:space="preserve">VICISSIM ex hora cognita peruenire poſſumus in notitiam altitudinis Solis per Analemma,
              <lb/>
            ſi eiuſdem declinatio ignota non fuerit. </s>
            <s xml:id="echoid-s4727" xml:space="preserve">Si enim habita ratione declinationis, deſcribatur diameter pa-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0105-09" xlink:href="note-0105-09a" xml:space="preserve">50</note>
            ralleli Solis N O, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4728" xml:space="preserve">circa ipſam circulus N X O Y, ducatur{q́ue} ex V, hora cognita ad N O, perpendicu-
              <lb/>
            laris V S, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4729" xml:space="preserve">per S, denique agatur recta P Q, Horizontis diametro G I, parallela, erit tam G Q,
              <lb/>
            quàm I P, arcus altitudinis Solis ſupra Horizontem, propterea quòd P Q, diameter eſt paralleli Ho-
              <lb/>
            rizontis, qui tunc per Solem ducitur, vt perſpicuum est.</s>
            <s xml:id="echoid-s4730" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <note position="right" xml:space="preserve">Altitudo Solis
            <lb/>
          per Analemm@,
            <lb/>
          ex longitudine
            <lb/>
          vmbræ cuiuſcũ
            <lb/>
          que ſtyli in pla-
            <lb/>
          no, quod Hori-
            <lb/>
          zonti æquidi-
            <lb/>
          f@et, a d angulos
            <lb/>
          rectos collocati,
            <lb/>
          quo pacto inue-
            <lb/>
          nienda ſit.</note>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s4731" xml:space="preserve">NEQVE verò hoc omittendum eſt, ſi forte inſtrumento careamus, quo altitudinem Solis inueſtige-
              <lb/>
            mus, nos eandem poſſe habere in hunc modum. </s>
            <s xml:id="echoid-s4732" xml:space="preserve">In plano A D B E, quod Horizonti æquidiſtet, figatur
              <lb/>
            ſtylus ad angulos rectos, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4733" xml:space="preserve">tempore obſeruationis extremitas vmbræ notetur. </s>
            <s xml:id="echoid-s4734" xml:space="preserve">Si enim in An@lemmate
              <lb/>
            ſumatur K e, æqualis gnomoni, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4735" xml:space="preserve">per e, ducatur ad K e, perpendicularis e f, in qua ſumatur e f, æqua-
              <lb/>
            lis vmbræ notatæ, cadet recta ducta per f, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4736" xml:space="preserve">K, in punctũ P, altitudinis Solis. </s>
            <s xml:id="echoid-s4737" xml:space="preserve">Si enim circulus F G H I,
              <lb/>
            concipiatur eſſe Verticalis per centrum Solis tranſiens, erit recta e f, cõmunis ſectio huius Verticalis, & </s>
            <s xml:id="echoid-s4738" xml:space="preserve">
              <lb/>
            plani, quòd Horizonti æquidiſtat. </s>
            <s xml:id="echoid-s4739" xml:space="preserve">Cum ergo extremitas vmbræ ſit f, erit f K P, radius Solis, ac </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>