Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
101
101
102
102
103
103
104
104
105
105
106
106
107
107
108
108
109
109
110
110
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="87"/>
                <arrow.to.target n="marg768"/>
                <lb/>
              tem eſſentialem non modo compoſiti, ſed illius totius quod mens à conditionibus ſenſilibus &
                <lb/>
              materia poſteriore ſecernit, quod iam eſt idem cum eſſentia. </s>
              <s>Atque ita interpretor auctoritates
                <lb/>
              omnium eorum qui materiam definitione pellunt, aut ab illis diſſentio, ſi omne materię genus ex­
                <lb/>
              cludunt quiditate. </s>
              <s>& eam autumo
                <expan abbr="neceſſariã">neceſſariam</expan>
              in exponendis rebus quę materia conſtant, quatenus
                <lb/>
              huiuſmodi & in naturali philoſophia potiſsimè. </s>
              <s>Ergo phyſicus adhibet in ſua definitione mate­
                <lb/>
              riam. </s>
              <s>Quid de fine, & efficientes? </s>
              <s>An etiam ille, cùm ſpectet non modò rei naturam, ſed exortus &
                <lb/>
              mutationes, ea quæ illorum principia ſunt, ſunt verò efficiens & finis in
                <expan abbr="eorũ">eorum</expan>
              definitione cogetur
                <lb/>
              vſurpare, & in hoc à primo philoſopho & mathematico ſeparabitur, qui cùm
                <expan abbr="tractẽt">tractent</expan>
              immobilia,
                <lb/>
              negligunt eiuſmodi genera
                <expan abbr="cauſſarũ">cauſſarum</expan>
              . </s>
              <s>Nec quanuis primus philoſophus diſſerat de primo fine &
                <lb/>
              per ipſum aliqua
                <expan abbr="demõſtret">demonſtret</expan>
              , ideò tractat principia motus, eſt
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              finis rei genitę &
                <expan abbr="eorũ">eorum</expan>
              quę
                <expan abbr="sũt">sunt</expan>
              , qua­
                <lb/>
              tenus ſunt,
                <expan abbr="">non</expan>
              generationis, qualis ponitur phyſico:
                <expan abbr="p̃p̃ea">propterea</expan>
              ſecretus ille à motu, noſter recipit
                <expan abbr="motũ">motum</expan>
              .</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg739"/>
              a 6. Met.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg740"/>
              b 2. Phyſ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg741"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg742"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg743"/>
              c 1. Phyſ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg744"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg745"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg746"/>
              Ad I.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg747"/>
              a 7. Met.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg748"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg749"/>
              b 7. Met.
                <lb/>
              T. 34. apud
                <lb/>
              Alexand.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg750"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg751"/>
              c 1. Phyſ.
                <lb/>
              T. 65.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg752"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg753"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg754"/>
              a 2. Phyſ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg755"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg756"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg757"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg758"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg759"/>
              a Contr. 4.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg760"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg761"/>
              b 1. Rhet.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg762"/>
              c 6. Eth.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg763"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg764"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg765"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg766"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg767"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg768"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Cur è Mathematicis nonnullæ naturales appellentur. </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>XXI
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>HACTENVS viſum eſt quæ ſit materia ſenſilis quam tractat naturalis, &
                <expan abbr="quemadmodũ">quemadmodum</expan>
                <lb/>
              in eius contemplatione verſetur. </s>
              <s>Nam pręterquàm quòd ab ea formas ſegregare
                <expan abbr="">non</expan>
                <expan abbr="põt">potest</expan>
                <lb/>
              tùm quòd ipſi perpetuò ſunt affixæ & illam, veluti ſui partem continent quæ ſicuti
                <expan abbr="principiũ">principium</expan>
              ac­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg769"/>
                <lb/>
              cidentium ſenſilium, concipitur ex accidentibus tanquàm iis quæ ad principium, vt inter ſe reſpi­
                <lb/>
              cientia referantur; quantumuis ab omni accidente ſubſtantia ſeparetur cauſſas item reddit quę à
                <lb/>
              materia ſenſili petuntur
                <expan abbr="eiusq́">eiusque</expan>
              . </s>
              <s>vim ſedulò perpendit. </s>
              <s>Horum nihil alij ſcientes
                <expan abbr="faciũt">faciunt</expan>
              . </s>
              <s>
                <expan abbr="">Nam</expan>
              primus
                <lb/>
              philoſophus materię ſenſilis rationem non habet, aut ad
                <expan abbr="ſummũ">ſummum</expan>
              eam accipit vniuersè, & vt quid
                <lb/>
                <expan abbr="cõe">cone</expan>
              per
                <expan abbr="indifferentiã">indifferentiam</expan>
              , & ipſa ſic generatim ſumpta demonſtrando vtitur. </s>
              <s>Mathematicus nihil om­
                <lb/>
              nino de ſubſtantia ſenſili cogitat, neque ex materia ſenſili ſuas
                <expan abbr="demõſtrationes">demonſtrationes</expan>
              ſtruit:
                <expan abbr="intelligendã">intelligendam</expan>
                <lb/>
              materiam ad
                <expan abbr="ſummũ">ſummum</expan>
              ſibi vendicat, aut ſiqua ratione ſenſilem
                <expan abbr="cõtemplatur">contemplatur</expan>
              , eius affectiones ſolas
                <lb/>
              explorat, cauſſas ex ea non petit, neque eius obſeruat naturam. </s>
              <s>ita fit, vt ſolus Aſtronomus de ſen­
                <lb/>
              ſibili ſubſtantia mentionem faciat; explorat
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              illius accidentia duntaxat, ſed ducit initia ſuarum de­
                <lb/>
              monſtrationum à Geometria. </s>
              <s>naturalis autem æternitatis cauſſas ab eius materiæ genere perit, ab
                <lb/>
              eſſentia motus, & ab efficiente: naturam explorat aſtrorum,
                <expan abbr="eiusq́">eiusque</expan>
              . </s>
              <s>partis quæ
                <foreign lang="grc">χύμα</foreign>
              nuncupatur,
                <lb/>
              eſt verò pellucida; tùm figuras & motuum numerum decernit ex fine. </s>
              <s>Cùm res ita ſit;
                <expan abbr="">non</expan>
              videtur
                <lb/>
                <expan abbr="reticendũ">reticendum</expan>
              , cur è mathematicis multę vocentur naturales, Optica, Catoptrica, Mechanica, Harmo­
                <lb/>
              nica, Nautica, ſiue alia quęcunque, quæ
                <expan abbr="ſignorũ">ſignorum</expan>
              ortus, & occaſus, &
                <expan abbr="plagarũ">plagarum</expan>
              poſituras explorat.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg770"/>
                <lb/>
              quòd de his ſępius meminere philoſophi, &
                <expan abbr="cõio">conio</expan>
              nominis aliquam
                <expan abbr="affinitatẽ">affinitatem</expan>
              cum hac methodo
                <lb/>
              ſignificat. </s>
              <s>Porrò naturales eas dici veriſimile eſt, vel quòd demonſtrando methodum naturalem
                <lb/>
              imitentur, vel quòd aliquid ab ipſa accipiant. </s>
              <s>& certè, niſi quis aduertat diligentius, poterit Ariſt.
                <lb/>
              </s>
              <s>huius
                <expan abbr="auctorẽ">auctorem</expan>
              ſententię proferre, qui
                <expan abbr="nonnunquã">nonnunquam</expan>
              dixerit eas methodos tractare res, vt naturales,
                <lb/>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              quo ratio tractandi ſignificatur à qua petitur formula demonſtrandi, quòd ea potiſsimè ad ratio­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg771"/>
                <lb/>
                <expan abbr="nẽ">nem</expan>
              ſubiecti formalem
                <expan abbr="ſeſe accõmodet">ſeſe accommodet</expan>
              . </s>
              <s>Siquid
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ſit quod à duabus methodis explicetur, vt homo
                <lb/>
              à phyſico, & medico, & illa in homine conſiderentur quę valeant ad inſtaurandam bonam valetu­
                <lb/>
              dinem, eſt verò hæc ratio, qua homo tractatur à medico;
                <expan abbr="diſputationẽ">diſputationem</expan>
              dicemus eſſe medicam,
                <expan abbr="">non</expan>
                <lb/>
              naturalem. </s>
              <s>ratione autem tractandi & formula demonſtrationis,
                <expan abbr="">cum</expan>
              ſcientię determinentur: erunt
                <lb/>
              igitur phyſicæ non mathematicę quę
                <expan abbr="">tantum</expan>
              ab Ariſt. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              in mathematicis ſimpliciter reponuntur, & na­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg772"/>
                <lb/>
              turales quodammodo habentur. </s>
              <s>Idem forte
                <expan abbr="iudiciũ">iudicium</expan>
                <expan abbr="faciendũ">faciendum</expan>
              eſt, ſi has methodos à naturali prin­
                <lb/>
              cipia ſumere dicamus. </s>
              <s>quandò principia cum ſubiecto, atque illo quidem, non vt materia; ſed cui
                <lb/>
              forma
                <expan abbr="ratioq́">ratioque</expan>
              . </s>
              <s>tractandi ſit adiecta, congruere oporteat: itaque etiam in hac hypotheſi methodus
                <lb/>
              illa non erit mathematica, ſed naturalis. </s>
              <s>Ergo id quod accipient hę methodi à naturali, ad rem ip­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg773"/>
                <lb/>
              ſam pertinebit quæ tractatur à phyſico. </s>
              <s>Quia verò hęc ſunt, aut ſubiectum, eiusúe partes, aut affe­
                <lb/>
              ctiones. </s>
              <s>Non videntur mutuari ſubiectum eo quòd eſt ſubſtantia; mathematicę verò ſubſtantiam
                <lb/>
              non contemplantur, aut vna Aſtronomia, vt
                <expan abbr="dictũ">dictum</expan>
              eſt. </s>
              <s>Affectiones verò
                <expan abbr="">cum</expan>
              ſpectentur vt naturales;
                <lb/>
              ea verò tractatio materiam ſenſilem accipiat; profectò
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              iſtę methodi tale materię genus admit­
                <lb/>
              tent: itaque non diſtinguentur à naturali. </s>
              <s>Verumenimuerò omnis controuerſia tolletur, ſi
                <expan abbr="hmõi">huiusmodi</expan>
                <lb/>
              facultatum merita doceamus. </s>
              <s>Vt
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              id facilius perſpiciatur. </s>
              <s>duo
                <expan abbr="quidã">quidam</expan>
              termini ſtatuantur, hinc
                <lb/>
              Geometria & Arithmetica, illinc naturalis, & eæ quas è mathematicis appellamus naturales,
                <expan abbr="me-diũ">me­
                  <lb/>
                dium</expan>
              locum obtineant. </s>
              <s>Geometria
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              & Arithmetica
                <expan abbr="cõſiderant">conſiderant</expan>
              affectiones
                <expan abbr="corporũ">corporum</expan>
                <expan abbr="naturaliũ">naturalium</expan>
              ,
                <lb/>
              illa
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
                <expan abbr="magnitudinẽ">magnitudinem</expan>
              , hęc verò numerum: ſed illas ita conſiderant à ſenſili materia ſegregantes
                <lb/>
              cùm ſubiectum, tùm item affectiones, eas aſſumentes quę non ſunt ſenſiles. </s>
              <s>Conſideratio phyſica
                <lb/>
              vniuerſa eſt cum materia ſenſili. </s>
              <s>Inter has media ſunt Optica, & Catoptrica, quæ ſanè lineam
                <lb/>
              mathematicam accipiunt, quippe à corpore ſeparatam, nec quidem abſolutè, aut à materia: ne­
                <lb/>
              que enim plus poſſunt, immò minus quàm Geometer, neque à corpore ſimpliciter, quòd
                <expan abbr="">cum</expan>
              ipſa
                <lb/>
              cogitent affectiones naturales quæ neque re, neque mente ſeuocari poſſunt à corpore naturali;
                <lb/>
              ſed quòd eam conſiderent, vt nulli certo corpori affixam, quam phyſicus in aëre, aut aqua vitroúe </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>