Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
Scan Original
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.004986">
                <pb pagenum="465" xlink:href="016/01/114.jpg"/>
              opalus, qui ſit ſcitur: nec is quem nunc
                <lb/>
              habeo, ſit opalus verus non eſt, quænam
                <lb/>
              gemma fuerit apud maiores coniectari poſ­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg702"/>
                <lb/>
              ſumus, Auro incluſa multum hebeſcit, ob
                <lb/>
              id 4. aureis vncis comprehendi debet. </s>
              <s id="s.004987">Mul­
                <lb/>
              tum enim ab hac pſeudopalus degenerat,
                <lb/>
              candidus hic eſt & nitet, ſed non perſpi­
                <lb/>
              cuus, oculum vocant cati, ſeu felis. </s>
              <s id="s.004988">In eo
                <lb/>
              quem ego habeo hoc mirum videtur quòd
                <lb/>
              altera ex parte candidus ac lacteus videtur
                <lb/>
              totus, ex altera autem fuſcus admodum totus,
                <lb/>
              adeóque fuſcus vt etiam obſcurus appareat:
                <lb/>
              nec hoc illi contingit lucis varietate, quan­
                <lb/>
              doquidem ſeu ad lumen, ſeu verſus tenebras
                <lb/>
              conuerteris eum, albus ex ea parte, qua al­
                <lb/>
              bus videri ſolet, ſemper eſt, fuſcus verò ex
                <lb/>
              alia. </s>
              <s id="s.004989">Itaque eadem ſuperficies ſola aſpectus
                <lb/>
              varietate ex aduerſis partibus conſpecta,
                <lb/>
              colores duos penè ex toto contrarios oſten­
                <lb/>
              dit. </s>
              <s id="s.004990">Horum lapidum quidam molliores,
                <lb/>
              quidam duri, vt is quem ego habeo. </s>
              <s id="s.004991">Tam
                <lb/>
              mirabilis igitur proprietatis cauſam redde­
                <lb/>
              re oportet. </s>
              <s id="s.004992">Ea eſt, quod criſpus lapis eſt,
                <lb/>
              atque partibus peruiis, aliis autem mini­
                <lb/>
              mè: partibus non peruiis lumen recipit ſed
                <lb/>
              reddit, eóque fit vt candida ac velut nix
                <lb/>
              ſplendens reluceat: contraria conuerſione
                <lb/>
              lumen excipit, ſed non reddit, atque ea de
                <lb/>
              cauſa obſcurus lapis videtur ac fuſcus. </s>
              <s id="s.004993">In­
                <lb/>
              dicio eſt ſubſtantia
                <emph type="italics"/>
              (
                <emph.end type="italics"/>
              vt dixi ) illius mini­
                <lb/>
              mè æqualis. </s>
              <s id="s.004994">At dices: Cur non excipit lu­
                <lb/>
              men, ſi peruia eſt gemma? </s>
              <s id="s.004995">Melius itaque
                <lb/>
              eſt, vt dicamus perſpicuam totam eſſe in
                <lb/>
              ſuperficie, altera quidem tamen parte ſca­
                <lb/>
              bram, atque ideo nigram: altera verò po­
                <lb/>
              litam, atque ea de cauſa ſplendidam atque
                <lb/>
              albam.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg703"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004996">
                <margin.target id="marg701"/>
              Opali mira
                <lb/>
              pulchritudo.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.004997">Lib.37.c.6.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004998">
                <margin.target id="marg702"/>
              Opali degene­
                <lb/>
              ris mira na­
                <lb/>
              tura.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004999">
                <margin.target id="marg703"/>
              Sapphirus.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005000">Proximus adamanti ac quintus in ordine
                <lb/>
              nobilium gemmarum eſt ſapphirus, duritie
                <lb/>
              maxima, colore cæruleo, atque admodum
                <lb/>
              ſi ſit non dilutus nec vitioſus, iucundo ocu­
                <lb/>
              lis: quamobrem nullæ res magis recreant
                <arrow.to.target n="marg704"/>
                <lb/>
              viſum ſmaragdo & ſapphiro: recreat etiam
                <lb/>
              hominem, & epotus bili nigræ & melan­
                <lb/>
              cholicis, ac ſcorpionum ictibus auxiliatur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005001">Refert Albertus Magnus bis expertum, quòd
                <lb/>
              Sapphirus ſolo contactu anthraces curat:
                <lb/>
              optimum & grandem eſſe, ac diu carni
                <lb/>
              hærere illum oportet. </s>
              <s id="s.005002">Id efficit quòd ale­
                <lb/>
              xipharmacam habeat vim, & vt ictu di­
                <lb/>
              pſadis ſitis inuehitur, & torpedinis con­
                <lb/>
              tactu obſtupeſcit manus, ita contactu diu­
                <lb/>
              turno Sapphiri virus anthracis extingui­
                <lb/>
              tur.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg705"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005003">
                <margin.target id="marg704"/>
              Sapphiro
                <lb/>
              vires.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005004">
                <margin.target id="marg705"/>
                <expan abbr="Heliotropiũ">Heliotropium</expan>
                <lb/>
              & vires eius.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005005">Heliotropium gemma eſt viridis, iaſpidi
                <lb/>
              haud abſimilis: ſed iaſpidi maculæ, aut
                <lb/>
              guttæ ſanguineæ hærent, at Heliotropium
                <lb/>
              ſanguineis venis interſtinguitur, expoſitus
                <lb/>
              Soli ſub aqua ob viuacem rubedinem aut
                <lb/>
              viriditatem colorem croceum ſpargit, vt
                <lb/>
              aërem obnubilare videatur, atque deliquium
                <lb/>
              Solis oſtendere. </s>
              <s id="s.005006">Hunc vſque ad hanc diem
                <arrow.to.target n="marg706"/>
                <lb/>
              videre non licuit, ſicut nec verum Aſtri­
                <lb/>
              tem Hæc gemma eſt dura, quæ Solem dum
                <lb/>
              circumuertitur oſtendit inus lucem. </s>
              <s id="s.005007">Ve­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg707"/>
                <lb/>
              rùm gemmarij ex Chalcedonio Onyche
                <lb/>
              eam æmulantur, quæ nitorem & vires bre­
                <lb/>
              ui amittit, maximè ſi calore, aut ſudore
                <lb/>
              vitietur. </s>
              <s id="s.005008">Melior eſt quæ fit ex Sarda ſplendi­
                <lb/>
              diore, quam Carncolum vocant: optima
                <lb/>
              fit ex ea, tum ex aliis lapidibus durioribus
                <lb/>
              cauis, nam cauitate colligitur lumen: ſola ta­
                <lb/>
              men vera Atrites pulchritudinem ac deco­
                <lb/>
              rem retinet. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005009">
                <margin.target id="marg706"/>
              Aſtrites.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005010">
                <margin.target id="marg707"/>
              Pſeudoaſtri­
                <lb/>
              tes.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005011">Stellaris ſignificati ratione parum viribus
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg708"/>
                <lb/>
              & ſubſtantia, multum differt ab aſtrite, nam
                <lb/>
              nec gemma eſt, nec perſpicua, maculis ci­
                <lb/>
              nerei coloris tota diſtincta eſt, vnde nomen
                <lb/>
              ſumpſit. </s>
              <s id="s.005012">Spontè in aceto ac etiam vino
                <lb/>
              mouetur, ac animalium inceſſum imita­
                <lb/>
              tur, procedens inde ad latus, inde retro­
                <lb/>
              gradiens. </s>
              <s id="s.005013">Hunc lapidem cognouit ac il­
                <lb/>
              lius vires olim Rabbi Aben Ezra: frequens
                <lb/>
              eſt apud nos, ac vilis pretij. </s>
              <s id="s.005014">Ego cùm mo­
                <lb/>
              tus illius ſæpius conſideraſſem, lapidem te­
                <lb/>
              nui conſtare humido; & quod ab aceti ac
                <lb/>
              vini vi in vaporem conuerti poſſet intelle­
                <lb/>
              xi, vnde quærens exitum, nec inueniens,
                <lb/>
              huc illúcque lapidem alioquin etiam leuem
                <lb/>
              facilè impellit: nam tenuitatis vaporis in­
                <lb/>
              dicium eſt, quòd bullas non mittit: vnde
                <lb/>
              nec metuas habere magnos illum credere
                <lb/>
              oportet. </s>
              <s id="s.005015">Sunt qui geſtantes collo appenſos,
                <lb/>
              exiſtiment victores efficere. </s>
              <s id="s.005016">Ego quæ ſo­
                <lb/>
              lùm expertus ſum, hic ſcribere agreſſus ſum:
                <lb/>
              verùm hoc adiicere non piguit, vt quiſque
                <lb/>
              poſſit experiri: nam de motu ( vt dixi ) in
                <lb/>
              vino & aceto ego ſæpiùs experimentum
                <lb/>
              feci. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005017">
                <margin.target id="marg708"/>
              Aſtrites &
                <lb/>
              illius vis ad­
                <lb/>
              mirabilis.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005018">Iaſpis ſimilis eſt heliotropio: hunc, vi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg709"/>
                <lb/>
              ridis ſi ſit, & è directo ventriculi ſuſpen­
                <lb/>
              ſus, ventriculum non leuiter confirmare
                <lb/>
              ſcripſit Galenus: nos ſiſtere etiam hoc mo­
                <lb/>
              do ſanguinem vndequaque manantem, ſed
                <lb/>
              è naribus præcipuè, vidimus: nec mirum,
                <lb/>
              quandoquidem vim maximam habeat
                <lb/>
              aſtringentem. </s>
              <s id="s.005019">Eligitur ex oriente non ad­
                <lb/>
              modum paruus, ſplendens, viridis, ſan­
                <lb/>
              guineis guttulis plurimis ac valde vinum
                <lb/>
              ſanguinem æmulantibus conſperſus. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005020">
                <margin.target id="marg709"/>
              Iaſpis, &
                <lb/>
              eius vires.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005021">Omnibus tamen gemmis vnus opponi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg710"/>
                <lb/>
              tur lapis achates, & ipſe è gemmarum nu­
                <lb/>
              mero, ſed tam varij generis, vt vnum la­
                <lb/>
              pidem eſſe non credas: candidus, rubens,
                <lb/>
              croceus, cinereus, viridis, niger, varius,
                <lb/>
              cæruleus. </s>
              <s id="s.005022">Quid moror? </s>
              <s id="s.005023">huic vni nec om­
                <lb/>
              nium aliarum gemmarum colores ſatisfa­
                <lb/>
              ciunt: ille lucos, prata, animalia, flumi­
                <lb/>
              na, flores, arbores, natura ludente refert.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005024">Celeberrimus in hiſtoriis eſt achates Pyr­
                <lb/>
              rhi regis, nouem Muſas cum Appolline in
                <lb/>
              medio citharam pulſante referens, ſingu­
                <lb/>
              láſque cum propriis ornamentis, vt videa­
                <lb/>
              tur tunc natura cum pictore certaſſe: atque
                <lb/>
              hic miraculum dici potiùs debet quàm gem­
                <lb/>
              ma. </s>
              <s id="s.005025">Nobis tres ſunt achates, in quorum
                <lb/>
              vno natura hemiſphærium pinxit cœli, di­
                <lb/>
              ſtinctis orbibus: in medio terra rotunda,
                <lb/>
              quaſi aquis ſupereminens. </s>
              <s id="s.005026">Secundus, ex
                <lb/>
              hiatu fumum emittere videtur, qui aërem
                <lb/>
              obumbret: atque illud in eo admiratio­
                <lb/>
              ne dignum, quòd alius fumi color, alius
                <lb/>
              aëris, qui ex eo obſcuratur: fumus can­
                <lb/>
              didus quaſi ac denſus, aër ſubrubens, ac
                <lb/>
              mediocriter perſpicuus. </s>
              <s id="s.005027">Tertius, cæteris
                <lb/>
              longè admirabilior, ſcilicet Galbæ fer­
                <lb/>
              mè imaginem huiuſmodi depictam ha­
                <lb/>
              bet: nec in ſuperficie, ſed quaſi ſub
                <lb/>
              vitro: & tamen vera gemma eſt, non
                <lb/>
              vitrum: quoniam tamen qua parte tangit </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>