1timidi, peſte corripiuntur celerrimè: iuuenes
& fortes, non niſi valde ſæuiente, multum
igitur iuuabit arcendo peſtem. Sed & ob ſpi
ritus iucunditatem, gratum & manſuetum
reddet & boni conſilij: vnde autoritatem au
gebit, ad cuius incrementum plerunque
etiam diuitiæ augentur.
& fortes, non niſi valde ſæuiente, multum
igitur iuuabit arcendo peſtem. Sed & ob ſpi
ritus iucunditatem, gratum & manſuetum
reddet & boni conſilij: vnde autoritatem au
gebit, ad cuius incrementum plerunque
etiam diuitiæ augentur.
Reliquum igitur hoc vnum eſt, vt à ful
mine reddat tutos. Neque hoc exiguum eſt
munus, quandoquidem clari viri multi, hoc
mortis genere tam repentino perierint: Zo
roaſtres Bactrianorum rex, Capaneus bello
Thebaico, Aiax poſt Troiæ excidium, Ana
ſtaſius imperator poſt 27. imperij annum:
Carus quoque tum Cæſares etiam alij. Id er
go quot modis fieri poſſit, doceamus. Vel
enim prohibet ne veniat, vel vt conſilium
gerentis dirigat, aut quòd ſolis his in men
tem veniat hyacinthum ferre, quos nunquam
fulmen læſurum eſt, vel vt prohibeat ne læ
datur qui fert hyacinthum, etiamſi fulmine
tactus fuerit. Plures excogitari modos poſſe
non video, Tangi fulgure nec lædi vix eſt ve
riſimile: neque qui ſcribunt, non lædi, ſed
non tangi ſcripsêre. Rurſus prohibere etiam
ne veniat, maius miraculum erit quàm hoc:
actiones enim ſaltem conſpicuæ & magnæ
contactu fieri ſolent. Fato verò ita eſſe con
ſtitutum, proximum fabulæ eſſe videtur. Il
lud igitur melius eſt dicere, exhilaratum
ſpiritum cordis etiam hoc commodi aſſequi,
vt hominem eò arrigat, quò omninò à ful
gure tutus ſit. Dicere autem, quod etiam ſi
tangatur, non lædatur, medicum eſt ac ma
gis naturale: quanquam miraculo euidenti
proximius ſit.
mine reddat tutos. Neque hoc exiguum eſt
munus, quandoquidem clari viri multi, hoc
mortis genere tam repentino perierint: Zo
roaſtres Bactrianorum rex, Capaneus bello
Thebaico, Aiax poſt Troiæ excidium, Ana
ſtaſius imperator poſt 27. imperij annum:
Carus quoque tum Cæſares etiam alij. Id er
go quot modis fieri poſſit, doceamus. Vel
enim prohibet ne veniat, vel vt conſilium
gerentis dirigat, aut quòd ſolis his in men
tem veniat hyacinthum ferre, quos nunquam
fulmen læſurum eſt, vel vt prohibeat ne læ
datur qui fert hyacinthum, etiamſi fulmine
tactus fuerit. Plures excogitari modos poſſe
non video, Tangi fulgure nec lædi vix eſt ve
riſimile: neque qui ſcribunt, non lædi, ſed
non tangi ſcripsêre. Rurſus prohibere etiam
ne veniat, maius miraculum erit quàm hoc:
actiones enim ſaltem conſpicuæ & magnæ
contactu fieri ſolent. Fato verò ita eſſe con
ſtitutum, proximum fabulæ eſſe videtur. Il
lud igitur melius eſt dicere, exhilaratum
ſpiritum cordis etiam hoc commodi aſſequi,
vt hominem eò arrigat, quò omninò à ful
gure tutus ſit. Dicere autem, quod etiam ſi
tangatur, non lædatur, medicum eſt ac ma
gis naturale: quanquam miraculo euidenti
proximius ſit.
Diximus in his, morem Philoſophi ſecu
ti, qui in tam arduis quæſtionibus ſatis eſſe
putat, ſi magis abſurda deuitemus. At quòd
lapides nos tueantur à caſu, velut de Erano,
vocata Turcheſia referunt, quę annulo geſta
ta, ſi ex equo cadat homo, excipere omnem
ictum creditur, atque frangi etiam in fru
ſta ſeruato homine, minus difficilem ha
bet cauſam, tametſi arduam: adiiciunt,
oportere dono eſſe acceptam. Lapis hic co
lore cœli conſpicuus eſt, nitetque. Probatur
autem, quòd nocte ſubviridis videatur,
quòd pars auerſa & quæ in imo eſt, nigra
ſit, quòd venas ex inferiore parte recipiat,
quòd lenis ſit nec admodum frigidus, quòd
denique diluta calx & ei ſuperpoſita cærulea
videatur, coloremque gemmæ excipiat. Et
cùm talis etiam fuerit, nec perſpicuus, nec
gemma: lima enim tangitur. Quinetiam
ignibus propè admoto effloreſcit color, &
ſolo manuum vdo flacceſcit, & diluitur. Ob
hoc incertum eſt, an ſeplaſia gemmariorum
vulgata ſit fama tantæ virtutis, vt magni
pretij, ac modicæ pulchritudinis, ac caducæ,
lapis reperiet emptores. Nec hi apud quos
naſcitur alias ei eſſe putant vires, quàm ad
uerſus veneficia & lymphaticos. Ergo ſi
prohibeat cadentium damna, hoc fiet homi
ne minus preſſo: nam & hanc cauſam ca
dentibus vilioribus ac macilentis equis non
periclitamur. Sed lapidem ipſum ictum
excipere, ſupra fidem eſt: forſan adeò
mollis eſt, vt celerius equite ipſo caden
te lædatur. Eſt mihi Erano, & dono
quidem accepta, nec experiri contigit, nec
tanti eſt voluiſſe ſcire, vt experiri velim.
Minore miraculo hyænam & ſmaragdum
futura prænoſcere faciunt, ſi id faciant:
nam nunc de ea re quæ facit diſſerere
nolo, ſed quòd facere poſſit, & cur, &
quomodo. In annulo enim geſtata gem
ma, vel collo appenſa, quod validius eſt,
aut etiam ſub lingua retenta, quod maxi
mè tunc efficere poteſt confirmat rei ven
turæ opinionem, non venturæ autem ex
animo delet. Id quomodo faciat, ſi ſcire
cupis, non ſecus ac per ſomnium ani
mam diuinare dicas: at quomodo per
ſomnium diuinare contingit, in libello
de Animi immortalitate, docuimus. Poſ
ſunt & lapides ſub lingua retenti, diui
nationem facere, augendo iudicium &
prudentiam: horum autem maximè eſt
diuinatio, vt in libris de Sapientia, de
monſtrauimus. Frangi verò ſmaragdum in
coitu quandoque experimento compræ
henſum dicunt. Vtut res ſe habet, fra
gilior omnium gemmarum eſt ſmaragdus.
Cùm verò abundanti, tenuique humido
concoctio acceſſerit, calore vexata diſ
rumpitur. nam humidum concalefactum in
aërem tranſit, maiuſque occupat ſpatium,
inde diſrumpit: hoc enim demonſtratum
eſt ſuperius. Incaleſcere plurimùm cor
pus in Venere, & anhelitus frequentia,
& ſudoris aduentus etiam quandoque do
cet, calorque hic magis imprimit, quia
non quemadmodum in exercitationibus
ſenſim diſſoluitur. Venenis maximè reſi
ſtit epota hæc gemma, quoniam mollitie
vincitur à natura, plus omni alia gem
ma: perſpicuitate ſubſtantiam ſpiritus re
creat: humidi concocti abundantia, na
turæ humanæ confert, & veneni naturam
retundit: quia verò lapis, ſtabiles vires re
tinet.
ti, qui in tam arduis quæſtionibus ſatis eſſe
putat, ſi magis abſurda deuitemus. At quòd
lapides nos tueantur à caſu, velut de Erano,
vocata Turcheſia referunt, quę annulo geſta
ta, ſi ex equo cadat homo, excipere omnem
ictum creditur, atque frangi etiam in fru
ſta ſeruato homine, minus difficilem ha
bet cauſam, tametſi arduam: adiiciunt,
oportere dono eſſe acceptam. Lapis hic co
lore cœli conſpicuus eſt, nitetque. Probatur
autem, quòd nocte ſubviridis videatur,
quòd pars auerſa & quæ in imo eſt, nigra
ſit, quòd venas ex inferiore parte recipiat,
quòd lenis ſit nec admodum frigidus, quòd
denique diluta calx & ei ſuperpoſita cærulea
videatur, coloremque gemmæ excipiat. Et
cùm talis etiam fuerit, nec perſpicuus, nec
gemma: lima enim tangitur. Quinetiam
ignibus propè admoto effloreſcit color, &
ſolo manuum vdo flacceſcit, & diluitur. Ob
hoc incertum eſt, an ſeplaſia gemmariorum
vulgata ſit fama tantæ virtutis, vt magni
pretij, ac modicæ pulchritudinis, ac caducæ,
lapis reperiet emptores. Nec hi apud quos
naſcitur alias ei eſſe putant vires, quàm ad
uerſus veneficia & lymphaticos. Ergo ſi
prohibeat cadentium damna, hoc fiet homi
ne minus preſſo: nam & hanc cauſam ca
dentibus vilioribus ac macilentis equis non
periclitamur. Sed lapidem ipſum ictum
excipere, ſupra fidem eſt: forſan adeò
mollis eſt, vt celerius equite ipſo caden
te lædatur. Eſt mihi Erano, & dono
quidem accepta, nec experiri contigit, nec
tanti eſt voluiſſe ſcire, vt experiri velim.
Minore miraculo hyænam & ſmaragdum
futura prænoſcere faciunt, ſi id faciant:
nam nunc de ea re quæ facit diſſerere
nolo, ſed quòd facere poſſit, & cur, &
quomodo. In annulo enim geſtata gem
ma, vel collo appenſa, quod validius eſt,
aut etiam ſub lingua retenta, quod maxi
mè tunc efficere poteſt confirmat rei ven
turæ opinionem, non venturæ autem ex
animo delet. Id quomodo faciat, ſi ſcire
cupis, non ſecus ac per ſomnium ani
mam diuinare dicas: at quomodo per
ſomnium diuinare contingit, in libello
de Animi immortalitate, docuimus. Poſ
ſunt & lapides ſub lingua retenti, diui
nationem facere, augendo iudicium &
prudentiam: horum autem maximè eſt
diuinatio, vt in libris de Sapientia, de
monſtrauimus. Frangi verò ſmaragdum in
coitu quandoque experimento compræ
henſum dicunt. Vtut res ſe habet, fra
gilior omnium gemmarum eſt ſmaragdus.
Cùm verò abundanti, tenuique humido
concoctio acceſſerit, calore vexata diſ
rumpitur. nam humidum concalefactum in
aërem tranſit, maiuſque occupat ſpatium,
inde diſrumpit: hoc enim demonſtratum
eſt ſuperius. Incaleſcere plurimùm cor
pus in Venere, & anhelitus frequentia,
& ſudoris aduentus etiam quandoque do
cet, calorque hic magis imprimit, quia
non quemadmodum in exercitationibus
ſenſim diſſoluitur. Venenis maximè reſi
ſtit epota hæc gemma, quoniam mollitie
vincitur à natura, plus omni alia gem
ma: perſpicuitate ſubſtantiam ſpiritus re
creat: humidi concocti abundantia, na
turæ humanæ confert, & veneni naturam
retundit: quia verò lapis, ſtabiles vires re
tinet.
Turcheſia.
Eſt & Occidentalis Indiæ ſmaragdus
Peru, à Prouincia vocata, paulò antiqua,
durior, non adeò ſatura colore, verùm
iucundioris aſpectus. Geſtata mihi viſa
eſt triſtitiam afferre, & ſomnia mœroris,
timoriſque plena. Ob id petulantibus ac
commodata. Nam prudentiores efficit, &
pacatiorem animum reddit: vt contrà, hya
cinthus mœſtis àc timidis vtilior. Eorum
verò quæ viſui grata ſunt, fermè nullum
homini non vtile eſt. Dico autem gemmas,
aurum, argentum, ſericum, purpuram,
modò ars aſpectum non decipiat. Itaque
ſmaragdus cùm pulchritudine præſtantiſſi
ma ſit gemmarum, vt duritia & ſolidita
te adamas, gratia ſapphirus, alacritate car
bunculus, ac ſplendoris varietate opalus,
nitore chryſolithus, diuerſitate achates,
ita etiam ſmaragdus hominis ſalubritati
plus confert: verùm vt molliſſima eſt, ita
obnoxia omnibus maximè caſibus. Vitia
tur ab igne & æſtu, à contactu duriorum
gemmarum, præcipuè adamantis, à cha
lybe aurichalco, ære communi, tum
cyprio, ab ictibus, attritu: denique nul
lis non obnoxia iniuriis hæc gemma eſt,
hacque cauſa paucis eſt in digitis, ob pre
tium grande.
Peru, à Prouincia vocata, paulò antiqua,
durior, non adeò ſatura colore, verùm
iucundioris aſpectus. Geſtata mihi viſa
eſt triſtitiam afferre, & ſomnia mœroris,
timoriſque plena. Ob id petulantibus ac
commodata. Nam prudentiores efficit, &
pacatiorem animum reddit: vt contrà, hya
cinthus mœſtis àc timidis vtilior. Eorum
verò quæ viſui grata ſunt, fermè nullum
homini non vtile eſt. Dico autem gemmas,
aurum, argentum, ſericum, purpuram,
modò ars aſpectum non decipiat. Itaque
ſmaragdus cùm pulchritudine præſtantiſſi
ma ſit gemmarum, vt duritia & ſolidita
te adamas, gratia ſapphirus, alacritate car
bunculus, ac ſplendoris varietate opalus,
nitore chryſolithus, diuerſitate achates,
ita etiam ſmaragdus hominis ſalubritati
plus confert: verùm vt molliſſima eſt, ita
obnoxia omnibus maximè caſibus. Vitia
tur ab igne & æſtu, à contactu duriorum
gemmarum, præcipuè adamantis, à cha
lybe aurichalco, ære communi, tum
cyprio, ab ictibus, attritu: denique nul
lis non obnoxia iniuriis hæc gemma eſt,
hacque cauſa paucis eſt in digitis, ob pre
tium grande.