Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
111
111
112
112
113
113
114
114
115
115
116
116
117
117
118
118
119
119
120
120
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.005063">
                <pb pagenum="467" xlink:href="016/01/116.jpg"/>
              per ſe amittit, adeò vt pulchra quamvis ſit,
                <lb/>
              ob id nemo dignetur eam geſtare. </s>
              <s id="s.005064">Vocant
                <lb/>
              piradotum, & natum adagium inter gemma­
                <lb/>
              rios, nimium eſſe vnum habere Piradotum,
                <lb/>
              ſcilicet quòd ob mollitiem minimè vena­
                <lb/>
              lis ſit. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005065">
                <margin.target id="marg716"/>
              Chryſolithus
                <lb/>
              qui antiquo­
                <lb/>
              rum topa­
                <lb/>
              zius.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005066">Expertus tamen ſum, quindecim illius
                <lb/>
              grana epota, auxilio præſenti melancholicis
                <lb/>
              eſſe.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg717"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005067">
                <margin.target id="marg717"/>
              Topazij vis.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005068">Cæterùm, antequàm egrediar topazij
                <lb/>
              & chryſolithi narrationem, illud etiam
                <lb/>
              animaduertere decet, gemmas quaſdam
                <lb/>
              eſſe, quæ rapiant ceram, quaſdam quæ nul­
                <lb/>
              lo pacto, atque inter has ſarda eſt præ­
                <lb/>
              ſtantiſſima: nam nec chryſolithus ab hac
                <lb/>
              labe omninò eſt immunis. </s>
              <s id="s.005069">Itaque vt ad rem
                <arrow.to.target n="marg718"/>
                <lb/>
              reuertar, Sarda lapis eſt rubei coloris, cu­
                <lb/>
              ius ſpecies quæ dilutior eſt, & minus ru­
                <lb/>
              bra, vocatur carneolus, inde litera muta­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg719"/>
                <lb/>
              ta Corneolus: cùm verò imo habet ony­
                <lb/>
              chem, vocatur ſardonyx, qualem ego ha­
                <lb/>
              beo, in cuius imo videtur onyx, in ſupre­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg720"/>
                <lb/>
              mo ſarda: ex onyche enim
                <emph type="italics"/>
              (
                <emph.end type="italics"/>
              vt diximus )
                <lb/>
              ſarda plerunque naſcitur. </s>
              <s id="s.005070">Aptiſſima ſigillis
                <lb/>
              ſarda, carneolus & ſardonyx, ob tria: pri­
                <lb/>
              mum, quòd ceram non rapiat: ſecundum,
                <lb/>
              quòd facilè celetur, nam tenax eſt, & me­
                <lb/>
              diocris duritiei: tertium, quòd humores
                <lb/>
              non facilè hebetentur. </s>
              <s id="s.005071">Onyx autem gem­
                <lb/>
              ma eſt mollis, ab vnguis ſimilitudine ita
                <lb/>
              appellata. </s>
              <s id="s.005072">Eius plura ſunt genera, Chal­
                <lb/>
              cedonium ab vrbe Bithyniæ, in quam de­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg721"/>
                <lb/>
              ferebatur, ita appellatum: aſſimilatur co­
                <lb/>
              lore & perſpicuitate propriè vngui. </s>
              <s id="s.005073">Refert
                <lb/>
              Albertus expertum eſſe, ſi lapis hic è col­
                <lb/>
              lo ſuſpendatur, vires omnes corporis robo­
                <lb/>
              rare, quòd haud eſt incredibile: nam fri­
                <lb/>
              giditate ſua conſtringit ſpiritus atque vnit,
                <lb/>
              luce verò illos confirmat & caloris tempe­
                <lb/>
              rie. </s>
              <s id="s.005074">Eadem ratione, Venerem collo ſu­
                <lb/>
              ſpenſum cohibere fertur, atque in hunc
                <lb/>
              vſum Indi ferre paſſim conſueuerunt. </s>
              <s id="s.005075">Sed
                <lb/>
              ille quidem nobilior eſt quòd orientalis.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005076">Ex hoc genere eſt cæruleum, quod pre­
                <lb/>
              tioſiſſimum eſt, & ego tantum ſemel vi­
                <lb/>
              di. </s>
              <s id="s.005077">Genus eſt aliud cæruleum, pallens in
                <lb/>
              ſummo & opacum, in imo autem ni­
                <lb/>
              grum, quod vocatur Nicolus: geſtantem
                <lb/>
              facit triſtem & audacem, & ſomniis ter­
                <lb/>
              ribilibus agitat: nam ſpiritus adeò cogit,
                <lb/>
              vt triſtitiam & turbationem moueat. </s>
              <s id="s.005078">Ter­
                <lb/>
              tium genus ferruginei eſt coloris in ſupre­
                <lb/>
              mo, in imo nigri, in medio candidi, vo­
                <lb/>
              catur à pleriſque Oculus. </s>
              <s id="s.005079">Si fruſtra duo
                <lb/>
              ex onyche inuicem confricentur, calorem
                <lb/>
              tantùm concipiunt, vt vix ferri queat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005080">Fruſta namque magna inueniuntur ex illo,
                <lb/>
              adeò vt non gemma, ſed potiùs marmo­
                <lb/>
              ris genus eſſe videatur: nam Romæ in æde
                <lb/>
              B. </s>
              <s id="s.005081">Petri ſex ſunt columnulæ ex hoc lapide.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005082">In Colonia Agrippina Onyx adhuc extat
                <lb/>
              latior palmo, de quo Albertus olim, nunc
                <lb/>
              verò Agricola refert, candidas venas ſic
                <lb/>
              illum diſtinguere, vt duorum iuuenum ca­
                <lb/>
              pita exprimant, rurſus nigras quæ ſerpen­
                <lb/>
              tem effingunt è ſummo capitis vertice
                <lb/>
              vnius in imum alterius deſcendentem. </s>
              <s id="s.005083">In
                <lb/>
              mandibula quoque vnius ex iuuenibus,
                <lb/>
              imago apparet capitis Æthiopis cum ni­
                <lb/>
              gra barba, reliquum lapidis vnguis co­
                <lb/>
              lorem, vt plerunque ſolent hi lapides, ex­
                <lb/>
              primit. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005084">
                <margin.target id="marg718"/>
              Sarda.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005085">
                <margin.target id="marg719"/>
              Corncolus</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005086">
                <margin.target id="marg720"/>
              Cur corneolo
                <lb/>
              ad ſigilla
                <lb/>
              vtamur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005087">Onyx & il­
                <lb/>
              lius genera.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005088">
                <margin.target id="marg721"/>
              Onychis vi­
                <lb/>
              res.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005089">Verùm iure quiſpiam dubitet, vnde fi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg722"/>
                <lb/>
              guræ hæ in gemmis & lapidibus proue­
                <lb/>
              niant? </s>
              <s id="s.005090">neque enim credendum eſt omnem
                <lb/>
              figuram caſu contingere, cùm (vt inferiùs
                <lb/>
              dicemus ) lapides multi ex eodem genere
                <lb/>
              eaſdem retineant figuras. </s>
              <s id="s.005091">Itaque meo iudi­
                <lb/>
              cio dicendum eſt, duo eſſe figurarum, &
                <lb/>
              imaginum genera: alterum, quòd ſemper
                <lb/>
              in eiſdem lapidibus apparet, & hoc à na­
                <lb/>
              tura prouenit, quæ non ſecùs ac in plantis
                <lb/>
              foliorum, & fructuum numerum ſeruat &
                <lb/>
              rationem: hoc figurarum genus vim habet,
                <lb/>
              & aliquid ſignificat. </s>
              <s id="s.005092">Tale genus figuræ in­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg723"/>
                <lb/>
              uentum eſt in lapide nigro, forma coni, cu­
                <lb/>
              ius ſumma pars præciſa fuit: hic ſerpentem
                <lb/>
              in ſuprema parte pulcherrimè expreſſum,
                <lb/>
              quaſi pictus eſſet habuit, infima parte pal­
                <lb/>
              lidior, nullibi autem perſpicuus. </s>
              <s id="s.005093">Qui hunc
                <lb/>
              Alberto dono dedit, affirmabat ſuper illum
                <lb/>
              coïſſe plus quàm quingentos ſerpentes: in
                <lb/>
              prato enim inuentus fuit inter Sueuiæ mon­
                <lb/>
              tes poſito, atque ibi occiſis ſerpentibus, ſub
                <lb/>
              quibus latebat, à militibus Principis ſu­
                <lb/>
              blatum cum capite maximi ſerpentis cuiuſ­
                <lb/>
              dam qui lapidem tangebat, tranſlatúmque
                <lb/>
              domum. </s>
              <s id="s.005094">Exiſtimandum eſt igitur huic la­
                <lb/>
              pidi à natura vim inditam, quæ ſerpentes
                <lb/>
              ad ſe traheret. </s>
              <s id="s.005095">Sed hæc mira videri poſſent,
                <lb/>
              ni Plinij teſtimonio conſtaret inueniri oua
                <lb/>
              ſerpentum, circa quæ illi coëant: vnde etiam
                <lb/>
              caduceis pingi ſolet. </s>
              <s id="s.005096">Sic enim inquit: Vi­
                <lb/>
              dimus ouum mali orbiculati, parui forma,
                <lb/>
              cruſta cartilaginis, velut acetabulis brachio­
                <lb/>
              rum polypi crebris inſigne Druidis. </s>
              <s id="s.005097">Hoc fe­
                <lb/>
              runt in Gallia ſalinis & ſpuma conuoluto­
                <lb/>
              rum ſerpentum cogi. </s>
              <s id="s.005098">Videtúrque ad con­
                <lb/>
              cordiam ex generationis ratione potius fa­
                <lb/>
              cere quàm ad lites, quamquam ferant ad
                <lb/>
              gratiam principum, & litium victoriam.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005099">Nam conſtat equitem Romanum Vocunt iis
                <lb/>
              euocatum, & occiſum à Claudio Princi­
                <lb/>
              pe, quòd ouum anguinum in ſinu geſtare
                <lb/>
              depræhenſus eſſet. </s>
              <s id="s.005100">Ego Plinium non men­
                <lb/>
              tiri ſcio: vera an dicat vir Philoſophiæ rudis
                <lb/>
              neſcio. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005101">
                <margin.target id="marg722"/>
              Figuræ in
                <lb/>
              lapidibus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005102">
                <margin.target id="marg723"/>
              Hiſtoria la­
                <lb/>
              pidis iuxta
                <lb/>
              quæ ſerpen­
                <lb/>
              tes congre­
                <lb/>
              gabuntur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005103">Credendum eſt etiam, lapides inuentos
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg724"/>
                <lb/>
              in agro Veronenſi, in quibus, vt Leo Ba­
                <lb/>
              ptiſta, Albertus refert, ſigilli Salomoni ima­
                <lb/>
              go ad amuſſim depicta inueniebatur, à na­
                <lb/>
              tura ex propoſito agente ſic depictos, non
                <lb/>
              fortuitò, atque inde vim illis ineſſe pecu­
                <lb/>
              liarem quandam. </s>
              <s id="s.005104">Harum verò duo ſunt ge­
                <lb/>
              nera. </s>
              <s id="s.005105">Primùm, quod quaſi caſu ſit, & tamen
                <lb/>
              neceſſariò: velut rotunditatis eorum qui in
                <lb/>
              mari naſcuntur: rotundi enim fiunt longo
                <lb/>
              fluctuum attritu, quicquid prominet exe­
                <lb/>
              dente. </s>
              <s id="s.005106">Sed hi non exactè, neque in om­
                <lb/>
              nibus: nam quum ante perfectionem ex­
                <lb/>
              trahuntur, nihil tale proponente natura,
                <lb/>
              rotundi minimè ſunt. </s>
              <s id="s.005107">Qui verò in Polonia
                <lb/>
              extrahuntur forma ollarum, cauſam ean­
                <lb/>
              dem habere poſſunt, quòd circumpoſiti al­
                <lb/>
              teri lapidi oriantur: vel quòd, vt in Aetitis
                <lb/>
              quodam genere, terra incluſa non coaleſcat:
                <lb/>
              calor enim exterior, vaſa formare poteſt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005108">Non cogitur autem à calore, quia humi­
                <lb/>
              dum ſolum circumfunditur. </s>
              <s id="s.005109">Vel quia na­
                <lb/>
              tura hanc formam propriè delegit, & ſibi pro </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>