Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004800
">
<
pb
pagenum
="
461
"
xlink:href
="
016/01/110.jpg
"/>
hoſtium colonias tranſlatæ: amiſſum etiam
<
lb
/>
imperium primò, inde libertas: demum
<
lb
/>
muris euerſis, quod deterrimum fuit, vrbs
<
lb
/>
ipſa in triginta tyrannorum poteſtatem re
<
lb
/>
dacta eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.004801
">Neſcio quàm ſanctè rempubli
<
lb
/>
cam ſuam tractarit: quàm callidè vltus ſit
<
lb
/>
inimicos, omnibus conſpicuum eſt, vt nun
<
lb
/>
quam poſthac Athenienſium ciuitas im
<
lb
/>
perium recuperare potuerit, autor eſt
<
lb
/>
Diodorus Siculus in duodecimo Biblio
<
lb
/>
thecæ ſuæ. </
s
>
<
s
id
="
s.004802
">Itaque vt ad rem redeam,
<
lb
/>
ſplendor in gemmis & perſpicuitatis cau
<
lb
/>
ſa ſunt, vitia fiant manifeſtiora. </
s
>
<
s
id
="
s.004803
">Perſpi
<
lb
/>
cuitatis cauſa in gemmis ( nam ſuperius
<
lb
/>
de metallis egimus ) eſt, vt colore ca
<
lb
/>
reant, & aqueam habeant ſubſtantiam.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg675
"/>
<
lb
/>
Oſtendit hoc experimentum Chalcedonij,
<
lb
/>
qui onychis ſpecies eſt: nam in aquam in
<
lb
/>
iectus, eſt perſpicuus, & coloris aquei:
<
lb
/>
ſiccatus candidus & minimè perſpicuus,
<
lb
/>
raræ enim ſubſtantiæ eſt, atque ideo aquam
<
lb
/>
combibit. </
s
>
<
s
id
="
s.004804
">Eius permiſtione opacitas tolli
<
lb
/>
tur, color enim candidus nunquam po
<
lb
/>
teſt eſſe perfectè perſpicuus, quoniam ra
<
lb
/>
dios diſſipat, & permutat à propria na
<
lb
/>
tura, vt vel non poſſint penetrare: vel ſi
<
lb
/>
penetrent, rei imaginem colore vitiàto
<
lb
/>
oſtendere nequeant. </
s
>
<
s
id
="
s.004805
">His igitur de cauſis
<
lb
/>
aqueus color, vt qui aquæ, vitri, cryſtal
<
lb
/>
li, adamantis perſpicuitati ſuper omnes alios
<
lb
/>
colores conuenit. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004806
">
<
margin.target
id
="
marg670
"/>
Gemmarum
<
lb
/>
propria ſi
<
lb
/>
gna.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004807
">
<
margin.target
id
="
marg671
"/>
Gemmarum
<
lb
/>
inuentio
<
lb
/>
quomodo.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004808
">
<
margin.target
id
="
marg672
"/>
Gemmarum
<
lb
/>
vitia.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004809
">
<
margin.target
id
="
marg673
"/>
Sapientes
<
lb
/>
cur magis
<
lb
/>
vitiis dediti
<
lb
/>
videantur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004810
">
<
margin.target
id
="
marg674
"/>
Sapientes cur
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
plerunq;
">plerunque</
expan
>
ſuæ
<
lb
/>
patriæ perni
<
lb
/>
ciem attule
<
lb
/>
runt.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004811
">
<
margin.target
id
="
marg675
"/>
Perſpicuita
<
lb
/>
tis in gem
<
lb
/>
mis cauſa.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004812
">Præcipuæ inter gemmas, Smaragdus vi
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg676
"/>
<
lb
/>
ridis, carbunculus rubens, adamas can
<
lb
/>
didus, margarita lactea, ſapphirus cæru
<
lb
/>
leus, chryſolithus aureus, opalus varius.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004813
">Pretia eo ordine nunc apud nos ſe ha
<
lb
/>
bent, niſi quòd opalus ſmaragdum ſequi
<
lb
/>
tur. </
s
>
<
s
id
="
s.004814
">His hyacinthus addatur, & Pran
<
lb
/>
nium, altera purpurei, reliqua nigri colo
<
lb
/>
ris, quanquam pretij non parua ſit diſſimi
<
lb
/>
litudo.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg677
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004815
">
<
margin.target
id
="
marg676
"/>
Gemmæ præ
<
lb
/>
cipuæ.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004816
">
<
margin.target
id
="
marg677
"/>
Lapidibus
<
lb
/>
morbos, ſe
<
lb
/>
nium ac
<
lb
/>
mortem ad
<
lb
/>
uenire.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004817
">Viuere ſuperius omnia quæ miſcentur
<
lb
/>
demonſtrauimus, hoc autem maximè lapi
<
lb
/>
dibus conuenit. </
s
>
<
s
id
="
s.004818
">Neque ſolùm viuunt, ſed
<
lb
/>
morbos, & ſenectutem, & pòſt etiam
<
lb
/>
mortem patiuntur. </
s
>
<
s
id
="
s.004819
">Nam ſenio confectus
<
lb
/>
Herculeus lapis, ferrum non trahit: pe
<
lb
/>
ctore etiam ac ſqualore debilitatur, vt etiam
<
lb
/>
animal. Neque enim qualitate id agunt,
<
lb
/>
ſed vita: nam piper prius piper eſſe de
<
lb
/>
ſinit, quàm quòd ſumptum ab homine
<
lb
/>
non excalefaciat, etſi ſit vetuſtiſſimum: at
<
lb
/>
lapides nulla ex parte carioſi propriis viri
<
lb
/>
bus deſtituuntur. </
s
>
<
s
id
="
s.004820
">Obſcuriora hæc ſunt om
<
lb
/>
nia in lapidibus quàm in plantis, quantò
<
lb
/>
etiam vita in his minus, & vitæ opera
<
lb
/>
ſunt manifeſta. </
s
>
<
s
id
="
s.004821
">Sed ſi tamen animaduer
<
lb
/>
tas, & pallere, & obfuſcari, & propriis
<
lb
/>
viribus deſtitui, cariemque pati videbis
<
lb
/>
Creſcunt & hac de cauſa lapides exciſi,
<
arrow.to.target
n
="
marg678
"/>
<
lb
/>
quoniam viuunt. </
s
>
<
s
id
="
s.004822
">Nam & plantarum par
<
lb
/>
tes, & chelæ cancrorum, & lacertarum cau
<
lb
/>
dæ auulſæ reparantur. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004823
">
<
margin.target
id
="
marg678
"/>
Lapides cur
<
lb
/>
exciſi denuò
<
lb
/>
creſcant.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004824
">Lapidibus
<
lb
/>
cur vires
<
lb
/>
maiores
<
lb
/>
quàm ani
<
lb
/>
malibus &
<
lb
/>
plantis.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004825
">Dubitabit autem meritò aliquis, cur
<
lb
/>
lapidibus ipſis maiores vires eſſe videantur,
<
lb
/>
quàm animalibus, aut plantis, cùm anima
<
lb
/>
lia & plantæ clariore viuant vita? </
s
>
<
s
id
="
s.004826
">Ergo
<
lb
/>
plures huius rei cauſæ ſunt. </
s
>
<
s
id
="
s.004827
">Prima, quòd
<
lb
/>
dum animal & plantam multis functioni
<
lb
/>
bus aptam parare neceſſe fuerit, non licuit
<
lb
/>
miſtionem adeò temperare, vt vires illas
<
lb
/>
admirabiles aſſequeretur. </
s
>
<
s
id
="
s.004828
">Indicio eſt, quòd
<
lb
/>
inter animalia viliſſima quæque clarioribus
<
lb
/>
virtutibus prædita ſunt, vt ſalamandra,
<
lb
/>
bombyx, cicendula, chamæleon. </
s
>
<
s
id
="
s.004829
">Et inter
<
lb
/>
lapides non gemmæ trahunt ferrum, aut
<
lb
/>
illud ad polos dirigunt, ſed obſcurus ac
<
lb
/>
omni carens pulchritudine Herculeus lapis.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004830
">Altera eſt, quòd mollis materia tantam
<
lb
/>
vim ſuſpicere non poterat, vt nec dura fa
<
lb
/>
cilè varietatem figurarum: ob hoc nec la
<
lb
/>
pidibus folia, flores, aut fructus adſunt vel
<
lb
/>
crura, aut oculi, nec animalibus, aut plan
<
lb
/>
tis tam validæ, aut admirabiles vires. </
s
>
<
s
id
="
s.004831
">Ac
<
lb
/>
cedit quòd generatio lapidum in longo tem
<
lb
/>
pore ſit, in breui plantarum & animalium:
<
lb
/>
itaque maius aliquid temporis longitudine
<
lb
/>
adiuta molliri natura poteſt. </
s
>
<
s
id
="
s.004832
">Plures etiam
<
lb
/>
vires animalibus ſunt, quæ vel à voluntatis
<
lb
/>
arbitrio procedere putantes non miramur:
<
lb
/>
aut ob illorum captinitatem nos latent. </
s
>
<
s
id
="
s.004833
">Qua
<
lb
/>
mobrem apertè de lapidum viribus iudicare
<
lb
/>
licet illas nec agnoſcere. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004834
">Hyacintho tribuunt non paucas laudes
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg679
"/>
<
lb
/>
viri autoritate digni, inter quos Serapio,
<
lb
/>
quem Ioannem Damaſcenum in commento
<
lb
/>
ſuper Artem medicam eſſe docuimus: quòd
<
lb
/>
à fulgure tutos reddat geſtantes, atque adeò
<
lb
/>
tutos, vt vel cera quæ illius cœlaturæ ſubie
<
lb
/>
cta fuerit, etiam illud geſtata arceat. </
s
>
<
s
id
="
s.004835
">Exper
<
lb
/>
tumque eſſe in regionibus illis, in quibus
<
lb
/>
plures fulmine pereunt, cùm nemo quia hya
<
lb
/>
cinthum ferat, tangatur ab eo. </
s
>
<
s
id
="
s.004836
">Simili mira
<
lb
/>
culo geſtantes, à peſtis periculo liberat,
<
expan
abbr
="
etiã
">etiam</
expan
>
<
lb
/>
in aëre peſtilenti habitantes. </
s
>
<
s
id
="
s.004837
">Tertium eſt,
<
lb
/>
quòd ſomnum conciliat, hocque ſe exper
<
lb
/>
tum fatetur Albertus Magnus. </
s
>
<
s
id
="
s.004838
">Ego præ
<
lb
/>
grandem ſoleo geſtare, videturque aliquid,
<
lb
/>
non tamen multum conferre ad ſomnum:
<
lb
/>
verùm non puniceus hic meus eſt, atque ex
<
lb
/>
illo optimo genere, ſed aureus, multum
<
lb
/>
que ab optimo dehiſcens. </
s
>
<
s
id
="
s.004839
">Optimus enim
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg680
"/>
<
lb
/>
puniceus eſt, qui rarò lentis ſuperat magni
<
lb
/>
tudinem. </
s
>
<
s
id
="
s.004840
">Hic dum iuxta ignem eſt, id eſt,
<
lb
/>
ſuper prunas poſitus, obſcurior fit ac rubi
<
lb
/>
cundior, ab igne remotus ſplendeſcit. </
s
>
<
s
id
="
s.004841
">Verùm
<
lb
/>
parum hoc genus à carbunculo nobilitate
<
lb
/>
differt, rariſſima ( vt dixi ) mediocri magni
<
lb
/>
tudine. </
s
>
<
s
id
="
s.004842
">Referunt ad hoc genus vires omnes
<
lb
/>
manifeſtè, obſcurè verò ad aureum, nullo
<
lb
/>
modo ad aqueum, hic enim vili, eſt, & effœ
<
lb
/>
tarum virium: augere præterea diuitias ac
<
lb
/>
autoritatem exiſtimant, cor verò confir
<
lb
/>
mare admodum, lætitiamque non obſcu
<
lb
/>
ram gignere. </
s
>
<
s
id
="
s.004843
">Horum igitur cauſam non
<
lb
/>
tanquam verorum, ſed vt poſſibilium af
<
lb
/>
feramus. </
s
>
<
s
id
="
s.004844
">Frigidi temperamenti eſt: atque
<
lb
/>
hoc fermè omnibus commune gemmis, &
<
lb
/>
ſpiritui humano commodus, ſeu ſubſtan
<
lb
/>
tiæ ſimilitudine, ſeu claritate, ſeu colo
<
lb
/>
re qui ſimillimus eſt, ſeu alia cauſa, vn
<
lb
/>
de illum reparans & confirmans hilarem
<
lb
/>
reddit: nihil enim aliud eſt triſtitia, quàm
<
lb
/>
vel contractio ſpiritus, vel paucitas, vel
<
lb
/>
obſcuritas. </
s
>
<
s
id
="
s.004845
">Eadem igitur ratione, vt qui
<
lb
/>
dam ſe expertos retulerunt, ſi quid aliud
<
lb
/>
cor confirmat: peſtem quoque arcet,
<
lb
/>
quæ maximè contingit ob metum &
<
lb
/>
cordis imbecillitatem, quæ duo hyacin
<
lb
/>
thus abolet: ob hoc pueri, & mulieres, & </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>