Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
111
111
112
112
113
113
114
114
115
115
116
116
117
117
118
118
119
119
120
120
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="97"/>
                <arrow.to.target n="marg834"/>
                <lb/>
              ponuntur, ita ſe habent ad poſteriora, vt eorum auxilio poſteriora cognoſcantur; quaſi poſte­
                <lb/>
              riora à prioribus illuſtrantur. </s>
              <s>Itaque tùm propriè via doctrinæ vocatur cuius initium illud per­
                <lb/>
              petuò debet eſſe, vt ex eo quis facilius addiſcat; neque rei principium neceſſariò,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              niſi fortè idem
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg835"/>
                <lb/>
              ſit natura cognitum & nobis, aut iam per aliud notum nobis notuerit. </s>
              <s>Hęc verò duplex eſſe ſolet,
                <lb/>
              vel à principiis ad ea quę naſcuntur ex principiis, vel ad principia, & à notis nobis ad ea quę ſunt
                <lb/>
              nota natura, ex quibus vtriſque vna via conflatur qua vniuerſa cuiuſque rei ſcientia conficitur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Progreſſum à notis nobis reſolutionem appellare ſolent; eum qui eſt à principiis,
                <expan abbr="compoſitionẽ">compoſitionem</expan>
              :
                <lb/>
                <expan abbr="illũ">illum</expan>
              qui ex vtroque proceſſu conſtituitur, appellant regreſſum ſiue circulum
                <foreign lang="grc">ἀναλυσιν, σύνθεσὶν
                  <lb/>
                & κυκλον</foreign>
              quæ
                <expan abbr="quandoq́">quandoque</expan>
              . </s>
              <s>Platonici ſuis vocibus expreſſerunt
                <foreign lang="grc">ἀναπτυξιν, σύνπτυξιν & ἀνέλιξιν</foreign>
              ,
                <lb/>
              & mentem autumant imitari curſores in ſtadio, qui modo à carcere currunt ad calcem, alias à
                <lb/>
              calce ad carcerem, nonunquam etiam gyro illo à carcere ad calcem & à calce ad carcerem. </s>
              <s>Di­
                <lb/>
              uidens communiter & propriè ſumitur: etenim procedit à notis nobis & confuſis ad nota natura,
                <lb/>
              & diſtincta, atque hæc planè conuenit cum reſolutione, rurſus eſt propriè generis in ſuas ſpecies
                <lb/>
              per oppoſitas differentias, atque hæc vtilis quidem, immò neceſſaria, ſed parua pars methodi.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quare cùm tantum tribuit Pl. </s>
              <s>huic methodo (ipſe enim aliquid accuratè ſcripſit de diuiſione, ta­
                <lb/>
              metſi non primus; cùm Pythagoræi de ipſa multò anteà diſputaſſent, ſed quia molliter & citra
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg836"/>
                <lb/>
              artificium de diuiſione diſſeruerunt, eorum ratio non fuerit habita) cum, inquam, tantum tribuit
                <lb/>
              Plato huic methodo,
                <expan abbr="eamq́">eamque</expan>
              . </s>
              <s>vocat
                <foreign lang="grc">ἐριγκόν</foreign>
              , ideſt, vallum philoſophiæ; crediderim ipſum ſume­
                <lb/>
              re diuiſionem communius. </s>
              <s>Ariſtotelem verò propriam vim vocis perſequentem, vt errandi cauſ­
                <lb/>
              ſam depelleret, de generis partitione fuiſſe locutum. </s>
              <s>Atque ille quidem progreſſus reſolutio vo­
                <lb/>
              catur qui eſt à notis nobis, quia nota nobis, hoc eſt, quæ proximè apprehenduntur à mente rudi,
                <lb/>
              ſunt vel effectus & accidentia, vel compoſita ſimilia quę ſi cum cauſsis & principiis conferantur,
                <lb/>
              ſunt magis compoſita; etenim ad vnius rei conſtitutionem plures cauſſæ requiruntur & ſenſilis
                <lb/>
              materia potiſsimè, nanque horum quæ ſunt in materia ſenſili, ſcientiam conſequi volumus, &
                <lb/>
              cauſſas eorum quærimus quibus exiſtentia cauſſa materiæ ſenſilis accedit. </s>
              <s>itaque effectus ſunt
                <lb/>
              magis compoſiti; aliter idem eſſet cauſſa, & effectus, & accidentia ſimpliciter ſunt magis compo­
                <lb/>
              ſita, quàm ſubſtantia compoſitione formali: quoniam exiſtentia accidentis requirit exiſtentiam
                <lb/>
              ſubſtantiæ, terminatur autem notitia complexa & ſimplici quæ dicitur mens; nam terminatur
                <lb/>
              demonſtratione quod eſt, atque item eſſentiæ comprehenſione, in quam demonſtratio nihil po­
                <lb/>
              teſt, vt patet 6. Met.
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              Proptereà reſolutione perducitur in notitiam Dei Optimi Maximi,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg837"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg838"/>
                <lb/>
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              & in animi cognitionem quę eſt principium: itaque eius cognitio non ſcientia, ſed hiſtoria
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg839"/>
                <lb/>
              nuncupatur. </s>
              <s>Quanquam non vniuſmodi eſt via qua nos in animi cognitionem deducimur,
                <lb/>
              quippe ab obiectis ad functiones, ab his ad facultates: hæc planè reſoluens quæ à functionibus
                <lb/>
              ad facultates, illam quæ ab obiectis, eſſe cenſeo componentem: eſt enim ab efficiente ad effe­
                <lb/>
              ctum;
                <expan abbr="eoq́ue">eoque</expan>
              magis moueor vt ita credam, quòd poſthàc proceſſum ex fine reſoluentem eſſe in­
                <lb/>
              telligemus; ergo cùm operatio ſit finis, ab illa erit proceſſus reſoluens,
                <expan abbr="ſimiliq́ue">ſimilique</expan>
              modo vbi ſit
                <lb/>
              ab efficiente proceſſus, eſſe componentem, efficientis enim vis eſt deducere poteſtates ad actum,
                <lb/>
              & ex materia & forma vnum facere; proptereà cùm obiecta efficientis munere fungantur,
                <lb/>
              proceſſus ab obiectis erit componens. </s>
              <s>Ad hanc vt adminiculantem, vel imitatricem, ſicut de
                <lb/>
              dialecticis inſtrumentis anteà diximus, analogiam referimus, cuius auxilio deduxit nos Ariſto­
                <lb/>
              teles in notitiam materię primæ: eſt enim & hæc à notis nobis ad nota natura, niſi quòd valet in
                <lb/>
              iis quæ aliena, non propria ſpecie noſcuntur, & per ea quæ reſoluendo cognoſcimus in alio,
                <lb/>
              probat illa quæ inſunt in propoſito. </s>
              <s>proptereà
                <foreign lang="grc">νόθος λόγος</foreign>
              ab Ariſtotele nuncupatur qua ma­
                <lb/>
              teria propter ſummam obſcuritatem, Deus propter clariſsimum
                <expan abbr="lumẽ">lumen</expan>
              cognoſcitur, &
                <foreign lang="grc">ἀναλογια</foreign>
              ,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg840"/>
                <lb/>
              quoniam eſt collatio duarum habitudinum, materiæ, ſcilicet, naturalis ad compoſitum natu­
                <lb/>
              rale & artificioſæ ad opera artis. </s>
              <s>Sed ſpeciali quadam vi reſolutio eſt progreſſus à fine ad ea
                <lb/>
              quæ ſunt eius gratia: tamen non eſt hoc viæ, ſed ordinis, vt poſteà docebimus: ille verò pro­
                <lb/>
              greſſus qui eſt à principiis, eſt compoſitio, cùm ſuperiori ſit contrarius. </s>
              <s>Cæterùm ordo inter­
                <lb/>
              cedit inter has vias. </s>
              <s>Nam poſteriora, hoc eſt, effectus & accidentia ſunt nobis notiora
                <lb/>
              quàm cauſſæ & ſubſtantiæ:
                <expan abbr="ideoq́ue">ideoque</expan>
              reſolutio præcedit vſque adeò, vt hic progreſſus ſit no­
                <lb/>
              bis à natura datus, vt etiam ſi velimus, euitari nullo modo queat; attamen tùm ſcientia com­
                <lb/>
              pletur, vbi cauſſæ quæ per reſolutionem inuentæ fuerunt, quaſi facto quodam circulo ad effe­
                <lb/>
              ctus applicantur,
                <expan abbr="ideoq́ue">ideoque</expan>
              compoſitio ſola facit ſcientiam: tametſi primus ille progreſſus me­
                <lb/>
              thodo ſatisfaciat. </s>
              <s>nam quanuis alter etiam qui dicitur regreſſus, ſit neceſſarius; nihilominus
                <lb/>
              negligitur in methodis: quia ſatis ſit indicaſſe cauſſam, ea verò cùm ſuaptè natura ſit perſpi­
                <lb/>
              cua, ſtatim monſtret effectum qui naſcitur ab ipſa. </s>
              <s>Verùm quia fit nonnunquam vt effectus
                <lb/>
              ſit nobis, & natura ignotus, & cauſſa ipſa detegatur, non ex effectu proprio, ſed ex alia priore
                <lb/>
              cauſſa, vel ex aliis adnexis & comitantibus effectui, aut cauſſæ,
                <expan abbr="cauſſaq́ue">cauſſaque</expan>
              perſpecta nos in noti­
                <lb/>
              tiam ducat effectus illius ignoti, & generaliter vbi cauſſa prius noſcatur quàm effectus, vt </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>