Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
101
101
102
102
103
103
104
104
105
105
106
106
107
107
108
108
109
109
110
110
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.004747">
                <pb pagenum="460" xlink:href="016/01/109.jpg"/>
              tamen paruæ ſunt, toto genere marmora. </s>
              <s id="s.004748">Si
                <lb/>
              autem ſquamis conſtent, ſilices: ſi granulis,
                <lb/>
              cotes: ſi nihil horum adſit, ſaxa vocentur.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg667"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004749">
                <margin.target id="marg666"/>
              Gemma quæ
                <lb/>
              vocetur, &
                <lb/>
              quæ verè ſit.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004750">
                <margin.target id="marg667"/>
              Gemmarum
                <lb/>
              genera.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.004751">Gemmarum genera tria: perſpicuum vt
                <lb/>
              adamas, opacum vt onyx plerunque, mi­
                <lb/>
              ſtum vt ſardonyx & iaſpis: quorum par­
                <lb/>
              tes quædam perſpicuæ, quædam verò opa­
                <lb/>
              cæ. </s>
              <s id="s.004752">Aliæ etiam reddunt imaginem vt Sap­
                <lb/>
              phirus quem ego habeo, & ſmaragdus,
                <lb/>
              tum carbunculus illo in Orchomeno Arca­
                <arrow.to.target n="marg668"/>
                <lb/>
              diæ inuentus. </s>
              <s id="s.004753">Cauſa cur reddant gemmæ
                <lb/>
              imaginem, eſt nitor primum, inde duri­
                <lb/>
              ties, tertiò opacitas, quartò color dilutus:
                <lb/>
              vix enim cum calore perfecto poteſt imago
                <lb/>
              reddi. </s>
              <s id="s.004754">Inter ſaxa plerunque generantur
                <lb/>
              gemmæ, deſtillante è lapidibus ſucco in con­
                <lb/>
              caua, velut infans materno ſanguine. </s>
              <s id="s.004755">Vi­
                <lb/>
              dimus in lapidibus ferreis, quos ad confi­
                <lb/>
              cienda metallica vaſa conterebant, ame­
                <lb/>
              thyſtos & carbunculos eius generis, quos
                <lb/>
              vocant granatos, ſed minimè duros, quòd
                <lb/>
              è Germania deferrentur: vt appareret gem­
                <lb/>
              mas è ſucco metallico inter lapides puriore
                <lb/>
              generari. </s>
              <s id="s.004756">Pretioſiores quidem ex auro &
                <lb/>
              argento, ignobiles ex ære & ferro, at­
                <lb/>
              que plumbo. </s>
              <s id="s.004757">In noſtris igitur regionibus
                <lb/>
              gemmæ nobiles non fiunt, quia auro non
                <lb/>
              abundant: & ſi auro abundare poſſent, ob­
                <lb/>
              ſtat cœli frigus. </s>
              <s id="s.004758">Pro natura igitur metal­
                <lb/>
              lorum differentiæ fiunt lapidum atque gem­
                <lb/>
              marum. </s>
              <s id="s.004759">Auri quidem adamas, carbuncu­
                <lb/>
              lus, ſmaragdus, opalus, ſapphirus autem
                <lb/>
              argenti, ferri verò carbunculus, granatus
                <lb/>
              & amethyſtus: hos cùm duri non fuerint
                <lb/>
              inferius, ſuccos potius quàm gemmas ap­
                <lb/>
              pellabimus. </s>
              <s id="s.004760">Chryſtallus cùm magnitudi­
                <lb/>
              ne, & mollitie multum abſit à gemmarum
                <lb/>
              natura, illud quoque habet quòd abſque
                <lb/>
              metallica natura oriatur. </s>
              <s id="s.004761">Viſne exemplum
                <lb/>
              gemmarum ortus? </s>
              <s id="s.004762">Vt nodi in lignis, vt in
                <lb/>
              hominibus glandulæ: vt in herbis ſemina
                <lb/>
              quædam, imò verius vt fungi in arboribus,
                <lb/>
              & qui pertioſiores ſunt in roſarum truncis:
                <lb/>
              quod enim liquidum eſt, cogitur: quod te­
                <lb/>
              nue & purum, ſplendet: quod impurum,
                <lb/>
              tantùm nitet: quod longo tempore inter
                <lb/>
              ſaxa duratur, in lapidis etiam duritiem tran­
                <lb/>
              ſit. </s>
              <s id="s.004763">Tranſit & in gemmæ duritiem, quòd te­
                <lb/>
              nue ſit admodum: nam id nitet, quia æqua­
                <lb/>
              le eſt & ſolidum: parum enim abeſt, præcipuè
                <lb/>
              ſi poliatur, quod tenuiſſimum eſt. </s>
              <s id="s.004764">
                <expan abbr="Gemmarũ">Gemmarum</expan>
                <lb/>
              igitur ortus talis eſt, atque
                <expan abbr="pretioſiorũ">pretioſiorum</expan>
              in ca­
                <lb/>
              lidis regionibus quòd ſuccus ille ſit tenuiſſi­
                <lb/>
              mus. </s>
              <s id="s.004765">Ob id igitur gemmæ omnes tantum ha­
                <lb/>
              bent duritiei, quantum & nitoris. </s>
              <s id="s.004766">Aliæ verò
                <lb/>
              in animalibus generantur, vt ſuo loco ex­
                <lb/>
              plicabitur.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg669"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004767">
                <margin.target id="marg668"/>
              Cauſa cur
                <lb/>
              gemmæ red­
                <lb/>
              dunt imagi­
                <lb/>
              nem.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.004768">Gemmarum
                <lb/>
              ortus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004769">
                <margin.target id="marg669"/>
              Gemmarum
                <lb/>
              matrices.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.004770">Cæterùm quæ inter lapides generan­
                <lb/>
              tur, non paſſim, ſed habet vnaquæque
                <lb/>
              gemma ſuam matricem. </s>
              <s id="s.004771">Smaragdus praſ­
                <lb/>
              ſio innaſcitur, & iaſpidi quandoque, ſi­
                <lb/>
              lici, iaſpis. </s>
              <s id="s.004772">Carbunculum ferunt balaſſio,
                <lb/>
              cryſtallus marmori, onychi ſarda, qua­
                <lb/>
              lis apud me eſt, vbi in imo videas ony­
                <lb/>
              chem expreſſam, Sardam in ſupremo.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.004773">Cognoſcuntur gemmæ, tactu, viſu, li­
                <arrow.to.target n="marg670"/>
                <lb/>
              ma, ſubſtantia. </s>
              <s id="s.004774">Tactu, quia grauiores
                <lb/>
              vitro ſunt ac frigidiores. </s>
              <s id="s.004775">Vnde Indi gens
                <lb/>
              hoc in genere ſolertiſſima, linguæ conta­
                <lb/>
              ctu eas probare ſolent. </s>
              <s id="s.004776">Sunt autem optimæ,
                <lb/>
              quæ frigidiſſimæ. </s>
              <s id="s.004777">Viſu, quòd ſplendor niti­
                <lb/>
              dior ſit, conſtantior, ac magis oculos im­
                <lb/>
              plens, nec lucernæ lumine adeò vt vitrum
                <lb/>
              hebetatur. </s>
              <s id="s.004778">Subſtantia verò viuacior ac ma­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg671"/>
                <lb/>
              gis leuis. </s>
              <s id="s.004779">Lima, quia (vt dixi) non atte­
                <lb/>
              runtur. </s>
              <s id="s.004780">Inde factum eſt vt gemmæ pleræque
                <lb/>
              interdiu locis in quibus naſci ſolent, ſolis
                <lb/>
              ſplendore detegantur: nocte Lunæ, vel ſy­
                <lb/>
              derum: aliæ caſu, aliæ effoſſis locis certis ar­
                <lb/>
              gumentis quæruntur, inueniuntúrque. </s>
              <s id="s.004781">Gem­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg672"/>
                <lb/>
              marum vitia plurima: alia tamen coloris, vt
                <lb/>
              fumus, vmbra, nubecula: alia corporis, vt
                <lb/>
              ſcabrities, capillus, ſal, punctum, ſcobs,
                <lb/>
              plumbago, ferrugo, rubigo, vomica. </s>
              <s id="s.004782">Fu­
                <lb/>
              mus obſcurior, nubecula candidior, vm­
                <lb/>
              bra tenuior ac nigrior. </s>
              <s id="s.004783">Capillus in ſuper­
                <lb/>
              ficie quaſi exeſus, vt lima tactus lapis vi­
                <lb/>
              deatur. </s>
              <s id="s.004784">Sal obſcurum intus, glaciem vo­
                <lb/>
              cant, Scabrities aſperitas quædam, quæ
                <lb/>
              tamen à profundo originem ducit. </s>
              <s id="s.004785">Pun­
                <lb/>
              ctum eſt, vt bulla parua in corpore gem­
                <lb/>
              mæ. </s>
              <s id="s.004786">Scobs velut fragmenta ſparſa. </s>
              <s id="s.004787">Plum­
                <lb/>
              bagine obtuſus ſplendor redditur, ferru­
                <lb/>
              gine etiam cum colore obſcuro. </s>
              <s id="s.004788">Vomica
                <lb/>
              puſtula videtur profunda, denſa. </s>
              <s id="s.004789">Nuper
                <lb/>
              vidi tuberculo ſimilem, cum exterior ſuper­
                <lb/>
              ficies leuis eſſet, & tuber in ſolido. </s>
              <s id="s.004790">Id ve­
                <lb/>
              rò admirabile quod intus prominere vide­
                <lb/>
              retur. </s>
              <s id="s.004791">Vt quòd erat, eſſe vix poſſe cre­
                <lb/>
              das, nec vlla arte poſſe imitari. </s>
              <s id="s.004792">Vitian­
                <lb/>
              tur gemmæ non plus animalibus, plantiſ­
                <lb/>
              ve, imò minus: ſed tamen rariores ſine
                <lb/>
              vitio videntur eſſe gemmæ animalibus &
                <lb/>
              plantis, quòd in gemmis ob ſplendorem,
                <lb/>
              & paruitatem vitia magis conſpicua ſint,
                <lb/>
              & animaduerſione digna. </s>
              <s id="s.004793">Ob id pleroſ­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg673"/>
                <lb/>
              que eruditos magis vitiis grauioribus ob­
                <lb/>
              noxios exiſtimamus, fallente ſenſu: nam
                <lb/>
              non ſic eſt, ſed ob ſplendorem nominis
                <lb/>
              & formæ humilitatem magis ſunt in illis
                <lb/>
              conſpicua, & magis animaduertuntur. </s>
              <s id="s.004794">At
                <lb/>
              plebeios homines obſcuritas tegit: non enim
                <lb/>
              tot hominum oculos habent in ſe conuer­
                <lb/>
              ſos, vt ſapientes. </s>
              <s id="s.004795">Magnitudo autem in
                <lb/>
              Principibus facit, vt non animaduerta­
                <lb/>
              tur vitium, velut nec in ampla veſte exi­
                <lb/>
              gua macula: eò factum eſt, vt anſa præ­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg674"/>
                <lb/>
              beretur populis maledicendi de ſapienti­
                <lb/>
              bus: tum verò viciſſim illis irritatis, in­
                <lb/>
              uidia non leuis patriæ conflata eſt, à qua
                <lb/>
              nonnunquam excidium & calamitates in­
                <lb/>
              gentes prouenêre. </s>
              <s id="s.004796">Quantum obfuit etiam
                <lb/>
              citra diuinum iudicium Iudæis, quòd
                <lb/>
              Chriſtum & Iacobum occiderint? </s>
              <s id="s.004797">Athe­
                <lb/>
              nienſibus, quòd Socratem? </s>
              <s id="s.004798">Romanis,
                <lb/>
              quòd Scipionem Africanum in exilium
                <lb/>
              ſpontaneum coëgerint? </s>
              <s id="s.004799">Sed omittamus
                <lb/>
              obſcuriora: ab euidentibus ſumamus
                <lb/>
              exemplum. </s>
              <s id="s.004800">Pericles vir maximi inge­
                <lb/>
              nij, inſimulatus ab æmulis quòd pe­
                <lb/>
              cuniam publicam apud ſe repoſitam con­
                <lb/>
              ſumpſiſſet, ne apud iudices infenſos ca­
                <lb/>
              lumniæ rationem reddere cogeretur, ſua­
                <lb/>
              dendo & impellendo, populum Athenien­
                <lb/>
              ſem bello Peloponenſi implicuit, in quo
                <lb/>
              pecuniæ omnes tam publicæ, quam pri­
                <lb/>
              uatæ abſumptæ ſunt: iuuentus tota par­
                <lb/>
              tim bello, partim cum toto populo pe­
                <lb/>
              ſte ſublata eſt: agri vaſtati: vrbes Athe­
                <lb/>
              narum imperio ſubiectæ, exciſæ euerſæ, ac in </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>