1digitum, totus rubet: iaſpidis refert ſpe
ciem.
ciem.
Achates, &
eius mira
varietas.
eius mira
varietas.
66[Figure 66]
Expertus, quòd ſomnum conciliat:
Et ſomnia plena grauitatis oſtendit om
nia, vanitate remota, prudentiam quoque
auget. Nihilominus quia dum ferre multa
paſſus ſum infortunia, præter errorem ac
expectationem, iam ſecundò illum depo
ſui. Alij etiam achates referunt auium ocu
los, & nos talem habemus: alij autem piſ
cium. Ponticus, qui ſanguineis guttis in
terſtinguitur, aut atris, montium refert &
conuallium imagines. Quidam humanos
oculos, leucophthalmi: quidam lupi, ly
cophthalmi: quidam capræ, ægophthalmi
vocati. Vidi & viridem perſpicuum lineis
duabus candidis pulcherimè diſtinctum,
quem dubiæ naturæ eſſe crediderim, potius
inter achatem & praſſium. Nam velut in
animalibus muli ex aſino & equa, & ly
ciſca è lupo & cane, ita & lapides quan
doque miſcentur è vario genere, miſta
eorum materia, cauſiſque illos producen
tibus.
nia, vanitate remota, prudentiam quoque
auget. Nihilominus quia dum ferre multa
paſſus ſum infortunia, præter errorem ac
expectationem, iam ſecundò illum depo
ſui. Alij etiam achates referunt auium ocu
los, & nos talem habemus: alij autem piſ
cium. Ponticus, qui ſanguineis guttis in
terſtinguitur, aut atris, montium refert &
conuallium imagines. Quidam humanos
oculos, leucophthalmi: quidam lupi, ly
cophthalmi: quidam capræ, ægophthalmi
vocati. Vidi & viridem perſpicuum lineis
duabus candidis pulcherimè diſtinctum,
quem dubiæ naturæ eſſe crediderim, potius
inter achatem & praſſium. Nam velut in
animalibus muli ex aſino & equa, & ly
ciſca è lupo & cane, ita & lapides quan
doque miſcentur è vario genere, miſta
eorum materia, cauſiſque illos producen
tibus.
Lapides è
duobus gene
ribus quem
admodum &
animalia
gignantur.
duobus gene
ribus quem
admodum &
animalia
gignantur.
Cæterùm quod ad achatem Pyrrhi regis
attinet, nimis ridiculum puto, caſu illum
adeò ad amuſſim ornatum, ac diſtinctum
fuiſſe. Hoc igitur ſic contingit. Pictor va
lidis coloribus lapidem aliquem è marmo
rum genere pinxit, vt nouem Muſæ pul
ſantem in medio Apollinem mirarentur. In
de ſeu caſu, ſeu ex induſtria lapis ille ſe
pultus iacuit per multos annos, eo in loco
vbi achatis gigni lapides ſolent: contin
git itaque circumcirca gigni achatem per
ſpicuum & aqueum, inde inuentus refere
bat Muſas & Apollinem illum quaſi natu
ræ induſtria fabricatum, cùm achates iam
gemma eſſet. Nam ſi ſpicæ & muſcus ar
boribus hærens in achatem tranſeunt tra
ctu temporis, vt ego achatem habuerim,
cum quinque ſpicis, quas diceres nunc è tri
tico excidiſſe, & tamen lapis erant, imò gem
ma: ſic etiam muſci non parua pars ad
erat: quantò facilius pictus lapis mollis
ille, in achatem potuit tranſire?
attinet, nimis ridiculum puto, caſu illum
adeò ad amuſſim ornatum, ac diſtinctum
fuiſſe. Hoc igitur ſic contingit. Pictor va
lidis coloribus lapidem aliquem è marmo
rum genere pinxit, vt nouem Muſæ pul
ſantem in medio Apollinem mirarentur. In
de ſeu caſu, ſeu ex induſtria lapis ille ſe
pultus iacuit per multos annos, eo in loco
vbi achatis gigni lapides ſolent: contin
git itaque circumcirca gigni achatem per
ſpicuum & aqueum, inde inuentus refere
bat Muſas & Apollinem illum quaſi natu
ræ induſtria fabricatum, cùm achates iam
gemma eſſet. Nam ſi ſpicæ & muſcus ar
boribus hærens in achatem tranſeunt tra
ctu temporis, vt ego achatem habuerim,
cum quinque ſpicis, quas diceres nunc è tri
tico excidiſſe, & tamen lapis erant, imò gem
ma: ſic etiam muſci non parua pars ad
erat: quantò facilius pictus lapis mollis
ille, in achatem potuit tranſire?
Modus faciem
di achatem
mirabilem.
di achatem
mirabilem.
Itaque ſi loca achatum quis obſeruare ve
lit, & maximè vbi perſpicui generantur (hoc
enim eſt neceſſarium ) ſepeliat verò pictu
ram ex coloribus perpetuis, quales ſunt cæ
ruleus & aureus, metallo conſtans, tum ma
ximè ſi cera punica pauco oleo temperata
alióve perpetuo, ſed perſpicuo tamen vn
guento opus liniat, quale eſt quod apud nos
Vernix liquida vocatur, quæ picturis abſo
lutis pretioſioribus ſolet induci, achates naſ
cetur ſic pictus.
lit, & maximè vbi perſpicui generantur (hoc
enim eſt neceſſarium ) ſepeliat verò pictu
ram ex coloribus perpetuis, quales ſunt cæ
ruleus & aureus, metallo conſtans, tum ma
ximè ſi cera punica pauco oleo temperata
alióve perpetuo, ſed perſpicuo tamen vn
guento opus liniat, quale eſt quod apud nos
Vernix liquida vocatur, quæ picturis abſo
lutis pretioſioribus ſolet induci, achates naſ
cetur ſic pictus.
Verùm dices, Frequens hic eſſet acha
tes ſic pictus, ſi tam parua arte parari poſ
ſet? At non animaduertis primò oportere
ſepeliri, vbi gignantur achates, tum verò
achatem, qui circumducitur eſſe ſplendi
dum & perſpicuum: ac intra paucos an
nos tranſire in gemmam, antequam pereat
pictura, nec dilui prius aliquo externo hu
more, ne aboleatur imago, demum con
tingere, vt abſolutus effodiatur. Quot enim
piſces ſunt, quos nemo vnquam piſcatur,
& ferè in nemoribus aues quas nullus vn
quam cepit, ſpontéque ſua in propriis lo
cis obeunt, tot eſſe exiſtima gemmas, quæ
latitantes locis quo genitæ ſunt, nunquam
in lucem prodeunt, ſed in primam matrem
terram, vt coaluerunt vetuſtate, ita in ean
dem reuertuntur. Tametſi achates varie
tate nobilis ſit, quia tamen parum ſplen
det, rarò pretium ingens habet inter gem
mas.
tes ſic pictus, ſi tam parua arte parari poſ
ſet? At non animaduertis primò oportere
ſepeliri, vbi gignantur achates, tum verò
achatem, qui circumducitur eſſe ſplendi
dum & perſpicuum: ac intra paucos an
nos tranſire in gemmam, antequam pereat
pictura, nec dilui prius aliquo externo hu
more, ne aboleatur imago, demum con
tingere, vt abſolutus effodiatur. Quot enim
piſces ſunt, quos nemo vnquam piſcatur,
& ferè in nemoribus aues quas nullus vn
quam cepit, ſpontéque ſua in propriis lo
cis obeunt, tot eſſe exiſtima gemmas, quæ
latitantes locis quo genitæ ſunt, nunquam
in lucem prodeunt, ſed in primam matrem
terram, vt coaluerunt vetuſtate, ita in ean
dem reuertuntur. Tametſi achates varie
tate nobilis ſit, quia tamen parum ſplen
det, rarò pretium ingens habet inter gem
mas.
Chryſolithus verò longè nobilior eſt
æſtimatione achate, hunc vocant noſtri
topazium, ſicut verum topazium, chryſo
lithum.
æſtimatione achate, hunc vocant noſtri
topazium, ſicut verum topazium, chryſo
lithum.
Topazius,
qui eſt ve
rè chryſoli
thus.
qui eſt ve
rè chryſoli
thus.
Inquit enim Plinius: Chryſolithus au
tem, gemma eſt aurei coloris, micans. At
que hæc ipſa de noſtro topazio vulgari ve
ra ſunt: quanquam enim topazius Germa
nicus, vt pleræque aliæ gemmæ, quæ ſub
frigida zona inueniuntur, mollior ſit: quòd
calor non poſſit adeò ſuccum illum attenua
re, atque durare gemmam ( nam, vt dixi,
duritiei cauſa eſt perfecta concretio, quæ
fit dum minutiſſimæ partes inuicem com
miſcentur) attamen non de illo chryſolitho,
ſed de Orientali loquitur Plinius, quem pa
làm eſt prædurum eſſe, ac tantæ duritiei, vt
ſapphiro parum, aut nihil cedat. Itaque
hanc ob cauſam ego in chryſolitho effigiem
meam cælari iuſſi, cum prima nominis, ac
prænominis litera. Elegi hunc lapidem,
quòd ſit duriſſimus, atque ob id æternum
opus, ſplendeátque non parum. Rarus ta
men eſt chryſolithus abſque maculis qui
buſdam nigris, à quibus vitiatur: alioquin
gemma non vulgaris. Creditum eſt libidi
nem ſupra omnem opinionem coërcere, ſi
tangens carnem geſtetur. Albertus ſcribit,
in aqua feruentem immiſſum, illius feruo
rem tollere: quod haud verum eſt, ſed mul
ta ( vt ſolet ) in his fabulatur: quædam ta
men quæ expertum ſe ait de gemmis, ac la
pidibus, ſuo loco retulimus, ac referemus:
neque enim mendax fuit, ſed minimum cre
dulus, vt mos eſt eorum, qui talia ſectantur,
aut ſcribunt.
tem, gemma eſt aurei coloris, micans. At
que hæc ipſa de noſtro topazio vulgari ve
ra ſunt: quanquam enim topazius Germa
nicus, vt pleræque aliæ gemmæ, quæ ſub
frigida zona inueniuntur, mollior ſit: quòd
calor non poſſit adeò ſuccum illum attenua
re, atque durare gemmam ( nam, vt dixi,
duritiei cauſa eſt perfecta concretio, quæ
fit dum minutiſſimæ partes inuicem com
miſcentur) attamen non de illo chryſolitho,
ſed de Orientali loquitur Plinius, quem pa
làm eſt prædurum eſſe, ac tantæ duritiei, vt
ſapphiro parum, aut nihil cedat. Itaque
hanc ob cauſam ego in chryſolitho effigiem
meam cælari iuſſi, cum prima nominis, ac
prænominis litera. Elegi hunc lapidem,
quòd ſit duriſſimus, atque ob id æternum
opus, ſplendeátque non parum. Rarus ta
men eſt chryſolithus abſque maculis qui
buſdam nigris, à quibus vitiatur: alioquin
gemma non vulgaris. Creditum eſt libidi
nem ſupra omnem opinionem coërcere, ſi
tangens carnem geſtetur. Albertus ſcribit,
in aqua feruentem immiſſum, illius feruo
rem tollere: quod haud verum eſt, ſed mul
ta ( vt ſolet ) in his fabulatur: quædam ta
men quæ expertum ſe ait de gemmis, ac la
pidibus, ſuo loco retulimus, ac referemus:
neque enim mendax fuit, ſed minimum cre
dulus, vt mos eſt eorum, qui talia ſectantur,
aut ſcribunt.
Cur gemmæ
boreales ple
runque limam
ſentiant.
boreales ple
runque limam
ſentiant.
Chyſolithi
vires.
vires.
Cæterum, gemmam eſſe ingentis frigo
ris exiſtimo, hoc argumento, quòd ſitim
ſub lingua poſita febricitantium mitiget:
quòd quamvis etiam cryſtallo, & aliis pluri
bus gemmis commune ſit, non tamen adeò
euidenter.
ris exiſtimo, hoc argumento, quòd ſitim
ſub lingua poſita febricitantium mitiget:
quòd quamvis etiam cryſtallo, & aliis pluri
bus gemmis commune ſit, non tamen adeò
euidenter.
Ergo topazium nunc habemus, qui
fuit antiquorum chryſolithus: atque con
traria ratione, quem nunc vocamus chry
ſolithum, Topazius eſt verus antiquorum.
Inquit enim Plinius: Topazium ſubuiri
dem eſſe gemmam, quæ ſola inter gem
mas à cote poliatur, ob mollitiem, li
máque tangatur. Quæ omnia de chryſoli
tho à noſtris vocato, ſunt veriſſima: nam
lima tangitur, & eſt aurei coloris, non
ſynceri, ſed ſubuiridis, & ob mollitiem
rota ſtannea expoliunt ipſum: nitorem etiam
fuit antiquorum chryſolithus: atque con
traria ratione, quem nunc vocamus chry
ſolithum, Topazius eſt verus antiquorum.
Inquit enim Plinius: Topazium ſubuiri
dem eſſe gemmam, quæ ſola inter gem
mas à cote poliatur, ob mollitiem, li
máque tangatur. Quæ omnia de chryſoli
tho à noſtris vocato, ſunt veriſſima: nam
lima tangitur, & eſt aurei coloris, non
ſynceri, ſed ſubuiridis, & ob mollitiem
rota ſtannea expoliunt ipſum: nitorem etiam