Bošković, Ruđer Josip, Theoria philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura existentium

Table of handwritten notes

< >
< >
page |< < (60) of 389 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:space="preserve">
              <pb o="60" file="0112" n="112" rhead="THEORIÆ"/>
            viſibilia, & </s>
            <s xml:space="preserve">inextenſa, quod nullam ſe dicant habere poſſe eo-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0112-01" xlink:href="note-0112-01a" xml:space="preserve">idea extenſio-
                <lb/>
              nis ſit orta.</note>
            rum ideam. </s>
            <s xml:space="preserve">At id hominum genus præjudiciis quibuſdam
              <lb/>
            tribuit multo plus æquo. </s>
            <s xml:space="preserve">Ideas omnes, ſaltem eas, quæ ad ma-
              <lb/>
            teriam pertinent, per ſenſus hauſimus. </s>
            <s xml:space="preserve">Porro ſenſus noſtri
              <lb/>
            nunquam potuerunt percipere ſingula elementa, quæ nimirum
              <lb/>
            vires exerunt nimis tenues ad movendas fibras, & </s>
            <s xml:space="preserve">propagandum
              <lb/>
            motum ad cerebrum: </s>
            <s xml:space="preserve">maſſis indiguerunt, ſive elementorum ag-
              <lb/>
            gregatis, quæ ipſas impellerent collata vi. </s>
            <s xml:space="preserve">Hæc omnia aggrega-
              <lb/>
            ta conſtabant partibus, quarum partium extremæ ſumptæ hinc,
              <lb/>
            & </s>
            <s xml:space="preserve">inde, debebant a ſe invicem diſtare per aliquod intervallum,
              <lb/>
            nec ita exiguum. </s>
            <s xml:space="preserve">Hinc factum eſt , ut nullam unquam per
              <lb/>
            ſenſus acquirere potuerimus ideam pertinentem ad materiam,
              <lb/>
            quæ ſimul & </s>
            <s xml:space="preserve">extenſionem , & </s>
            <s xml:space="preserve">partes, ac diviſibilitatem non
              <lb/>
            involverit . </s>
            <s xml:space="preserve">Atque idcirco quotieſcunque punctum nobis ani-
              <lb/>
            mo ſiſtimus , niſi reflexione utamur, habemus ideam globuli
              <lb/>
            cujuſdam perquam exigui, ſed tamen globuli rotundi, habentis
              <lb/>
            binas ſuperficies oppoſitas diſtinctas.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">133. </s>
            <s xml:space="preserve">Quamobrem ad concipiendum punctum indiviſibile ,
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0112-02" xlink:href="note-0112-02a" xml:space="preserve">Ideam puncti
                <lb/>
              debere acquiri
                <lb/>
              per reflexio
                <lb/>
              nem : quomodo
                <lb/>
              ejus idea nega
                <lb/>
              tiva acquiratur.</note>
            & </s>
            <s xml:space="preserve">inextenſum; </s>
            <s xml:space="preserve">non debemus conſulere ideas, quas immediate
              <lb/>
            per ſenſus hauſimus; </s>
            <s xml:space="preserve">ſed eam nobis debemus efformare per re-
              <lb/>
            flexionem . </s>
            <s xml:space="preserve">Reflexione adhibita non ita difficulter efforma-
              <lb/>
            bimus nobis ideam ejuſmodi. </s>
            <s xml:space="preserve">Nam inprimis ubi & </s>
            <s xml:space="preserve">exten-
              <lb/>
            ſionem , & </s>
            <s xml:space="preserve">partium compoſitionem conceperimus; </s>
            <s xml:space="preserve">ſi utran-
              <lb/>
            que negemus ; </s>
            <s xml:space="preserve">jam inextenſi , & </s>
            <s xml:space="preserve">indiviſibilis ideam quandam
              <lb/>
            nobis comparabimus per negationem illam ipſam eorum, quo-
              <lb/>
            rum habemus ideam ; </s>
            <s xml:space="preserve">uti foraminis ideam habemus utique
              <lb/>
            negando exiſtentiam illius materiæ, quæ deeſt in loco forami-
              <lb/>
            nis.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">134. </s>
            <s xml:space="preserve">Verum & </s>
            <s xml:space="preserve">poſitivam quandam indiviſibilis, & </s>
            <s xml:space="preserve">inextenſi
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0112-03" xlink:href="note-0112-03a" xml:space="preserve">Quomodo ejus
                <lb/>
              idea roſitiva æ-
                <lb/>
              quiri poſſit per
                <lb/>
              limites , & li-
                <lb/>
              mitum interſe-
                <lb/>
              ctionem.</note>
            puncti ideam poterimus comparare nobis ope Geometriæ, & </s>
            <s xml:space="preserve">
              <lb/>
            ope illius ipſius ideæ extenſi continui, quam per ſenſus hau-
              <lb/>
            ſimus , & </s>
            <s xml:space="preserve">quam inferius oſtendemus , fallacem eſſe, ac fon-
              <lb/>
            tem ipſum fallaciæ ejuſmodi aperiemus , quæ tamen ipſa ad
              <lb/>
            indiviſibilium , & </s>
            <s xml:space="preserve">inextenſorum ideam nos ducet admodum
              <lb/>
            claram. </s>
            <s xml:space="preserve">Concipiamus planum quoddam prorſus continuum,
              <lb/>
            ut menſam, longum ex. </s>
            <s xml:space="preserve">gr. </s>
            <s xml:space="preserve">pedes duos; </s>
            <s xml:space="preserve">atque id ipſum pla-
              <lb/>
            num concipiamus ſecari tranſverſum ſecundum longitudinem ita,
              <lb/>
            ut tamen iterum poſt ſectionem conjungantur partes, & </s>
            <s xml:space="preserve">ſe con-
              <lb/>
            tingant. </s>
            <s xml:space="preserve">Sectio illa erit utique limes inter partem dexteram,
              <lb/>
            & </s>
            <s xml:space="preserve">ſiniſtram , longus quidem pedes duos, quanta erat plani
              <lb/>
            longitudo, at latitudinis omnino expers: </s>
            <s xml:space="preserve">nam ab altera parte
              <lb/>
            immediate motu continuo tranſitur ad alteram, quæ, ſi illa
              <lb/>
            ſectio craſſitudinem haberet aliquam, non eſſet priori conti-
              <lb/>
            gua. </s>
            <s xml:space="preserve">Illa ſectio eſt limes ſecundum craſſitudinem inextenſus,
              <lb/>
            & </s>
            <s xml:space="preserve">indiviſibilis, cui ſi occurrat altera ſectio tranſverſa eodem
              <lb/>
            pacto indiviſibilis, & </s>
            <s xml:space="preserve">inextenſa; </s>
            <s xml:space="preserve">oportebit utique, interſectio
              <lb/>
            utriuſque in ſuperficie plani concepti nullam omnino habeat
              <lb/>
            extenſionem in partem quamcumque. </s>
            <s xml:space="preserve">Id erit punctum </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>