Probatur maximè, qui maximè ſplendet,
ac quaſi vt Sol quidam, qui neque lucos,
& virentia prata imitando oculos alacrita
tate implet: neque vlla eſt alacrior gemma.
Optimos etiam referunt coti Lydiæ affrica
tos, æream maculam relinquere. Somnia
verò & imagines mouere longè minus mi
rum eſſe conſtat, quàm præbere diuinatio
nem. Sic lapis ille qui apud me eſt, imagi
nes mouet in ſomnis aſſiduas, & minuit
ſomnium, ac memoriam auget. Palàm eſt
hoc facere ſiccitate maxima, quam habet:
magnitudo vt piſi non mediocris aut parui,
ſed magni: color ferrugineus in ſupremo
cum maculis ſanguineis cum nitore, duri
tie maiore quàm achatis, in imo vt turbidi,
candidi oui: maculæ illæ ſanguineæ limacis
corticem repræſentant: vbi lapis eſt candi
dior, pars quaſi tunicæ interioris oua intus
ſpectatur.
ac quaſi vt Sol quidam, qui neque lucos,
& virentia prata imitando oculos alacrita
tate implet: neque vlla eſt alacrior gemma.
Optimos etiam referunt coti Lydiæ affrica
tos, æream maculam relinquere. Somnia
verò & imagines mouere longè minus mi
rum eſſe conſtat, quàm præbere diuinatio
nem. Sic lapis ille qui apud me eſt, imagi
nes mouet in ſomnis aſſiduas, & minuit
ſomnium, ac memoriam auget. Palàm eſt
hoc facere ſiccitate maxima, quam habet:
magnitudo vt piſi non mediocris aut parui,
ſed magni: color ferrugineus in ſupremo
cum maculis ſanguineis cum nitore, duri
tie maiore quàm achatis, in imo vt turbidi,
candidi oui: maculæ illæ ſanguineæ limacis
corticem repræſentant: vbi lapis eſt candi
dior, pars quaſi tunicæ interioris oua intus
ſpectatur.
Simili cauſa amethyſtum referunt ſom
nia mouere, vnde Chalam dicitur Hebraï
cè, quod eſt ſomniare, teſte Rabbi Aben
Ezra. Quædam verò alia permutatione ſom
nia mouent, vt onyx, cuius nomen vulgò
Nicolus, nam ſpiritum mutat & agitat: vel
pulchritudine alia id agunt, vt carbunculi,
opali, achates: quædam rurſus proprietate.
Manifeſtum eſt igitur quatuor modis exci
tari ſomnia à lapidibus: nam & ab aliis cau
ſis ſi excitentur quam à lapidibus, in hæc
quatuor genera facilè rediguntur. Sic enim
vigiliæ, cùm ſomnus ſuccedit leuis, ob ſic
citatem mouent imagines, & cepæ, caules,
ac ſinapis, ob vapores: & timor, gaudium,
viridiaria, amor, quia animum mouent:
& quæ ſpontè mouent, de quibus in primo
libro de Inſomniis diximus. Audaciam ve
rò aut promptitudinem præſtare, vel igna
uiam etiam, longè facilius quàm ſomnia
mouere. Et rurſus ſanguinem ſiſtere, aut
confirmare ventriculum, quemadmodum
Iaſpidem facere videmus, admiratione fer
mè omni carere debet: quandoquidem ad
primas, aut ſecundas ſaltem qualitates hæc
referri poſſunt. Atque hæ in nobis vires.
Porrò lapidum ſubſtantia dura, vtque durior
eò pretioſior, velut metallorum quò fuerit
magis ductilis, vnde inter metalla auro pre
tium ſummum, & adamanti ſubſtantiæ ra
tione: nam colore cedit carbunculo, opalo,
& ſmaragdo. Illud præcipuum adamanti,
quòd eius ramenta etiam ſunt pretioſa: nam
ſcrupulus ſex aureis coronatis venditur: du
ritie enim omnes gemmas diuidit, cælaturæ
non tantùm commodus, ſed & neceſſarius.
Non ab alio fermè quàm à ſuo ſcobe atte
ritur & expolitur Adamas, ob duritiem. Ma
gnitudo eius vncia rariſſimè excedit. Indicio
eſt quidem, qui nunc Antuerpiæ habetur
ſexagies ſeſtertio, id eſt, aureis coronatis cen
tum quinquaginta millibus æſtimatur: cùm
tamen ſctupulo ab vnciæ pondere deficiat.
Formatus & expolitus non minùs quàm qua
tuor aureis talentis ex more, quamvis opera
vix dimidij.
nia mouere, vnde Chalam dicitur Hebraï
cè, quod eſt ſomniare, teſte Rabbi Aben
Ezra. Quædam verò alia permutatione ſom
nia mouent, vt onyx, cuius nomen vulgò
Nicolus, nam ſpiritum mutat & agitat: vel
pulchritudine alia id agunt, vt carbunculi,
opali, achates: quædam rurſus proprietate.
Manifeſtum eſt igitur quatuor modis exci
tari ſomnia à lapidibus: nam & ab aliis cau
ſis ſi excitentur quam à lapidibus, in hæc
quatuor genera facilè rediguntur. Sic enim
vigiliæ, cùm ſomnus ſuccedit leuis, ob ſic
citatem mouent imagines, & cepæ, caules,
ac ſinapis, ob vapores: & timor, gaudium,
viridiaria, amor, quia animum mouent:
& quæ ſpontè mouent, de quibus in primo
libro de Inſomniis diximus. Audaciam ve
rò aut promptitudinem præſtare, vel igna
uiam etiam, longè facilius quàm ſomnia
mouere. Et rurſus ſanguinem ſiſtere, aut
confirmare ventriculum, quemadmodum
Iaſpidem facere videmus, admiratione fer
mè omni carere debet: quandoquidem ad
primas, aut ſecundas ſaltem qualitates hæc
referri poſſunt. Atque hæ in nobis vires.
Porrò lapidum ſubſtantia dura, vtque durior
eò pretioſior, velut metallorum quò fuerit
magis ductilis, vnde inter metalla auro pre
tium ſummum, & adamanti ſubſtantiæ ra
tione: nam colore cedit carbunculo, opalo,
& ſmaragdo. Illud præcipuum adamanti,
quòd eius ramenta etiam ſunt pretioſa: nam
ſcrupulus ſex aureis coronatis venditur: du
ritie enim omnes gemmas diuidit, cælaturæ
non tantùm commodus, ſed & neceſſarius.
Non ab alio fermè quàm à ſuo ſcobe atte
ritur & expolitur Adamas, ob duritiem. Ma
gnitudo eius vncia rariſſimè excedit. Indicio
eſt quidem, qui nunc Antuerpiæ habetur
ſexagies ſeſtertio, id eſt, aureis coronatis cen
tum quinquaginta millibus æſtimatur: cùm
tamen ſctupulo ab vnciæ pondere deficiat.
Formatus & expolitus non minùs quàm qua
tuor aureis talentis ex more, quamvis opera
vix dimidij.
Eadem etiam cauſa referunt, quòd non
obſcuram habet rationem, cuſpidem illitam
puluere adamantis, ſeu teli ſit, ſeu ſariſſæ, aut
gladij, vel ſagittæ, facilè omnia arma, vt
loricam, galeámque poſſe traiicere: incaleſ
cit enim ictuferrum ſeu chalybs, & obuium
ferrum penetrat. Hoc igitur & tenuitatis
ſummæ, & duritiei in adamante argumen
tum ſit. Aliud, quòd maximè inter gemmas
nitet expolitum. Tertium, quòd ignibus re
ſiſtit vſque ad nonum diem omninò nihil
patiens: pòſt etiam ad multos dies illæſus
manet. Poſt illum carbunculus atque gra
natus, ad quintum vſque diem perſeuerant
abſque moleſtia: nec tamen omnes, nec
ſemper: igitur hi poſt adamantem ignibus
minimè obnoxij, & ſubtilium maximè par
tium: nam niſi tenuiſſimarum eſſent par
tium, admitterent poros, per quos ingre
diens ignis, vt demonſtratum eſt, facilè eos
diſſiparet. Adiuuat ad tenuitatem, & ſolidi
tatem etiam ipſa frigiditas, vt hi lapides ig
nibus maximè reſiſtant, quò ſit vt ſapphi
rus, & ipſe non facilè ignibus cedat, & du
rior ſit carbunculo, attamen tertius in ordine
eorum lapidum, qui iniuriæ ignis minimè
ob noxij ſint, collocetur.
obſcuram habet rationem, cuſpidem illitam
puluere adamantis, ſeu teli ſit, ſeu ſariſſæ, aut
gladij, vel ſagittæ, facilè omnia arma, vt
loricam, galeámque poſſe traiicere: incaleſ
cit enim ictuferrum ſeu chalybs, & obuium
ferrum penetrat. Hoc igitur & tenuitatis
ſummæ, & duritiei in adamante argumen
tum ſit. Aliud, quòd maximè inter gemmas
nitet expolitum. Tertium, quòd ignibus re
ſiſtit vſque ad nonum diem omninò nihil
patiens: pòſt etiam ad multos dies illæſus
manet. Poſt illum carbunculus atque gra
natus, ad quintum vſque diem perſeuerant
abſque moleſtia: nec tamen omnes, nec
ſemper: igitur hi poſt adamantem ignibus
minimè obnoxij, & ſubtilium maximè par
tium: nam niſi tenuiſſimarum eſſent par
tium, admitterent poros, per quos ingre
diens ignis, vt demonſtratum eſt, facilè eos
diſſiparet. Adiuuat ad tenuitatem, & ſolidi
tatem etiam ipſa frigiditas, vt hi lapides ig
nibus maximè reſiſtant, quò ſit vt ſapphi
rus, & ipſe non facilè ignibus cedat, & du
rior ſit carbunculo, attamen tertius in ordine
eorum lapidum, qui iniuriæ ignis minimè
ob noxij ſint, collocetur.
Ergo ſi quis interrogat: In quibus ada
mas a cryſtallo differt, cùm vterque niteat,
& coloris ſit candidi, vel potius aquei? di
cemus nitorem adamantis eſſe viuacem &
robuſtum, vt non ſolùm niteat ac ſplendeat,
ſed rutilet ac micet: præterea ferro, vdo,
igne, vetuſtate, vſu impermutabilem eſſe,
quorum nullum cryſtallo conuenit celerrimè
ſeneſcenti. Idem brachio ſiniſtro vt carnes tan
gat alligatus, nocturnos cohibet timores, vt
ſæpe ſum expertus. Fruſtra creditum eſt non
frangi ictu, cum malleolo in ſcobem redi
gatur: paulò enim quod ad ictus attinet du
rior eſt cryſtallo. Sed nec magnetem impe
dit, quin ferrum trahat, quæ duo falſo illi
attributa ac toties refricata etiam à nouis
ſcriptoribus, vulgatáque paſſim quid aliud
quàm ingentem ſocordiam ſcriptorum ac te
meritatem oſtendunt: nam temeritatis eſt
maximæ, ſcribere abſona, quæ non probaue
ris: maioris vecordiæ, non experiri, quæ tam
facilè poſſit.
mas a cryſtallo differt, cùm vterque niteat,
& coloris ſit candidi, vel potius aquei? di
cemus nitorem adamantis eſſe viuacem &
robuſtum, vt non ſolùm niteat ac ſplendeat,
ſed rutilet ac micet: præterea ferro, vdo,
igne, vetuſtate, vſu impermutabilem eſſe,
quorum nullum cryſtallo conuenit celerrimè
ſeneſcenti. Idem brachio ſiniſtro vt carnes tan
gat alligatus, nocturnos cohibet timores, vt
ſæpe ſum expertus. Fruſtra creditum eſt non
frangi ictu, cum malleolo in ſcobem redi
gatur: paulò enim quod ad ictus attinet du
rior eſt cryſtallo. Sed nec magnetem impe
dit, quin ferrum trahat, quæ duo falſo illi
attributa ac toties refricata etiam à nouis
ſcriptoribus, vulgatáque paſſim quid aliud
quàm ingentem ſocordiam ſcriptorum ac te
meritatem oſtendunt: nam temeritatis eſt
maximæ, ſcribere abſona, quæ non probaue
ris: maioris vecordiæ, non experiri, quæ tam
facilè poſſit.
Virides verò gemmæ non ſolùm ſmarag
dus, ſed & omnes aliæ, vt praſſius, & to
pazius, ignibus obnoxiæ ac ſupra alias om
nes ſunt. Cauſa eſt humoris ſemicocti abun
dantia. Nam vt Philoſophus inquit, metal
la ex humida exhalatione, lapides è ſicca
generantur: nutriuntur autem (vtdiximus)
& clara ratione, cùm augeantur: quod enim
augetur non vt tophus, nutrire neceſſe eſt,
vt Galenus inquit. Vt verò generantur à
diuerſa exhalatione, ita colorem ac ſubſtan
tiam ſuſcipiunt. Fuſci igitur è terreo exuſto,
candidi è puro aëreo, aqueóve, virides è
copioſo humore, rubei à calore vehementi,
materia tamen minimè humida, cærulæi è
rubra ſubſtantia cùm alterius quàm par eſt
excoquitur, varij ex variis. Indicio eſt nu
triri etiam, quòd naturam primam coloris
vndequaque ſeruent, velut & plantæ: quòd
ſi continua fieret acceſſio, varia ſubſtan
tia illorum ſemper eſſet, cùm tamen va
ria non ſit, niſi vel ob venas, vt etiam
in arboribus: vel ob naturam lapidis, vt in
achate.
dus, ſed & omnes aliæ, vt praſſius, & to
pazius, ignibus obnoxiæ ac ſupra alias om
nes ſunt. Cauſa eſt humoris ſemicocti abun
dantia. Nam vt Philoſophus inquit, metal
la ex humida exhalatione, lapides è ſicca
generantur: nutriuntur autem (vtdiximus)
& clara ratione, cùm augeantur: quod enim
augetur non vt tophus, nutrire neceſſe eſt,
vt Galenus inquit. Vt verò generantur à
diuerſa exhalatione, ita colorem ac ſubſtan
tiam ſuſcipiunt. Fuſci igitur è terreo exuſto,
candidi è puro aëreo, aqueóve, virides è
copioſo humore, rubei à calore vehementi,
materia tamen minimè humida, cærulæi è
rubra ſubſtantia cùm alterius quàm par eſt
excoquitur, varij ex variis. Indicio eſt nu
triri etiam, quòd naturam primam coloris
vndequaque ſeruent, velut & plantæ: quòd
ſi continua fieret acceſſio, varia ſubſtan
tia illorum ſemper eſſet, cùm tamen va
ria non ſit, niſi vel ob venas, vt etiam
in arboribus: vel ob naturam lapidis, vt in
achate.