Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
Page concordance
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 180
181 - 210
211 - 240
241 - 270
271 - 300
301 - 330
331 - 360
361 - 390
391 - 403
>
Scan
Original
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 180
181 - 210
211 - 240
241 - 270
271 - 300
301 - 330
331 - 360
361 - 390
391 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004653
">
<
pb
pagenum
="
458
"
xlink:href
="
016/01/107.jpg
"/>
aliqua ex parte lædi pateretur, arbitror po
<
lb
/>
tius metallicam fuiſſe, velut ſtibij: nam lu
<
lb
/>
crum abundabat, & in ſingulas vices de auro
<
lb
/>
non minus colligebat pecuniarum, vt ſi ex
<
lb
/>
tam vilibus herbis collecta fuiſſet, haud tam
<
lb
/>
parcè ea vti debuerit.
<
arrow.to.target
n
="
marg646
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004654
">
<
margin.target
id
="
marg646
"/>
Æs.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004655
">Poſt plumbum æs ſuccedit: cuius vſus
<
lb
/>
antiquo tempore non ſolùm ad arma, qui
<
lb
/>
bus teguntur homines, & clypeos, ſed etiam
<
arrow.to.target
n
="
marg647
"/>
<
lb
/>
lanceas vtilis fuit. </
s
>
<
s
id
="
s.004656
">Itaque Homerus Mene
<
lb
/>
laum perſequentem Paridem dixit,
<
foreign
lang
="
grc
">ἔγχει
<
lb
/>
χαλκείῳ. </
foreign
>
</
s
>
<
s
id
="
s.004657
">Æternam habet in conſtructioni
<
lb
/>
bus perſeuerantiam, quòd non vt ferrum,
<
lb
/>
chalybſue tangatur rubigine. </
s
>
<
s
id
="
s.004658
">Cùm enim tria
<
lb
/>
ſint, elementa quæ humorem mittunt, ter
<
lb
/>
ra, aqua, aër: corrumpuntur autem & fer
<
lb
/>
ruginem ducunt metalla ab humore, quod
<
lb
/>
ab humoris iniuria tutum eſt, tutum eſt
<
lb
/>
etiam ſiue ſub dio ſit, ſeu in aquis merſum,
<
lb
/>
ſeu ſepultum in terra. </
s
>
<
s
id
="
s.004659
">Superius verò de
<
lb
/>
monſtrauimus, omnem materiam quæ plus
<
lb
/>
iuſto exuſta ſit, ab humoris iniuria eſſe tu
<
lb
/>
tam, velut eſt æs, quod vel ſolo odore pro
<
lb
/>
dit vſtionem: neceſſe eſt igitur in conſtru
<
lb
/>
ctionibus æs ipſum æternum eſſe: ob quam
<
lb
/>
cauſam in pretio antiquo tempore fuiſſe
<
lb
/>
magis exiſtimo ferro, quòd non atterere
<
lb
/>
tur æuo, nec vſu. </
s
>
<
s
id
="
s.004660
">Nunc cùm auaritiæ con
<
lb
/>
ſulatur, ferro minus vtiliter vtuntur.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg648
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004661
">
<
margin.target
id
="
marg647
"/>
Æs in con
<
lb
/>
ſtructionibus
<
lb
/>
cur æter
<
lb
/>
num.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004662
">
<
margin.target
id
="
marg648
"/>
Muſicorum
<
lb
/>
organorum
<
lb
/>
varia imi
<
lb
/>
tatio.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004663
">Ære etiam fiſtulæ fiunt organorum mu
<
lb
/>
ſicorum: quædam plumbo candido, aliæ li
<
lb
/>
gno: atque ita in eodem organo audies tu
<
lb
/>
bas, cornua, fiſtulas, tibias, tympana, lyram,
<
arrow.to.target
n
="
marg649
"/>
<
lb
/>
teſtudinem, citharam, mira varietate, tum
<
lb
/>
etiam alias voces alternatis modis reſonan
<
lb
/>
tes. </
s
>
<
s
id
="
s.004664
">Solum deerat humana, quæ eò diffici
<
lb
/>
lius imitatur, quòd ſuauior eſt cæteris. </
s
>
<
s
id
="
s.004665
">Æs
<
lb
/>
propriè tubis conuenit, vt Doricam muſi
<
lb
/>
cam alacri & maximo ſtrepitu excitet, at
<
lb
/>
que ob id homines ad prælium accendat.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004666
">Ære noſtro durius Cyprium: duplex hoc,
<
lb
/>
naturàle, interlucentibus aureis maculis,
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg650
"/>
<
lb
/>
vt vidi. </
s
>
<
s
id
="
s.004667
">Inuentum referunt in Hiſpania
<
lb
/>
noui orbis inſula fruſtum ponderis librarum
<
lb
/>
200. alibi ferri vel æris legitur: adeò in
<
lb
/>
magnam molem excreſcit. </
s
>
<
s
id
="
s.004668
">Arte etiam con
<
lb
/>
ſtat, vocatur cuprum, vocis ſimilitudine:
<
lb
/>
nobilius in ſingulas æris, libras quatuor ha
<
lb
/>
bet, candidi plumbi, quod ſtannum voca
<
lb
/>
mus libram: & vſque ad octauam partem
<
lb
/>
æris immiſtum plumbum candidum, nobi
<
lb
/>
le reddit cuprum. </
s
>
<
s
id
="
s.004669
">Quòd ſi aurichalcum albi
<
lb
/>
plumbi loco ſubiiciatur, vilius erit. </
s
>
<
s
id
="
s.004670
">Si ni
<
lb
/>
grum impenſæ vitandæ ( vt ſolet) cauſa,
<
lb
/>
plumbum loco candidi æri miſceatur, vi
<
lb
/>
liſſimum fit. </
s
>
<
s
id
="
s.004671
">Cupri vſus ad machinas ma
<
lb
/>
gnas igneas, ad ollas, & ad lebetes. </
s
>
<
s
id
="
s.004672
">Præſtat
<
lb
/>
in hoc æri multum, quòd etiam abſque
<
lb
/>
ſtanno non inficiat edulia ſapore vllo, vel
<
lb
/>
odore.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg651
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004673
">
<
margin.target
id
="
marg649
"/>
Æs cyprium
<
lb
/>
naturale.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004674
">
<
margin.target
id
="
marg650
"/>
Aes cyprium
<
lb
/>
quomodo
<
lb
/>
fiat.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004675
">
<
margin.target
id
="
marg651
"/>
Aurichal
<
lb
/>
cum, & eius
<
lb
/>
compoſitio.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004676
">Aurichalcum & ipſum arte conſtat, &
<
lb
/>
antiquum eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.004677
">Apollonius in Argonau
<
lb
/>
tica:
<
lb
/>
<
emph
type
="
quote
"/>
<
foreign
lang
="
grc
">Λαμπετίη δ´ ἐπὶ βουσὶν ὀρειχάλκειο φαεινοῦ,
<
lb
/>
Πάλλεν ὀπιδέουτα ἠναλαύρόπα</
foreign
>
.
<
emph.end
type
="
quote
"/>
<
arrow.to.target
n
="
marg652
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004678
">
<
margin.target
id
="
marg652
"/>
Ariſtotelis
<
lb
/>
liber de Ar
<
lb
/>
canis.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004679
">Refert ad tempora Argonautarum, vo
<
lb
/>
catque Orichalcum, Plautus aurichalcum.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004680
">Cælius recitat Ariſtotelem dixiſſe in arca
<
lb
/>
nis, aurichalcum ſeu orichalcum nuſquam
<
lb
/>
effodi. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004681
">Ferrum verò effoditur contraria ratione,
<
lb
/>
nec eſt factitium viliſſimum, nobiliſſimum,
<
lb
/>
bonis ac malis vſibus æquè inſeruiens.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004682
">Molleſcit ſucco corticum fabæ aut maluæ, ſi
<
arrow.to.target
n
="
marg653
"/>
<
lb
/>
in his, non aqua, extinguatur. </
s
>
<
s
id
="
s.004683
">Vt verò cùm
<
lb
/>
foditur, ductile fiat, torretur gleba, ac ſub
<
lb
/>
dio exponitur: imbribus molleſcit quod
<
lb
/>
terreum eſt, ſole colliquatur quod eſt hu
<
lb
/>
midum, ignibus acrior pars, & quæ quaſi
<
lb
/>
illi venenum eſt, abſumitur. </
s
>
<
s
id
="
s.004684
">Ita dum ſæ
<
lb
/>
piùs torretur, dio exponitur, molle fit ac
<
lb
/>
quantumvis tractabile. </
s
>
<
s
id
="
s.004685
">Fila etiam ferrea ſi
<
lb
/>
ignita per ſe refrigerati permittantur, adeò
<
lb
/>
ductilia euadunt, vt vice lini ad vincien
<
lb
/>
dum vti poſſis. </
s
>
<
s
id
="
s.004686
">Præſtat tamen filum per ſe
<
lb
/>
molle ac tenax primò elegiſſe, quale refe
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg654
"/>
<
lb
/>
runt apud Suedones Germaniæ populos
<
lb
/>
eſſe, quod Oſemutum vocant. </
s
>
<
s
id
="
s.004687
">Molle itaque
<
lb
/>
ferrum hoc modo cælatur: pingitur quod
<
lb
/>
fingere cupis in ferro, ex aduerſo pila plum
<
lb
/>
bea ſubiicitur, inde malleolo tunditur pars
<
lb
/>
quam compreſſam cupis: quæ prominere
<
lb
/>
debet, plumbo excepta non ſubſidet: ita
<
lb
/>
animalium & plantarum ſubtiliter imagi
<
lb
/>
nes referunt, vt cera expreſſas & elaboratas
<
lb
/>
acutis ſcapellis diceres. </
s
>
<
s
id
="
s.004688
">Si verò aqua frigida
<
lb
/>
ferrum dum candet, extinguatur, & durum,
<
lb
/>
& minimè ductile, & fragile euadere neceſſe
<
lb
/>
eſt: nam aquæ frigore cogitur ignis qui in
<
lb
/>
tus eſt, humidumque innatum ferri celeri
<
lb
/>
ter abſumit: quo cùm ductile eſſet, ac ob
<
lb
/>
id molle, ſublato, fragile & durum euade
<
lb
/>
re neceſſe eſt: vnde patet, nihil quod tenax
<
lb
/>
ſit, durum valde eſſe poſſe. </
s
>
<
s
id
="
s.004689
">Refert Gonzalus
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg655
"/>
<
lb
/>
Fernandus Ouiedus in ſeptimo Indicarum
<
lb
/>
rerum noui orbis orbis ( autor inſignis, ac
<
lb
/>
meo iudicio verax atque eruditus, adeò vt
<
lb
/>
hunc ſolùm antiquis inter hiſtoricos noſtræ
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg656
"/>
<
lb
/>
ætatis adnumerari dignum cenſeam, cuius
<
lb
/>
librum dedit mihi vir illuſtris Franciſcus
<
lb
/>
Duardus Hiſpanus, Cæſaris in Italia quæ
<
lb
/>
ſtor, patritius, humanitatis, iuſtitiæ, pruden
<
lb
/>
tiaque ſingularis, & erga eruditos mirum in
<
lb
/>
modum animo propenſus ) Indos captiuos
<
lb
/>
Cabuiæ herbæ filo & arena compedes ſeca
<
lb
/>
re, atque ita fugæ conſulere: eſſeque hoc
<
lb
/>
frequens in ea inſula Hiſpaniola. </
s
>
<
s
id
="
s.004690
">Quòd ſi
<
lb
/>
ita eſt, contumax oportet eſſe filum illud
<
lb
/>
Cabuiæ, vt trahi poſſit multum, & celeriter
<
lb
/>
duci, tum latum & planum, ne arena ſubſi
<
lb
/>
liat: arenam verò tenuem, & aſperam, ac
<
lb
/>
duram, qualis vt dicemus Smirij lapidis: nam
<
lb
/>
non aliter ferrum ſcindi poterit. </
s
>
<
s
id
="
s.004691
">Sic etiam
<
lb
/>
anchoras diuiſas refert: nam diuturno, aſſi
<
lb
/>
duo, celerique tractu, ſi duriores lapides di
<
lb
/>
uiduntur, quid mirum de ferro? </
s
>
<
s
id
="
s.004692
">Præſtat limæ
<
lb
/>
modus hic, quòd non exaudiatur: vnde limæ
<
lb
/>
ſurdæ, quæ tenues,
<
expan
abbr
="
lẽtè
">lentè</
expan
>
, ſed
<
expan
abbr
="
abſq;
">abſque</
expan
>
ſono
<
expan
abbr
="
ſecãt
">ſecant</
expan
>
. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004693
">
<
margin.target
id
="
marg653
"/>
Ferrum quo
<
lb
/>
modo mol
<
lb
/>
leſcat.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004694
">
<
margin.target
id
="
marg654
"/>
Ferrum quo
<
lb
/>
modo cæle
<
lb
/>
tur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004695
">
<
margin.target
id
="
marg655
"/>
Ferrum quo
<
lb
/>
modo filo di
<
lb
/>
uidetur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004696
">
<
margin.target
id
="
marg656
"/>
Franciſcus
<
lb
/>
Duardus
<
lb
/>
Cæſareus
<
lb
/>
Quæſtor.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004697
">Sed ferro nobilior chalybs, duplex, natiuus
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg657
"/>
<
lb
/>
atque factitius, vrerque duriſſimus, atque ea
<
lb
/>
(vt dixi) cauſa, eo ferro fragilior. </
s
>
<
s
id
="
s.004698
">Factitius ex
<
lb
/>
duriſſimo ferro repurgato, & marmore con
<
lb
/>
ſtat. </
s
>
<
s
id
="
s.004699
">Optimus, qui minutiſſimis granis ac ni
<
lb
/>
tentibus lucet, ferrugine nulla, nullis rimis
<
lb
/>
ferroque leuior. </
s
>
<
s
id
="
s.004700
">Repurgatus optimè, inde
<
lb
/>
candens, extinctus ſucco raphani & aqua
<
lb
/>
terreſtrium vermium pari menſura terue
<
lb
/>
quaterve, ferrum vt plumbum ſcindit.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004701
">Nam expertum hoc Albertus ſe, refert.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004702
">Contingit hoc, cuius experimentum adhuc </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>