Buonamici, Francesco
,
De motu libri X
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
page
|<
<
of 1055
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
>
<
pb
pagenum
="
96
"/>
ſumus ſcientiam quam prius optabamus. </
s
>
<
s
>Hæc verò nos optimo iure vocabimus inſtrumenta,
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg826
"/>
<
lb
/>
quod tùm ſcimus cùm ipſa habemus. </
s
>
<
s
>
<
emph
type
="
sup
"/>
a
<
emph.end
type
="
sup
"/>
Idcirco proprium huius viæ ſit hoc eſſe progreſſum ad
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg827
"/>
<
lb
/>
inſtrumenta quibus ſcientia paratur, nec differt ab illis, niſi quatenus via differt à termino. </
s
>
<
s
>Sicut
<
lb
/>
igitur via differt à termino tanquam imperſectum à perfecto: ſic igitur via differt ab inſtrumen
<
lb
/>
to ſicut à perſecto imperfectum. </
s
>
<
s
>
<
expan
abbr
="
ideoq́
">ideoque</
expan
>
. </
s
>
<
s
>via tertij ſignificati ad inſtrumenta perbellè referetur, ſed
<
lb
/>
planè imperfecta: neque enim ſcientiam per ſe faciunt, ſed ad faciendum ſcientiam conducunt
<
lb
/>
aſſumentes ordine quodam terminos & principia ex quibus tùm definitiones, tùm demonſtratio
<
lb
/>
nes conflantur; & materiam ſuppeditantes inſtrumentis, non faciunt verò ſcientiam, quia non
<
lb
/>
notum
<
expan
abbr
="
faciũt
">faciunt</
expan
>
, ſed nota accipiunt. </
s
>
<
s
>quòd ſi ex acceptis id quod erat prius incognitum, cognoſcatur;
<
lb
/>
iam non eſt hoc viæ, ſed argumenti & inſtrumenti. </
s
>
<
s
>Veluti via diuidens ſumit genus diuidendum
<
lb
/>
per ſuas differentias, alteram accipit quæ ineſt in re definienda. </
s
>
<
s
>Sed & genus & differentia, quæ
<
lb
/>
accipitur, ſunt nota; vt quòd homo ſit animal,
<
expan
abbr
="
idemq́
">idemque</
expan
>
. </
s
>
<
s
>mortale, bipes, & rationis compos. </
s
>
<
s
>hęc
<
expan
abbr
="
autẽ
">autem</
expan
>
<
lb
/>
copulata iam facta ſunt definitio, & tunc explicant quid eſt. </
s
>
<
s
>
<
expan
abbr
="
Conſimiliq́ue
">Conſimilique</
expan
>
modo in ſyllogiſtica
<
lb
/>
ſeorſum propoſitiones accipiuntur, maior, & minor: harum verò acceptio eſt ſicut
<
expan
abbr
="
notarũ
">notarum</
expan
>
, quod
<
lb
/>
ex earum copulatione fit, eſt id quo docemur; at tùm
<
expan
abbr
="
nõ
">non</
expan
>
eſt amplius via, ſed ſyllogiſmus qui iam
<
lb
/>
docet, & notum facit, & eſt planè inſtrumentum. </
s
>
<
s
>Sic via definitiua qua definitionis partes vena
<
lb
/>
mur, vtitur notis, & ea componit quæ, vt nota accepta ſunt; eorum facta compoſitione noteſcit
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg828
"/>
<
lb
/>
id quod anteà quærebatur, & erat ignotum. </
s
>
<
s
>vt cùm generis definitio veſtigatur ex definitione ſin
<
lb
/>
gularum ſpecierum, aut cùm eruitur ex demoſtratione. (tot enim ferè ſunt modi quibus definitio
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
cõparatur
">comparatur</
expan
>
, diuiſio, definitio ſpecierum ſubiectarum & tranſpoſitio. </
s
>
<
s
>ac tranſumptio terminorum
<
lb
/>
demonſtrationis,) nanque accipiuntur vt notæ definitiones ſpecierum, accipitur earum ratio
<
expan
abbr
="
cõ-munis
">con
<
lb
/>
munis</
expan
>
, in ea pòſt modo definitio generis elucet, ſic accipitur ratio nominis, vt nota per ſe, & cauſ
<
lb
/>
ſa, vt clara per
<
expan
abbr
="
demõſtrationem
">demonſtrationem</
expan
>
; ex his coniunctis iam extitit definitio qua res noteſcit quæ prius
<
lb
/>
ignota erat, dum mens noſtra progrediebatur ordine ſumendo, ac proponendo partes illius; ne
<
lb
/>
que enim noſcebamus quid eſſet homo, antequàm ſciremus eſſe animal bipes, mortale, ratione
<
lb
/>
vtens cuius ſignum, quia verè de homine licet dicere, non eſſe animal bipes. </
s
>
<
s
>non enim ſunt idem
<
lb
/>
formaliter, & vnum ab altero ſeparari poteſt: neque ſciebamus id quod eſt in ſemicirculo, eſſe an
<
lb
/>
gulum rectum, priusquàm inducentes cognoſceremus in ſemicirculo eſſe triangulum; & tamen
<
lb
/>
erat notum in ſemicirculo triangulum efficere rectum. </
s
>
<
s
>Non igitur via notum facit, ſed tùm noti
<
lb
/>
tia fit, vbi via peruenit ad ſuum finem, & iam conſtructum eſt id quod inſtrumentum vocamus;
<
lb
/>
hoc enim iam notum facit.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg829
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
>
<
margin.target
id
="
marg824
"/>
D</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
>
<
margin.target
id
="
marg825
"/>
g 1. Top.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
>
<
margin.target
id
="
marg826
"/>
E</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
>
<
margin.target
id
="
marg827
"/>
a 1. Poſt.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
>
<
margin.target
id
="
marg828
"/>
F</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
>
<
margin.target
id
="
marg829
"/>
G</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
>Modi autem notum
<
expan
abbr
="
faciẽdi
">faciendi</
expan
>
ſunt duo præcipui, velut anteà diximus, vnde duo
<
expan
abbr
="
inſtrumentorũ
">inſtrumentorum</
expan
>
<
lb
/>
genera extiterunt: qui item ab Ariſtotele
<
emph
type
="
sup
"/>
b
<
emph.end
type
="
sup
"/>
<
expan
abbr
="
nonnunquã
">nonnunquam</
expan
>
<
foreign
lang
="
grc
">τρόποι</
foreign
>
, & modi nuncupantur, aut enim
<
arrow.to.target
n
="
marg830
"/>
<
lb
/>
ſunt definitio qua explicatur quid eſt, & ſubſtantia cognoſcitur, aut demonſtratio qua cognoſci
<
lb
/>
tur cuiuſmodi ſit res, ſunt & alia inſtrumenta quæ, vel ad hæc referuntur, vt adminiculantia, vel
<
lb
/>
imitantia, quòd horum virtutem aſſequi non poſsint. </
s
>
<
s
>generatim verò comprehenduntur hiſce
<
lb
/>
capitibus; aut enim notum faciunt, quia cogant, aut quia perſuadeant, aut quia declarent. </
s
>
<
s
>cogunt
<
lb
/>
ſyllogiſmi; perſuadent inductiones, exempla, enthymemata, declarant definitiones, ſiue ſint quid
<
lb
/>
nominis, ſeu quid rei, quæ perſuadent ſolùm
<
expan
abbr
="
cõmuni
">communi</
expan
>
voce nominata ſunt à Græcis
<
foreign
lang
="
grc
">παραμυθίαι</
foreign
>
,
<
lb
/>
à M. Tullio admonitiones, à barbaris modiculæ innuitiones. </
s
>
<
s
>hæ verò & inſtrumenta declarantia
<
lb
/>
ab Auerroë maneries diſciplinæ vocantur. </
s
>
<
s
>Horum omnium potiſsima demonſtratio & definitio:
<
lb
/>
ad demonſtrationem & definitionem reliqua diriguntur, vt famulantia, velut inductiones &
<
expan
abbr
="
exẽ-pla
">exen
<
lb
/>
pla</
expan
>
; necnon
<
expan
abbr
="
demõſtrationes
">demonſtrationes</
expan
>
quòd eſt. </
s
>
<
s
>Vbi enim rationem reddere valeamus accidentium, quoad
<
lb
/>
ſenſui perſpicua ſunt &
<
foreign
lang
="
grc
">καὶ φαντασίαν</
foreign
>
, tùm de ſubſtantia quoque dicere licebit: ſimiliter ora
<
lb
/>
tiones dialecticæ; quoniam ſuaptè natura terminantur definitionibus, aut etiam imitantur; vt
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg831
"/>
<
lb
/>
quia verum ex definitione & demonſtratione conſequi nequeamus; eorum auxilio ſaltem habea
<
lb
/>
mus id quod quam proximè accedit ad verum. </
s
>
<
s
>ſic veræ definitioni famulatur definitio quid no
<
lb
/>
minis, aut ad ipſam refertur; vt eius imago atque rationes tùm rethoricæ, tùm dialecticæ perſua
<
lb
/>
dent, vt aſſequamur demonſtrationem, aut ibi valent vbi res quam cognoſcere cupimus, non ad
<
lb
/>
mittat demonſtrationem, & hæc via item ab Ariſtotele vocatur:
<
foreign
lang
="
grc
">ἔφοδος</
foreign
>
<
emph
type
="
sup
"/>
c
<
emph.end
type
="
sup
"/>
enim idem valet àc
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg832
"/>
<
lb
/>
<
foreign
lang
="
grc
">μάθοδος</
foreign
>
, qua voce vſus eſt Ariſtoteles in Top. Sed quia non docent inſtrumenta, niſi quatenus
<
lb
/>
procedunt ex notis; ita enim fit in notitia, vt in rerum ortu. </
s
>
<
s
>Nam ſicut poteſtas non deducitur ad
<
lb
/>
actum, niſi ab eo quod eſt actu; ſic potentia cognitum non ſit actu cognitum, niſi proficiſcatur ab
<
lb
/>
actu cognito. </
s
>
<
s
>Quare non modò nihil efficitur, niſi ritè termini coniuncti fuerint; verum etiam
<
lb
/>
niſi ſint manifeſti; proptereà ſubiicitur quartum viæ ſignificatum, qui eſt progreſſus à principiis
<
lb
/>
quæ, cùm actu nota ſint, vim habent efficiendi actu notum id quod actu ignotum eſt, ſed poteſta
<
lb
/>
te notum, de quo mentionem fecit Ariſtoteles, cùm docuit innatam eſſe nobis viam,
<
emph
type
="
sup
"/>
d
<
emph.end
type
="
sup
"/>
vt progre
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg833
"/>
<
lb
/>
diamur à notis nobis ad nota natura, in quo non ſumptio principiorum, non diſpoſitio, non ſtru
<
lb
/>
ctura
<
expan
abbr
="
inſtrumentorũ
">inſtrumentorum</
expan
>
obſeruatur, ſed eorum virtus quæ ordine collocantur: nanque ea quæ </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>