Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Table of figures

< >
[Figure 61]
[Figure 62]
[Figure 63]
[Figure 64]
[Figure 65]
[Figure 66]
[Figure 67]
[Figure 68]
[Figure 69]
[Figure 70]
[Figure 71]
[Figure 72]
[Figure 73]
[Figure 74]
[Figure 75]
[Figure 76]
[Figure 77]
[Figure 78]
[Figure 79]
[Figure 80]
[Figure 81]
[Figure 82]
[Figure 83]
[Figure 84]
[Figure 85]
[Figure 86]
[Figure 87]
[Figure 88]
[Figure 89]
[Figure 90]
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.004702">
                <pb pagenum="459" xlink:href="016/01/108.jpg"/>
              extat, ſic chalybs immodicè ſiccus, duruſ­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg658"/>
                <lb/>
              que ac tenuis, eo medicamento reddatur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.004703">Quodcunque tale eſt, ferrum vt lignum ſe­
                <lb/>
              care poteſt. </s>
              <s id="s.004704">Vtilius multò quod inuenit Ga­
                <lb/>
              leaz Rubeus amicus meus, vt ferrus thorax
                <lb/>
              igneum ſuſtineret tormentum. </s>
              <s id="s.004705">Tantum po­
                <lb/>
              teſt ars: iam vbi rationem conceperis, deſi­
                <lb/>
              nes admirari. </s>
              <s id="s.004706">Eadem eſt durities, vbi eadem
                <lb/>
              materia eſt, & aliquando validior vbi coa­
                <lb/>
              cta fuerit hæc,
                <expan abbr="cõduplicata">conduplicata</expan>
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
              ſæpius mul­
                <lb/>
              tiplicata: velut faſciculus lignorum contu­
                <lb/>
              maciſſimum reddit ferrum: longis igitur
                <lb/>
              ictibus ac via aquarum denſum ferrum
                <expan abbr="quã-vis">quan­
                  <lb/>
                vis</expan>
              tenue, eò quòd terreum, aqueumque
                <lb/>
              excrementum per ignes conſumat, neceſſe
                <lb/>
              eſt inuiolatum reddi ad quoſcunque penè
                <lb/>
              ictus, paruarum verò machinarum ſemper.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.004707">Sunt chalybis, ferriue genera nobiliſſima,
                <lb/>
              quæ aurum æquato pondere pretio vincunt,
                <lb/>
              Agiambina, Azimina, Charmanina, Da­
                <lb/>
              maſnena, omnia à regionibus quæ nunc
                <lb/>
              ſic materna noſtra lingua vocantur, nomen
                <lb/>
              ſumpſerunt. </s>
              <s id="s.004708">Suadet mihi regionem etiam
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg659"/>
                <lb/>
              aliquid addere præter artem, quòd cùm
                <lb/>
              Virgilij tempore paſſim in Italia, Germa­
                <lb/>
              nia, Hiſpaniaque chalybs haberetur, ille ta­
                <lb/>
              men dixerit, At Chalybes nudi ferrum: vt
                <lb/>
              ſuſpicer eos inter ſupradictos populos con­
                <lb/>
              tineri. </s>
              <s id="s.004709">Exeditur tam chalybs, quàm ferrum
                <lb/>
              à mari ob ſalis non ſolùm vim, ſed æſtum:
                <lb/>
              atque ventos: vt in Diomedeæ inſulæ cla­
                <lb/>
              tratis, tum loricis thoracibus armiſque
                <lb/>
              aliis videre licet, nec eſt remedio locus ni à
                <lb/>
              vapore arceantur.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg660"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004710">
                <margin.target id="marg657"/>
              Chalybs fa­
                <lb/>
              ctitius quo­
                <lb/>
              modo fiat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.004711">Chalybis op­
                <lb/>
              tima cogni­
                <lb/>
              tio.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004712">
                <margin.target id="marg658"/>
              Chalybs vt
                <lb/>
              ferrum ſcin­
                <lb/>
              dat.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004713">
                <margin.target id="marg659"/>
              Chalybis fer­
                <lb/>
              riue genera
                <lb/>
              nobiliſſima.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004714">
                <margin.target id="marg660"/>
              Ferrum quo­
                <lb/>
              modo arte
                <lb/>
              repurgetur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.004715">Arte verò ferrum repurgari, & nobile
                <lb/>
              reddi, Ariſtoteles in Meteoris docet, dicens:
                <lb/>
              Ferrum ſæpius excoctum repurgatur: &
                <lb/>
              quod illi ineſt terrei, tranſit in ſquamam,
                <lb/>
              ipſum verò tranſit in chalybem. </s>
              <s id="s.004716">Verùm hoc
                <lb/>
              refugiunt artifices, quòd quantò plus abſce­
                <lb/>
              dat ſquamæ, eo ferrum minus reddatur &
                <lb/>
              leuius. </s>
              <s id="s.004717">Conſtat tamen paucis additis in ali­
                <lb/>
              quod ex ſupradictis generibus nobiliſſimis
                <lb/>
              hac arte tranſire. </s>
              <s id="s.004718">Nam cùm purius, ac du­
                <lb/>
              rius, ac leuius fiat, euadit & ſubtilius, atque
                <lb/>
              ideo denſius. </s>
              <s id="s.004719">Denſum autem dupliciter, aliud
                <lb/>
              vt plumbum, aliud autem vt agallochum,
                <lb/>
              hoc autem vt ferrum. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.004720">Sed ſunt præter hæc artificioſa metallo­
                <arrow.to.target n="marg661"/>
                <lb/>
              rum genera, quędam minus vulgata, vt quod
                <lb/>
              ex argenti partibus duabus atque vna plum­
                <lb/>
              bi conſtat, ad ſpecula fabricanda optima.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.004721">Sicut ſi in treis aurum ſupponatur, meliora
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg662"/>
                <lb/>
              in eo genere euadunt. </s>
              <s id="s.004722">Et bracteæ, quæ gem­
                <lb/>
              mis ſupponuntur, auro, argento, æreque con­
                <lb/>
              ſtant, ſuperponunturque prunis, ſuſpenſæ
                <lb/>
              tamen ne tangant, inde ex varia illorum pro­
                <lb/>
              portione diuerſorum colorum ſplendorem
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg663"/>
                <lb/>
              accipiant. </s>
              <s id="s.004723">Quæ carbunculum excipiunt,
                <lb/>
              ære & auri parte vigeſimaquarta conſtant,
                <lb/>
              vnde nullæ minus diuturnæ. </s>
              <s id="s.004724">Aurichalcum
                <lb/>
              etiam fit nobiliſſimum, auro pulchritudine
                <lb/>
              par. </s>
              <s id="s.004725">Calaminaris lapis ſeu magneſia, argen­
                <lb/>
              tum, & æs cyprium, vel illius loco æs addito
                <lb/>
              vitro. </s>
              <s id="s.004726">Superponitur vitrum, ne magneſia
                <lb/>
              euaneſcat: nec ſemel addidiſſe contentus
                <lb/>
              eris vitrum atque magneſiam. </s>
              <s id="s.004727">Hîc argen­
                <lb/>
              tum pro albo plumbo, magneſiam pro cad­
                <lb/>
              mia, cyprium æs pro communi ære ſubii­
                <lb/>
              cimus, repetimuſque magneſiam ac vitrum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.004728">Fiunt ex his vaſa præcipui vſus, ſed & ex
                <lb/>
              metallis omnibus, quæ in cuſtodita parum
                <lb/>
              durant. </s>
              <s id="s.004729">Tribus modis franguntur: ignis ea
                <lb/>
              colliquat, terebrat & fragilia reddit argen­
                <lb/>
              tum viuum. </s>
              <s id="s.004730">Percuſſa aut pondere preſſa fle­
                <lb/>
              ctuntur. </s>
              <s id="s.004731">Flexa rimam ducunt, aut rumpun­
                <lb/>
              tur. </s>
              <s id="s.004732">Ne flectantur dum lauantur, curæ ſit vt
                <lb/>
              terna, quaternave ſimul lauentur: primoque
                <lb/>
              purgato, poſtremum anteponatur: atque ita
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg664"/>
                <lb/>
              mutata vice, & omnibus ex æquo ſimul
                <lb/>
              compreſſionem ſuſtinentibus, omnia deter­
                <lb/>
              guntur abſque vitio flexuræ. </s>
              <s id="s.004733">Quòd ſi flexu­
                <lb/>
              ram duxerint, illicò malleolo ſenſim emen­
                <lb/>
              dentur: ſicque æterna manent. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004734">
                <margin.target id="marg661"/>
              Specula ex
                <lb/>
              argento opti­
                <lb/>
              ma.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004735">
                <margin.target id="marg662"/>
              Bractearum
                <lb/>
              quæ gemmis
                <lb/>
              ſupponuntur
                <lb/>
              ratio.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004736">
                <margin.target id="marg663"/>
              Aurichal­
                <lb/>
              cum nobiliſ­
                <lb/>
              ſimum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004737">
                <margin.target id="marg664"/>
              Metallica
                <lb/>
              vaſa vt diu
                <lb/>
              ſeruentur il­
                <lb/>
              læſa.</s>
            </p>
            <figure id="id.016.01.108.1.jpg" xlink:href="016/01/108/1.jpg" number="65"/>
            <p type="main">
              <s id="s.004738">
                <emph type="center"/>
              LIBER SEPTIMVS,
                <emph.end type="center"/>
              </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.004739">
                <emph type="center"/>
              De Lapidibus.
                <emph.end type="center"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg665"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004740">
                <margin.target id="marg665"/>
              Lapidum ge­
                <lb/>
              nera omnia
                <lb/>
              quinque.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.004741">ABSOLVTA metallorum ratio­
                <lb/>
              ne, ſupereſt vt de Lapidibus
                <lb/>
              loquamur. </s>
              <s id="s.004742">Sunt autem omnia
                <lb/>
              illorum genera quinque nu­
                <lb/>
              mero, gemma, marmor, eos, ſi­
                <lb/>
              lex, & ſaxum. </s>
              <s id="s.004743">Præter hæc ſunt factitij lapi­
                <arrow.to.target n="marg666"/>
                <lb/>
              des, de quibus naturalium ſermone abſoluto
                <lb/>
              dicemus. </s>
              <s id="s.004744">Gemmam vulgi more nunc appel­
                <lb/>
              lamus, lapidem omnem nitentem, natura
                <lb/>
              rarum atque paruum. </s>
              <s id="s.004745">Raritate lapilli om­
                <lb/>
              nes littoris excluduntur: paruitate marmora
                <lb/>
              quæ nitent, & quorum genera quædam ra­
                <lb/>
              ra ſunt inuentu, quæ tamen non ſunt gem­
                <lb/>
              mæ, quia parua non ſunt, ſed in vnoquoque
                <lb/>
              genere eximiæ magnitudinis quædam in­
                <lb/>
              ueniuntur. </s>
              <s id="s.004746">Nitere etiam diximus: nam lima­
                <lb/>
              cius ac borax parui lapilli ſunt, & rari non
                <lb/>
              tamen gemmæ,
                <expan abbr="neq;">neque</expan>
              nitent: aut ſi
                <expan abbr="nitẽt">nitent</expan>
                <expan abbr="parũ">parum</expan>
                <lb/>
              nitent. </s>
              <s id="s.004747">Hoc igitur modo margaritæ etiam,
                <lb/>
              & coralli, & turcheſiæ, & lapides om­
                <lb/>
              nes non in Oriente nati, vt carbunculus
                <lb/>
              & chryſolithus Germanicus, tum etiam to­
                <lb/>
              pazius Orientalis, cerulæuſque lapis, de quo
                <lb/>
              ſuprà loquuti ſumus, necnon & ſmarag­
                <lb/>
              dus, tum etiam cryſtallus, quamvis li­
                <lb/>
              mam vix ſentiant, gemmæ veræ non ſunt:
                <lb/>
              nam veræ dicuntur hæ ſolùm quæ eam pe­
                <lb/>
              nitus non ſentiunt: atque ea de cauſa omnes
                <lb/>
              quas nuper adiecimus
                <expan abbr="gẽmas">gemmas</expan>
              verè nominare
                <lb/>
              non liceat Dicantur igitur hæ ſimilitudine
                <lb/>
                <expan abbr="gẽmæ">gemmæ</expan>
              : quæ verò nitent, &
                <expan abbr="limã">limam</expan>
              non
                <expan abbr="ſentiũt">ſentiunt</expan>
              ,
                <lb/>
              gemmæ: quæ autem ſentiunt & nitent, non </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>