Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
Scan Original
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.004845">
                <pb pagenum="462" xlink:href="016/01/111.jpg"/>
              timidi, peſte corripiuntur celerrimè: iuuenes
                <lb/>
              & fortes, non niſi valde ſæuiente, multum
                <lb/>
              igitur iuuabit arcendo peſtem. </s>
              <s id="s.004846">Sed & ob ſpi­
                <lb/>
              ritus iucunditatem, gratum & manſuetum
                <lb/>
              reddet & boni conſilij: vnde autoritatem au­
                <lb/>
              gebit, ad cuius incrementum plerunque
                <lb/>
              etiam diuitiæ augentur.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg681"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004847">
                <margin.target id="marg679"/>
              Hyacinthus
                <lb/>
              & vires il­
                <lb/>
              lius.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004848">
                <margin.target id="marg680"/>
              Species hya­
                <lb/>
              cinthorum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004849">
                <margin.target id="marg681"/>
              Hyacinthus
                <lb/>
              quomodo à
                <lb/>
              fulmine ho­
                <lb/>
              minem tueri
                <lb/>
              poſſit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.004850">Viri clari
                <lb/>
              fulmine ex­
                <lb/>
              tincti.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.004851">Reliquum igitur hoc vnum eſt, vt à ful­
                <lb/>
              mine reddat tutos. </s>
              <s id="s.004852">Neque hoc exiguum eſt
                <lb/>
              munus, quandoquidem clari viri multi, hoc
                <lb/>
              mortis genere tam repentino perierint: Zo­
                <lb/>
              roaſtres Bactrianorum rex, Capaneus bello
                <lb/>
              Thebaico, Aiax poſt Troiæ excidium, Ana­
                <lb/>
              ſtaſius imperator poſt 27. imperij annum:
                <lb/>
              Carus quoque tum Cæſares etiam alij. </s>
              <s id="s.004853">Id er­
                <lb/>
              go quot modis fieri poſſit, doceamus. </s>
              <s id="s.004854">Vel
                <lb/>
              enim prohibet ne veniat, vel vt conſilium
                <lb/>
              gerentis dirigat, aut quòd ſolis his in men­
                <lb/>
              tem veniat hyacinthum ferre, quos
                <expan abbr="nunquã">nunquam</expan>
                <lb/>
              fulmen læſurum eſt, vel vt prohibeat ne læ­
                <lb/>
              datur qui fert hyacinthum, etiamſi fulmine
                <lb/>
              tactus fuerit. </s>
              <s id="s.004855">Plures excogitari modos poſſe
                <lb/>
              non video, Tangi fulgure nec lædi vix eſt ve­
                <lb/>
              riſimile: neque qui ſcribunt, non lædi, ſed
                <lb/>
              non tangi ſcripsêre. </s>
              <s id="s.004856">Rurſus prohibere etiam
                <lb/>
              ne veniat, maius miraculum erit quàm hoc:
                <lb/>
              actiones enim ſaltem conſpicuæ & magnæ
                <lb/>
              contactu fieri ſolent. </s>
              <s id="s.004857">Fato verò ita eſſe con­
                <lb/>
              ſtitutum, proximum fabulæ eſſe videtur. </s>
              <s id="s.004858">Il­
                <lb/>
              lud igitur melius eſt dicere, exhilaratum
                <lb/>
              ſpiritum cordis etiam hoc commodi aſſequi,
                <lb/>
              vt hominem eò arrigat, quò omninò à ful­
                <lb/>
              gure tutus ſit. </s>
              <s id="s.004859">Dicere autem, quod etiam ſi
                <lb/>
              tangatur, non lædatur, medicum eſt ac ma­
                <lb/>
              gis naturale: quanquam miraculo euidenti
                <lb/>
              proximius ſit. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.004860">Diximus in his, morem Philoſophi ſecu­
                <lb/>
              ti, qui in tam arduis quæſtionibus ſatis eſſe
                <lb/>
              putat, ſi magis abſurda deuitemus. </s>
              <s id="s.004861">At quòd
                <lb/>
              lapides nos tueantur à caſu, velut de Erano,
                <lb/>
              vocata Turcheſia
                <expan abbr="referũt">referunt</expan>
              , quę annulo geſta­
                <arrow.to.target n="marg682"/>
                <lb/>
              ta, ſi ex equo cadat homo, excipere omnem
                <lb/>
              ictum creditur, atque frangi etiam in fru­
                <lb/>
              ſta ſeruato homine, minus difficilem ha­
                <lb/>
              bet cauſam, tametſi arduam: adiiciunt,
                <lb/>
              oportere dono eſſe acceptam. </s>
              <s id="s.004862">Lapis hic co­
                <lb/>
              lore cœli conſpicuus eſt, nitetque. </s>
              <s id="s.004863">Probatur
                <lb/>
              autem, quòd nocte ſubviridis videatur,
                <lb/>
              quòd pars auerſa & quæ in imo eſt, nigra
                <lb/>
              ſit, quòd venas ex inferiore parte recipiat,
                <lb/>
              quòd lenis ſit nec admodum frigidus, quòd
                <lb/>
              denique diluta calx & ei ſuperpoſita cærulea
                <lb/>
              videatur, coloremque gemmæ excipiat. </s>
              <s id="s.004864">Et
                <lb/>
              cùm talis etiam fuerit, nec perſpicuus, nec
                <lb/>
              gemma: lima enim tangitur. </s>
              <s id="s.004865">Quinetiam
                <lb/>
              ignibus propè admoto effloreſcit color, &
                <lb/>
              ſolo manuum vdo flacceſcit, & diluitur. </s>
              <s id="s.004866">Ob
                <lb/>
              hoc incertum eſt, an ſeplaſia gemmariorum
                <lb/>
              vulgata ſit fama tantæ virtutis, vt magni
                <lb/>
              pretij, ac modicæ pulchritudinis, ac caducæ,
                <lb/>
              lapis reperiet emptores. </s>
              <s id="s.004867">Nec hi apud quos
                <lb/>
              naſcitur alias ei eſſe putant vires, quàm ad­
                <lb/>
              uerſus veneficia & lymphaticos. </s>
              <s id="s.004868">Ergo ſi
                <lb/>
              prohibeat cadentium damna, hoc fiet homi­
                <lb/>
              ne minus preſſo: nam & hanc cauſam ca­
                <lb/>
              dentibus vilioribus ac macilentis equis non
                <lb/>
              periclitamur. </s>
              <s id="s.004869">Sed lapidem ipſum ictum
                <lb/>
              excipere, ſupra fidem eſt: forſan adeò
                <lb/>
              mollis eſt, vt celerius equite ipſo caden­
                <lb/>
              te lædatur. </s>
              <s id="s.004870">Eſt mihi Erano, & dono
                <lb/>
              quidem accepta, nec experiri contigit, nec
                <lb/>
              tanti eſt voluiſſe ſcire, vt experiri velim.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg683"/>
                <lb/>
              Minore miraculo hyænam & ſmaragdum
                <lb/>
              futura prænoſcere faciunt, ſi id faciant:
                <lb/>
              nam nunc de ea re quæ facit diſſerere
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg684"/>
                <lb/>
              nolo, ſed quòd facere poſſit, & cur, &
                <lb/>
              quomodo. </s>
              <s id="s.004871">In annulo enim geſtata gem­
                <lb/>
              ma, vel collo appenſa, quod validius eſt,
                <lb/>
              aut etiam ſub lingua retenta, quod maxi­
                <lb/>
              mè tunc efficere poteſt confirmat rei ven­
                <lb/>
              turæ opinionem, non venturæ autem ex
                <lb/>
              animo delet. </s>
              <s id="s.004872">Id quomodo faciat, ſi ſcire
                <lb/>
              cupis, non ſecus ac per ſomnium ani­
                <lb/>
              mam diuinare dicas: at quomodo per
                <lb/>
              ſomnium diuinare contingit, in libello
                <lb/>
              de Animi immortalitate, docuimus. </s>
              <s id="s.004873">Poſ­
                <lb/>
              ſunt & lapides ſub lingua retenti, diui­
                <lb/>
              nationem facere, augendo iudicium &
                <lb/>
              prudentiam: horum autem maximè eſt
                <lb/>
              diuinatio, vt in libris de Sapientia, de­
                <lb/>
              monſtrauimus. </s>
              <s id="s.004874">Frangi verò ſmaragdum in
                <lb/>
              coitu quandoque experimento compræ­
                <lb/>
              henſum dicunt. </s>
              <s id="s.004875">Vtut res ſe habet, fra­
                <lb/>
              gilior omnium gemmarum eſt ſmaragdus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.004876">Cùm verò abundanti, tenuique humido
                <lb/>
              concoctio acceſſerit, calore vexata diſ­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg685"/>
                <lb/>
              rumpitur. </s>
              <s id="s.004877">nam humidum concalefactum in
                <lb/>
              aërem tranſit, maiuſque occupat ſpatium,
                <lb/>
              inde diſrumpit: hoc enim demonſtratum
                <lb/>
              eſt ſuperius. </s>
              <s id="s.004878">Incaleſcere plurimùm cor­
                <lb/>
              pus in Venere, & anhelitus frequentia,
                <lb/>
              & ſudoris aduentus etiam quandoque do­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg686"/>
                <lb/>
              cet, calorque hic magis imprimit, quia
                <lb/>
              non quemadmodum in exercitationibus
                <lb/>
              ſenſim diſſoluitur. </s>
              <s id="s.004879">Venenis maximè reſi­
                <lb/>
              ſtit epota hæc gemma, quoniam mollitie
                <lb/>
              vincitur à natura, plus omni alia gem­
                <lb/>
              ma: perſpicuitate ſubſtantiam ſpiritus re­
                <lb/>
              creat: humidi concocti abundantia, na­
                <lb/>
              turæ humanæ confert, & veneni naturam
                <lb/>
              retundit: quia verò lapis, ſtabiles vires re­
                <lb/>
              tinet. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004880">
                <margin.target id="marg682"/>
              Turcheſia.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004881">
                <margin.target id="marg683"/>
              Smaragdus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004882">
                <margin.target id="marg684"/>
              Gemmæ quo­
                <lb/>
              modo poſſint
                <lb/>
              facere diui­
                <lb/>
              bationem.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004883">
                <margin.target id="marg685"/>
              Cur ſmarag­
                <lb/>
              dus in coitu
                <lb/>
              quandoque
                <lb/>
              frangatur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004884">
                <margin.target id="marg686"/>
              Cur ſma­
                <lb/>
              ragdus præ­
                <lb/>
              cipuè reſiſtit
                <lb/>
              venenis.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.004885">Eſt & Occidentalis Indiæ ſmaragdus
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg687"/>
                <lb/>
              Peru, à Prouincia vocata, paulò antiqua,
                <lb/>
              durior, non adeò ſatura colore, verùm
                <lb/>
              iucundioris aſpectus. </s>
              <s id="s.004886">Geſtata mihi viſa
                <lb/>
              eſt triſtitiam afferre, & ſomnia mœroris,
                <lb/>
              timoriſque plena. </s>
              <s id="s.004887">Ob id petulantibus ac­
                <lb/>
              commodata. </s>
              <s id="s.004888">Nam prudentiores efficit, &
                <lb/>
              pacatiorem animum reddit: vt contrà, hya­
                <lb/>
              cinthus mœſtis àc timidis vtilior. </s>
              <s id="s.004889">Eorum
                <lb/>
              verò quæ viſui grata ſunt, fermè nullum
                <lb/>
              homini non vtile eſt. </s>
              <s id="s.004890">Dico autem gemmas,
                <lb/>
              aurum, argentum, ſericum, purpuram,
                <lb/>
              modò ars aſpectum non decipiat. </s>
              <s id="s.004891">Itaque
                <lb/>
              ſmaragdus cùm pulchritudine præſtantiſſi­
                <lb/>
              ma ſit gemmarum, vt duritia & ſolidita­
                <lb/>
              te adamas, gratia ſapphirus, alacritate car­
                <lb/>
              bunculus, ac ſplendoris varietate opalus,
                <lb/>
              nitore chryſolithus, diuerſitate achates,
                <lb/>
              ita etiam ſmaragdus hominis ſalubritati
                <lb/>
              plus confert: verùm vt molliſſima eſt, ita
                <lb/>
              obnoxia omnibus maximè caſibus. </s>
              <s id="s.004892">Vitia­
                <lb/>
              tur ab igne & æſtu, à contactu duriorum
                <lb/>
              gemmarum, præcipuè adamantis, à cha­
                <lb/>
              lybe aurichalco, ære communi, tum
                <lb/>
              cyprio, ab ictibus, attritu: denique nul­
                <lb/>
              lis non obnoxia iniuriis hæc gemma eſt,
                <lb/>
              hacque cauſa paucis eſt in digitis, ob pre­
                <lb/>
              tium grande. </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>