Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Table of contents

< >
[31.] 24. Viſio uidetur fieri per σ {υν}{άν}γ{δι}αμ, id eſt receptos ſimul & emiſſos radios.
[32.] 25. Viſio perſicitur, cŭ forma uiſibilis cryſtallino humore recepta, in neruũ opticum peruenerit. 20 p 3.
[33.] 26. Viſio eſt ex eorum numero, quæ dolorem faciunt. 16 p 3.
[34.] 27. Vtro uiſu una uiſibilis forma plerun uidetur. 28 p 3.
[35.] 28. Corpora perſpicua nata at apta ſunt ad recipiendum reddendum́ obiectis corporibus lucem & colorem, abſ ulla ſui mutatione. 4 p 2.
[36.] 29. Lux & color per corpor a perſpicua diſtinctè penetrant. s p 2.
[37.] 30. Humor cryſtallin{us} lucem & colorẽ aliter recipit, quàm cætera perſpicua corpora. 22 p 3.
[38.] 31. Colores uiſibilium in obiect is corporib{us} illuminantur, & obſcur antur præcipuè, pro lucis qualitate & obiectorum corporum colorib{us}. Vide 3 n.
[39.] 32. Lux uehemens trib{us} potißimùm de caußis uiſibilia quædam obſcur at. Vide 2 n.
[40.] DE OFFICIO ET VTILITATE INSTRVMEN-torum uiſus. Caput ſextum. 33. Multiplex & uaria eſt partium uiſ{us} utilit{as}: diuerſa́ ſunt ipſarum inter ipſas officìa. 4 p 3.
[41.] 34. Superſicies tunicarum uiſ{us} ſunt globoſæ. 3. 4 p 3.
[42.] 35. Ocul{us} eſt globoſ{us}. 3 p 3.
[43.] DE IIS SINE QVIBVS VISIO NON PO-teſt compleri. Caput ſeptimum. 36. Ad uiſionem perſiciendam ſex inprimis neceſſaria ſunt.
[44.] 37. Diſt antia inter uiſum & uiſibile. 15 p 3.
[45.] 38. Collocatio uiſibilis ante uiſum directa. 2 p 3.
[46.] 39. Lux. 1 p 3.
[47.] 40. Magnitudo rei uiſibilis. 19 p 3.
[48.] 41. Perſpicuit{as} corporis inter uiſum & uiſibile interiecti. 13 p 3.
[49.] 42. Denſit{as} ac ſolidit {as} uiſibilis. 14 p 3.
[50.] ALHAZEN FILII ALHAYZEN OPTICAE LIBER SECVNDVS.
[51.] DE DIVERSITATE DISPOSITIONVM LINEARVM radialium, & diſtinctione proprietatum ipſarum. Caput primum. 1. Recta connectens centra partium uiſ{us}, eſt axis pyramidis opticæ. 18 p 3.
[52.] 2. Cryſtallin{us} & uitre{us} humores perſpicuitate differunt. Ita forma uiſibilis refringitur in ſuperſicie uitrei humoris. 21 p 3.
[53.] 3. Communis ſectio cryſtallinæ & uitreæ ſphærarum aut eſt plana: aut eſt pars ſphæræ maioris cryſtallina ſphæra. Et habet centrum diuer-ſum ab oculi centro. 23 p 3.
[54.] 4. Humor cryſtallin{us} lucem & colorem aliter recipit, quàm cæter a perſpicua corpora. 22 p 3. Idem 30 n 1.
[55.] 5. Cryſtallin{us} & uitre{us} humores dißimiliter lucem & colorem recipiunt. 22 p 3.
[56.] 6. Humor uitre{us} & ſpirit{us} uiſibilis eadem ferè perſpicuitate præditi ſunt. 22 p 3.
[57.] 7. Axis pyramidis opticæ ſol{us} ad perpendiculum eſt cõmuni ſectioni cryſtallinæ & uitreæ ſphærarum. 24 p 3.
[58.] 8. Viſio per axem pyramidis opticæ certißima eſt: per aliam lineam tantò certior, quantò ipſa axi propinquior fuerit. 43 p 3.
[59.] 9. Radi{us} pyramidis opticæ obliqu{us}, axi propior ad minores angulos refringitur, remotior ad maiores: & duo æqualiter remoti, ad æquales. 36 p 3.
[60.] 10. Viſibile percipitur aut ſolo uiſu: aut uiſu & ſyllogiſmo: aut uiſu & anticipata notione. In hypothe. 3 lib. inpræfa. 4 lib. 59. 60 p 3.
< >
page |< < (106) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div218" type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s6132" xml:space="preserve">
              <pb o="106" file="0112" n="112" rhead="ALHAZEN"/>
            annuli diuiſæ.</s>
            <s xml:id="echoid-s6133" xml:space="preserve"> Amplius:</s>
            <s xml:id="echoid-s6134" xml:space="preserve"> in exteriore planitudine annuli ſignetur punctus, à longitudine duorum
              <lb/>
            digitorum:</s>
            <s xml:id="echoid-s6135" xml:space="preserve"> & poſito pede circini ſuper punctum ſignatum, fiat circulus, ſecundum quantitatem u-
              <lb/>
            nius grani hordei, & inſtrumento ferreo, cuius ſimiliter latitudo ſit quantitas unius grani hordei,
              <lb/>
            perforetur foramine columnari:</s>
            <s xml:id="echoid-s6136" xml:space="preserve"> & baculus ligneus foramini aptetur:</s>
            <s xml:id="echoid-s6137" xml:space="preserve"> qui quidem cum tranſierit ad
              <lb/>
            interiorem concauitatem, tanget tabulæ æneę ſuperficiem.</s>
            <s xml:id="echoid-s6138" xml:space="preserve"> Pari modo ſuper ſingulas exterioris al-
              <lb/>
            titudinis perpendiculares ſimilia & æqualia efficiantur foramina, in quantitate & altitudine.</s>
            <s xml:id="echoid-s6139" xml:space="preserve"> De-
              <lb/>
            inde ſumatur tabula lignea quadrata, cuius latus ſit æquale diametro annuli, & protrahatur in eius
              <lb/>
            ſuperficie linea diuidens per medium quadratum, æquidiſtans lateribus.</s>
            <s xml:id="echoid-s6140" xml:space="preserve"> Et ab una parte ſumatur
              <lb/>
            longitudo duorum digitorum, & fiat ſignum:</s>
            <s xml:id="echoid-s6141" xml:space="preserve"> & pòſt ſumatur longitudo ſemidiametri minoris cir-
              <lb/>
            culi tabulæ æneæ, & poſito pede circini, fiat circulus tranſiens per ſignum:</s>
            <s xml:id="echoid-s6142" xml:space="preserve"> qui quidem circulus e-
              <lb/>
            rit æqualis minori circulo tabulæ æneæ & concauitati annuli.</s>
            <s xml:id="echoid-s6143" xml:space="preserve"> Deinde ſupra centrum huius circu-
              <lb/>
            li ſumatur longitudo duorum digitorum, & infra centrum ſimiliter:</s>
            <s xml:id="echoid-s6144" xml:space="preserve"> & ſignentur puncta ab utro-
              <lb/>
            que in utranque partem:</s>
            <s xml:id="echoid-s6145" xml:space="preserve"> & protrahatur linea æquidiſtans lateribus quadrati:</s>
            <s xml:id="echoid-s6146" xml:space="preserve"> & in utraq;</s>
            <s xml:id="echoid-s6147" xml:space="preserve"> harum
              <lb/>
            linearum ſignetur longitudo duorum digitorum, ex utraq;</s>
            <s xml:id="echoid-s6148" xml:space="preserve"> parte puncti ſignati:</s>
            <s xml:id="echoid-s6149" xml:space="preserve"> & à punctis unius
              <lb/>
            lineæ ſignatis protrahantur lineę æquidiſtantes ad puncta alterius lineę ſignata:</s>
            <s xml:id="echoid-s6150" xml:space="preserve"> & fiat quadratum
              <lb/>
            quatuor digitorum.</s>
            <s xml:id="echoid-s6151" xml:space="preserve"> Cauetur poſtea hoc quadratum, ſecundum altitudinem unius digiti, & conca-
              <lb/>
            uationis latera efficiantur plana, & orthogonalia, & fundus ſimiliter planus.</s>
            <s xml:id="echoid-s6152" xml:space="preserve"> Deinde aptetur hæc
              <lb/>
            tabula faciei annuli, ita ut circulus minor applicetur foramini eius, & extremitas eius extremitati:</s>
            <s xml:id="echoid-s6153" xml:space="preserve">
              <lb/>
            & firmetur hæc applicatio cum clauis, ut immota maneat tabula.</s>
            <s xml:id="echoid-s6154" xml:space="preserve"> Notandum uerò, quòd in omni-
              <lb/>
            bus prædictis, dictorum digitorum menſura certa debet eſſe & determinata:</s>
            <s xml:id="echoid-s6155" xml:space="preserve"> & ob hoc in linea ali-
              <lb/>
            qua fiat immutabili, ne ex mutatione menſurę error accidat.</s>
            <s xml:id="echoid-s6156" xml:space="preserve"> Amplius:</s>
            <s xml:id="echoid-s6157" xml:space="preserve"> fiat columna ferrea conca-
              <lb/>
            ua, plana, aliquantulum ſpiſſa, ut ſtatim intret, nec immutari queat:</s>
            <s xml:id="echoid-s6158" xml:space="preserve"> & ſit quantitas diametri circuli
              <lb/>
            eius unius grani hordei:</s>
            <s xml:id="echoid-s6159" xml:space="preserve"> & ponatur columna in foraminibus:</s>
            <s xml:id="echoid-s6160" xml:space="preserve"> quę quidem cum ad interiora annuli
              <lb/>
            peruenerit:</s>
            <s xml:id="echoid-s6161" xml:space="preserve"> continget lineas in tabula ænea factas.</s>
            <s xml:id="echoid-s6162" xml:space="preserve"> Et erit operis eius complementum, ſi linea ta-
              <lb/>
            bulę æneę contingat circulum columnę in puncto lineæ altitudinis annuli, perpendicularis ſuper
              <lb/>
            tabulam æneam, & tranſeuntis per centrum circuli columnę.</s>
            <s xml:id="echoid-s6163" xml:space="preserve"> Fiat autem in capite columnæ annu-
              <lb/>
            lus aut repagulum, quod non permittat columnam intrare, niſi ad locum determinatum.</s>
            <s xml:id="echoid-s6164" xml:space="preserve"> Sit autem
              <lb/>
            huius longitudinis columna, ut procedens ſuper tabulam æneam, attingat lineam æquidiſtantem
              <lb/>
            diametro tabulæ, intra quam facta eſt ſectio.</s>
            <s xml:id="echoid-s6165" xml:space="preserve"> Et hæc eſt linea illa æquidiſtans baſi trianguli ta-
              <lb/>
            bulæ æneæ.</s>
            <s xml:id="echoid-s6166" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div220" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head253" xml:space="preserve" style="it">8. Fabricatio ſeptem ſpeculorum regularium. 8 p 5.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s6167" xml:space="preserve">AMplius:</s>
            <s xml:id="echoid-s6168" xml:space="preserve"> fabricentur ſeptem ſpecula ferrea, quorum unum planum:</s>
            <s xml:id="echoid-s6169" xml:space="preserve"> duo ſphærica, unum con
              <lb/>
            cauum intrà politum, aliud extrà:</s>
            <s xml:id="echoid-s6170" xml:space="preserve"> duo pyramidalia, unum politum in facie, aliud in conca-
              <lb/>
            uitate:</s>
            <s xml:id="echoid-s6171" xml:space="preserve"> duo columnaria, unum concauum, aliud in ſuperficie politum.</s>
            <s xml:id="echoid-s6172" xml:space="preserve"> Speculum autem pla
              <lb/>
            num ſit circulare:</s>
            <s xml:id="echoid-s6173" xml:space="preserve"> & ſit eius diameter trium digitorum.</s>
            <s xml:id="echoid-s6174" xml:space="preserve"> Speculum columnare politum in ſuperficie
              <lb/>
            ſit lucidum, & perfectè politum:</s>
            <s xml:id="echoid-s6175" xml:space="preserve"> & ſit diameter circuli longitudinis ſex digitorum, qui circulus eſt
              <lb/>
            baſis eius.</s>
            <s xml:id="echoid-s6176" xml:space="preserve"> Longitudo autem columnę ſit trium digitorum.</s>
            <s xml:id="echoid-s6177" xml:space="preserve"> In baſi columnę ſumatur chorda longi-
              <lb/>
            tudinis trium digitorum:</s>
            <s xml:id="echoid-s6178" xml:space="preserve"> ſimiliter in baſi eiuſdem columnę oppoſita ſumatur huic æqualis chor-
              <lb/>
            da, & ei oppoſita, ut lineę à capitibus unius chordę ad capita alteri-
              <lb/>
              <figure xlink:label="fig-0112-01" xlink:href="fig-0112-01a" number="21">
                <variables xml:id="echoid-variables13" xml:space="preserve">p k c z q x y b</variables>
              </figure>
            us productę, ſintrectę.</s>
            <s xml:id="echoid-s6179" xml:space="preserve"> Et ſecetur hæc columna ſecundum harum li-
              <lb/>
            nearum proceſſum, ut reſtet nobis pars columnę, cuius capita ſint
              <lb/>
            portiones chordarum:</s>
            <s xml:id="echoid-s6180" xml:space="preserve"> altitudo autem axis remanentis portionis
              <lb/>
            minor, quàm altitudo dimidij digiti.</s>
            <s xml:id="echoid-s6181" xml:space="preserve"> Axem autem dico lineã à me-
              <lb/>
            dio puncto arcus, ad mediũ chordę punctũ productã.</s>
            <s xml:id="echoid-s6182" xml:space="preserve"> Columnę aũt
              <lb/>
            cõcauę longitudo ſit triũ digitorũ, & diameter baſis eius ſex digito-
              <lb/>
            rum:</s>
            <s xml:id="echoid-s6183" xml:space="preserve"> & in ea ſumatur chorda trium digitorum, & ſiat ſectio, ſicut in
              <lb/>
            prima:</s>
            <s xml:id="echoid-s6184" xml:space="preserve"> & erit altitudo axis partis remanentis minor, quàm altitudo
              <lb/>
            dimidij digiti.</s>
            <s xml:id="echoid-s6185" xml:space="preserve"> Sit autem in his omnibus politura exquiſita, & æqua-
              <lb/>
            litas omnimoda.</s>
            <s xml:id="echoid-s6186" xml:space="preserve"> In ſpeculo pyramidali quęratur diameter baſis:</s>
            <s xml:id="echoid-s6187" xml:space="preserve"> cu-
              <lb/>
            ius quantitas ſit ſex digitorũ, & chorda trium:</s>
            <s xml:id="echoid-s6188" xml:space="preserve"> & longitudo quatuor
              <lb/>
            digitorum & dimidij:</s>
            <s xml:id="echoid-s6189" xml:space="preserve"> & fiat ſectio ſecũdum lineas rectas:</s>
            <s xml:id="echoid-s6190" xml:space="preserve"> & axis por-
              <lb/>
            tionis altitudo ſit minor quàm altitudo dimidij digiti.</s>
            <s xml:id="echoid-s6191" xml:space="preserve"> Et hæc in
              <lb/>
            utraque pyramidali intellige.</s>
            <s xml:id="echoid-s6192" xml:space="preserve"> Speculum ſphęricum ſit portio ſphę-
              <lb/>
            rę, cuius diameter ſit ſex digitorum, & diameter baſis huius ſpecu-
              <lb/>
            li trium digitorum:</s>
            <s xml:id="echoid-s6193" xml:space="preserve"> & erit axis altitudo minor quàm altitudo dimi-
              <lb/>
            dij digiti.</s>
            <s xml:id="echoid-s6194" xml:space="preserve"> Idem operare in ſpeculo ſphęrico concauo.</s>
            <s xml:id="echoid-s6195" xml:space="preserve"> Deinde fa-
              <lb/>
            cias ſeptem regulas ligneas planas, quarum latera ſint æquidiſtan-
              <lb/>
            tia & orthogonalia, ſuper capita æquidiſtantia in fine poſsibilita-
              <lb/>
            tis:</s>
            <s xml:id="echoid-s6196" xml:space="preserve"> & ſit longitudo regularum ſex digitorum, latitudo quatuor.</s>
            <s xml:id="echoid-s6197" xml:space="preserve"> Poſtea quadrato adaptetur ali-
              <lb/>
            qua regularum, ita ut orthogonaliter cadatſuper inferiorem concaui quadrati ſuperficiem, & ui-
              <lb/>
            de, ut facile intret quadratum:</s>
            <s xml:id="echoid-s6198" xml:space="preserve"> ne compreſſa immutetur.</s>
            <s xml:id="echoid-s6199" xml:space="preserve"> Cadat igitur ſuper faciem lateris re-
              <lb/>
            gulę acumen tabulę ęneę, & ubi continuabitur ei, fiat ſignum:</s>
            <s xml:id="echoid-s6200" xml:space="preserve"> & à puncto aſsignato produca-
              <lb/>
            tur in extremitates regulę, linea æquidiſtans lateribus regulæ, ut ſit linea illa, linea longitudinis
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>