Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
Scan Original
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.005063">
                <pb pagenum="467" xlink:href="016/01/116.jpg"/>
              per ſe amittit, adeò vt pulchra quamvis ſit,
                <lb/>
              ob id nemo dignetur eam geſtare. </s>
              <s id="s.005064">Vocant
                <lb/>
              piradotum, & natum adagium inter gemma­
                <lb/>
              rios, nimium eſſe vnum habere Piradotum,
                <lb/>
              ſcilicet quòd ob mollitiem minimè vena­
                <lb/>
              lis ſit. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005065">
                <margin.target id="marg716"/>
              Chryſolithus
                <lb/>
              qui antiquo­
                <lb/>
              rum topa­
                <lb/>
              zius.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005066">Expertus tamen ſum, quindecim illius
                <lb/>
              grana epota, auxilio præſenti melancholicis
                <lb/>
              eſſe.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg717"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005067">
                <margin.target id="marg717"/>
              Topazij vis.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005068">Cæterùm, antequàm egrediar topazij
                <lb/>
              & chryſolithi narrationem, illud etiam
                <lb/>
              animaduertere decet, gemmas quaſdam
                <lb/>
              eſſe, quæ rapiant ceram, quaſdam quæ nul­
                <lb/>
              lo pacto, atque inter has ſarda eſt præ­
                <lb/>
              ſtantiſſima: nam nec chryſolithus ab hac
                <lb/>
              labe omninò eſt immunis. </s>
              <s id="s.005069">Itaque vt ad rem
                <arrow.to.target n="marg718"/>
                <lb/>
              reuertar, Sarda lapis eſt rubei coloris, cu­
                <lb/>
              ius ſpecies quæ dilutior eſt, & minus ru­
                <lb/>
              bra, vocatur carneolus, inde litera muta­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg719"/>
                <lb/>
              ta Corneolus: cùm verò imo habet ony­
                <lb/>
              chem, vocatur ſardonyx, qualem ego ha­
                <lb/>
              beo, in cuius imo videtur onyx, in ſupre­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg720"/>
                <lb/>
              mo ſarda: ex onyche enim
                <emph type="italics"/>
              (
                <emph.end type="italics"/>
              vt diximus )
                <lb/>
              ſarda plerunque naſcitur. </s>
              <s id="s.005070">Aptiſſima ſigillis
                <lb/>
              ſarda, carneolus & ſardonyx, ob tria: pri­
                <lb/>
              mum, quòd ceram non rapiat: ſecundum,
                <lb/>
              quòd facilè celetur, nam tenax eſt, & me­
                <lb/>
              diocris duritiei: tertium, quòd humores
                <lb/>
              non facilè hebetentur. </s>
              <s id="s.005071">Onyx autem gem­
                <lb/>
              ma eſt mollis, ab vnguis ſimilitudine ita
                <lb/>
              appellata. </s>
              <s id="s.005072">Eius plura ſunt genera, Chal­
                <lb/>
              cedonium ab vrbe Bithyniæ, in quam de­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg721"/>
                <lb/>
              ferebatur, ita appellatum: aſſimilatur co­
                <lb/>
              lore & perſpicuitate propriè vngui. </s>
              <s id="s.005073">Refert
                <lb/>
              Albertus expertum eſſe, ſi lapis hic è col­
                <lb/>
              lo ſuſpendatur, vires omnes corporis robo­
                <lb/>
              rare, quòd haud eſt incredibile: nam fri­
                <lb/>
              giditate ſua conſtringit ſpiritus atque vnit,
                <lb/>
              luce verò illos confirmat & caloris tempe­
                <lb/>
              rie. </s>
              <s id="s.005074">Eadem ratione, Venerem collo ſu­
                <lb/>
              ſpenſum cohibere fertur, atque in hunc
                <lb/>
              vſum Indi ferre paſſim conſueuerunt. </s>
              <s id="s.005075">Sed
                <lb/>
              ille quidem nobilior eſt quòd orientalis.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005076">Ex hoc genere eſt cæruleum, quod pre­
                <lb/>
              tioſiſſimum eſt, & ego tantum ſemel vi­
                <lb/>
              di. </s>
              <s id="s.005077">Genus eſt aliud cæruleum, pallens in
                <lb/>
              ſummo & opacum, in imo autem ni­
                <lb/>
              grum, quod vocatur Nicolus: geſtantem
                <lb/>
              facit triſtem & audacem, & ſomniis ter­
                <lb/>
              ribilibus agitat: nam ſpiritus adeò cogit,
                <lb/>
              vt triſtitiam & turbationem moueat. </s>
              <s id="s.005078">Ter­
                <lb/>
              tium genus ferruginei eſt coloris in ſupre­
                <lb/>
              mo, in imo nigri, in medio candidi, vo­
                <lb/>
              catur à pleriſque Oculus. </s>
              <s id="s.005079">Si fruſtra duo
                <lb/>
              ex onyche inuicem confricentur, calorem
                <lb/>
              tantùm concipiunt, vt vix ferri queat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005080">Fruſta namque magna inueniuntur ex illo,
                <lb/>
              adeò vt non gemma, ſed potiùs marmo­
                <lb/>
              ris genus eſſe videatur: nam Romæ in æde
                <lb/>
              B. </s>
              <s id="s.005081">Petri ſex ſunt columnulæ ex hoc lapide.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005082">In Colonia Agrippina Onyx adhuc extat
                <lb/>
              latior palmo, de quo Albertus olim, nunc
                <lb/>
              verò Agricola refert, candidas venas ſic
                <lb/>
              illum diſtinguere, vt duorum iuuenum ca­
                <lb/>
              pita exprimant, rurſus nigras quæ ſerpen­
                <lb/>
              tem effingunt è ſummo capitis vertice
                <lb/>
              vnius in imum alterius deſcendentem. </s>
              <s id="s.005083">In
                <lb/>
              mandibula quoque vnius ex iuuenibus,
                <lb/>
              imago apparet capitis Æthiopis cum ni­
                <lb/>
              gra barba, reliquum lapidis vnguis co­
                <lb/>
              lorem, vt plerunque ſolent hi lapides, ex­
                <lb/>
              primit. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005084">
                <margin.target id="marg718"/>
              Sarda.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005085">
                <margin.target id="marg719"/>
              Corncolus</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005086">
                <margin.target id="marg720"/>
              Cur corneolo
                <lb/>
              ad ſigilla
                <lb/>
              vtamur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005087">Onyx & il­
                <lb/>
              lius genera.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005088">
                <margin.target id="marg721"/>
              Onychis vi­
                <lb/>
              res.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005089">Verùm iure quiſpiam dubitet, vnde fi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg722"/>
                <lb/>
              guræ hæ in gemmis & lapidibus proue­
                <lb/>
              niant? </s>
              <s id="s.005090">neque enim credendum eſt omnem
                <lb/>
              figuram caſu contingere, cùm (vt inferiùs
                <lb/>
              dicemus ) lapides multi ex eodem genere
                <lb/>
              eaſdem retineant figuras. </s>
              <s id="s.005091">Itaque meo iudi­
                <lb/>
              cio dicendum eſt, duo eſſe figurarum, &
                <lb/>
              imaginum genera: alterum, quòd ſemper
                <lb/>
              in eiſdem lapidibus apparet, & hoc à na­
                <lb/>
              tura prouenit, quæ non ſecùs ac in plantis
                <lb/>
              foliorum, & fructuum numerum ſeruat &
                <lb/>
              rationem: hoc figurarum genus vim habet,
                <lb/>
              & aliquid ſignificat. </s>
              <s id="s.005092">Tale genus figuræ in­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg723"/>
                <lb/>
              uentum eſt in lapide nigro, forma coni, cu­
                <lb/>
              ius ſumma pars præciſa fuit: hic ſerpentem
                <lb/>
              in ſuprema parte pulcherrimè expreſſum,
                <lb/>
              quaſi pictus eſſet habuit, infima parte pal­
                <lb/>
              lidior, nullibi autem perſpicuus. </s>
              <s id="s.005093">Qui hunc
                <lb/>
              Alberto dono dedit, affirmabat ſuper illum
                <lb/>
              coïſſe plus quàm quingentos ſerpentes: in
                <lb/>
              prato enim inuentus fuit inter Sueuiæ mon­
                <lb/>
              tes poſito, atque ibi occiſis ſerpentibus, ſub
                <lb/>
              quibus latebat, à militibus Principis ſu­
                <lb/>
              blatum cum capite maximi ſerpentis cuiuſ­
                <lb/>
              dam qui lapidem tangebat, tranſlatúmque
                <lb/>
              domum. </s>
              <s id="s.005094">Exiſtimandum eſt igitur huic la­
                <lb/>
              pidi à natura vim inditam, quæ ſerpentes
                <lb/>
              ad ſe traheret. </s>
              <s id="s.005095">Sed hæc mira videri poſſent,
                <lb/>
              ni Plinij teſtimonio conſtaret inueniri oua
                <lb/>
              ſerpentum, circa quæ illi coëant: vnde etiam
                <lb/>
              caduceis pingi ſolet. </s>
              <s id="s.005096">Sic enim inquit: Vi­
                <lb/>
              dimus ouum mali orbiculati, parui forma,
                <lb/>
              cruſta cartilaginis, velut acetabulis brachio­
                <lb/>
              rum polypi crebris inſigne Druidis. </s>
              <s id="s.005097">Hoc fe­
                <lb/>
              runt in Gallia ſalinis & ſpuma conuoluto­
                <lb/>
              rum ſerpentum cogi. </s>
              <s id="s.005098">Videtúrque ad con­
                <lb/>
              cordiam ex generationis ratione potius fa­
                <lb/>
              cere quàm ad lites, quamquam ferant ad
                <lb/>
              gratiam principum, & litium victoriam.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005099">Nam conſtat equitem Romanum Vocunt iis
                <lb/>
              euocatum, & occiſum à Claudio Princi­
                <lb/>
              pe, quòd ouum anguinum in ſinu geſtare
                <lb/>
              depræhenſus eſſet. </s>
              <s id="s.005100">Ego Plinium non men­
                <lb/>
              tiri ſcio: vera an dicat vir Philoſophiæ rudis
                <lb/>
              neſcio. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005101">
                <margin.target id="marg722"/>
              Figuræ in
                <lb/>
              lapidibus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005102">
                <margin.target id="marg723"/>
              Hiſtoria la­
                <lb/>
              pidis iuxta
                <lb/>
              quæ ſerpen­
                <lb/>
              tes congre­
                <lb/>
              gabuntur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005103">Credendum eſt etiam, lapides inuentos
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg724"/>
                <lb/>
              in agro Veronenſi, in quibus, vt Leo Ba­
                <lb/>
              ptiſta, Albertus refert, ſigilli Salomoni ima­
                <lb/>
              go ad amuſſim depicta inueniebatur, à na­
                <lb/>
              tura ex propoſito agente ſic depictos, non
                <lb/>
              fortuitò, atque inde vim illis ineſſe pecu­
                <lb/>
              liarem quandam. </s>
              <s id="s.005104">Harum verò duo ſunt ge­
                <lb/>
              nera. </s>
              <s id="s.005105">Primùm, quod quaſi caſu ſit, & tamen
                <lb/>
              neceſſariò: velut rotunditatis eorum qui in
                <lb/>
              mari naſcuntur: rotundi enim fiunt longo
                <lb/>
              fluctuum attritu, quicquid prominet exe­
                <lb/>
              dente. </s>
              <s id="s.005106">Sed hi non exactè, neque in om­
                <lb/>
              nibus: nam quum ante perfectionem ex­
                <lb/>
              trahuntur, nihil tale proponente natura,
                <lb/>
              rotundi minimè ſunt. </s>
              <s id="s.005107">Qui verò in Polonia
                <lb/>
              extrahuntur forma ollarum, cauſam ean­
                <lb/>
              dem habere poſſunt, quòd circumpoſiti al­
                <lb/>
              teri lapidi oriantur: vel quòd, vt in Aetitis
                <lb/>
              quodam genere, terra incluſa non coaleſcat:
                <lb/>
              calor enim exterior, vaſa formare poteſt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005108">Non cogitur autem à calore, quia humi­
                <lb/>
              dum ſolum circumfunditur. </s>
              <s id="s.005109">Vel quia na­
                <lb/>
              tura hanc formam propriè delegit, & ſibi pro </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>