Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.005109
">
<
pb
pagenum
="
468
"
xlink:href
="
016/01/117.jpg
"/>
fine proponit, vt in retundis, Cubæ inſulæ.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.005110
">Earum rurſus, quas proponit natura, quæ
<
lb
/>
dam ſunt velut figuræ ſubſtantiæ ac formæ,
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg725
"/>
<
lb
/>
aliæ quaſi picturæ. </
s
>
<
s
id
="
s.005111
">Quæcunque verò for
<
lb
/>
mæ loco ſunt, caſu etiam fiunt, ſed non
<
lb
/>
in omnibus. </
s
>
<
s
id
="
s.005112
">Illæ ergo quæ non ſemper in
<
lb
/>
eiſdem lapidibus inueniuntur, ſed rarò,
<
lb
/>
fortuitò non ſecùs, ac in nubibus generan
<
lb
/>
tur, nulliúſque virtutis ſunt, quales in ala
<
lb
/>
bandico lapide ſimiæ inuento Fribergi,
<
lb
/>
& qui ex eodem genere ſcutulum habuit ru
<
lb
/>
brum, quòd quatuor lineæ circumambie
<
lb
/>
bant, quarum prima, tertiaque albæ, ſe
<
lb
/>
cunda & quarta rubræ. </
s
>
<
s
id
="
s.005113
">Et Annæbergi ala
<
lb
/>
bandicus alius formam habuit crucis, ſed
<
lb
/>
hæc potiùs fuit forma quàm imago. </
s
>
<
s
id
="
s.005114
">Et in
<
lb
/>
ter lapides bituminoſus Hercinij nemoris
<
lb
/>
pyrites inuenitur, qui aurearum macula
<
lb
/>
rum diſtinctione refert formas varias, ve
<
lb
/>
lut marini paſſeris, ſalamandræ, galli, pon
<
lb
/>
tificis barbati, tum beatæ Mariæ Virginis
<
lb
/>
filium in vlnis geſtantis. </
s
>
<
s
id
="
s.005115
">Similiter & in Al
<
lb
/>
ſatiæ lacu iuxta Miſnenſes montes rana
<
lb
/>
rum, ac piſcium figuræ è cupro in lapidem
<
lb
/>
ſuperficie delineatæ inueniuntur: adeò ve
<
lb
/>
rò frequenter, adeò diligenter, vt caſu
<
lb
/>
contigiſſe vix poſſe dicas. </
s
>
<
s
id
="
s.005116
">Munſterus refert
<
lb
/>
habere apud ſe effigiem olruppæ: hunc ( ni
<
lb
/>
fallor ) nos bottam vocamus. </
s
>
<
s
id
="
s.005117
">Certè huic
<
lb
/>
piſci prægrande iecur eſt, nec abſimilis
<
lb
/>
gobio: Fluuiatilem gobium liceat voca
<
lb
/>
re, poſtquam olruppa, quod ſciam, La
<
lb
/>
tinum nomen non eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.005118
">An igitur quòd hic
<
lb
/>
piſcis aliquando lapidi hæſerit, ideò cu
<
lb
/>
prum rariore facto lapide eruperit ea parte?
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.005119
">an potius quod aqua ſemine piſcis infecta
<
lb
/>
tranſeat in metallum? </
s
>
<
s
id
="
s.005120
">in aqua enim ipſa
<
lb
/>
metalla fiunt. </
s
>
<
s
id
="
s.005121
">Seu ſydere aliquo formam
<
lb
/>
illam imprimente? </
s
>
<
s
id
="
s.005122
">Sed minus auguſto ter
<
lb
/>
mino vis ſyderis contineretur. </
s
>
<
s
id
="
s.005123
">An ſimi
<
lb
/>
litudine aliqua hoc natura finxit, velut
<
lb
/>
& in animalium generatione? </
s
>
<
s
id
="
s.005124
">Ergo me
<
lb
/>
liùs eſt hæc ad certas lapidum ſpecies trans
<
lb
/>
ferre, velut in animalibus & plantis, cùm
<
lb
/>
rectè figuræ delineatæ fuerint, & frequens
<
lb
/>
euentus. </
s
>
<
s
id
="
s.005125
">At ſi rarus caſus, atque figuræ
<
lb
/>
non exactæ, vt in noſtro Achate facies
<
lb
/>
humana quædam, tunc talia inconſtanti
<
lb
/>
ratione fiunt, & fortuita erunt: velut &
<
lb
/>
in nebulis, & plumbo liquefacto in aquam
<
lb
/>
conniecto, & oſſibus lucij piſcis ad in
<
lb
/>
ſtrumentorum ruſticorum formam com
<
lb
/>
paratis. </
s
>
<
s
id
="
s.005126
">Ergo ex hoc genere ſunt figuræ
<
lb
/>
achatum, atque in his vis nulla, ſcilicet
<
lb
/>
figuris, ſed naturalibus tantùm.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg726
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.005127
">
<
margin.target
id
="
marg724
"/>
Lapides in
<
lb
/>
ſignes ſigille
<
lb
/>
Salomonis.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.005128
">
<
margin.target
id
="
marg725
"/>
Figuræ in
<
lb
/>
lapidibus.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.005129
">
<
margin.target
id
="
marg726
"/>
Figuræ fa
<
lb
/>
ctitiæ quo
<
lb
/>
modo vim
<
lb
/>
habeant.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.005130
">De factitiis autem non parua dubitatio:
<
lb
/>
nulla enim ratio id ſuadere poteſt, & ta
<
lb
/>
men vires habere videntur. </
s
>
<
s
id
="
s.005131
">Exemplo igi
<
lb
/>
tur potiùs id quàm vlla ratione compro
<
lb
/>
batum. </
s
>
<
s
id
="
s.005132
">Cauſa igitur eſſe poteſt, vel quia
<
lb
/>
vis illa lapidi inſita ſit, quam perperàm fi
<
lb
/>
guræ ignari tribuunt, velut de iaſpide Ga
<
lb
/>
lenus inſculpto referebat: vel quoniam fa
<
lb
/>
to id contingit: nam nullus habet quin,
<
lb
/>
gratia exempli, tutus fuerit ab inimicis.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.005133
">Sed non ob id tutus, quia ſculptum habeat
<
lb
/>
annulum, ſed annulus id poſſe videtur:
<
lb
/>
quoniam eius eſt qui fortunam hanc fa
<
lb
/>
to eſt conſecutus: vel quia tales natura
<
lb
/>
ſumus, prompti, fortes, ſagaces, non
<
lb
/>
quidem lapidis inſculpti beneficio, ſed na
<
lb
/>
tura hominis: vel quia inani ſpe pericu
<
lb
/>
lis ſe exponentes, aut negotia amplexan
<
lb
/>
tes, à fortuna iuuantur, ob id à ſigillis
<
lb
/>
factum putant. </
s
>
<
s
id
="
s.005134
">Tot igitur modis contin
<
lb
/>
git credere vim eſſe factitiis figuris. </
s
>
<
s
id
="
s.005135
">Quòd
<
lb
/>
verò neque plaſtices, aut domus, aut aliud
<
lb
/>
quicquam manu factum præter vim for
<
lb
/>
tunæ vires aliquas habere poſſit, nunc
<
lb
/>
demonſtrandum eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.005136
">Cùm enim figuræ ma
<
lb
/>
themathicæ agere quicquam nequeant,
<
lb
/>
neque magis principia ſint rerum, quàm
<
lb
/>
numeri, manifeſtum eſt ſpontè nihil ac
<
lb
/>
per ſe poſſe, ad actiones naturæ agendas,
<
lb
/>
aut permutandas. </
s
>
<
s
id
="
s.005137
">Quòd ſi à cœlo per ob
<
lb
/>
ſeruationes vim conſequi eas ſperes ( hoc
<
lb
/>
enim affirmant plerique
<
emph
type
="
italics
"/>
)
<
emph.end
type
="
italics
"/>
neceſſe eſt, vt
<
lb
/>
principium aliquod ſit formæ: formæ enim
<
lb
/>
naturalis actio eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.005138
">Formam igitur natura
<
lb
/>
lem mutari non figuram eſt neceſſarium.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.005139
">Memorabile illud eſſe ſcio quod referunt de
<
lb
/>
Hermionis monili, quod qui geſtarent, in
<
lb
/>
feliciter omnes perirent. </
s
>
<
s
id
="
s.005140
">Recentius ac verius
<
lb
/>
de equo Seiano, cuius poſſeſſores Cn. </
s
>
<
s
id
="
s.005141
">Seius
<
lb
/>
primò inde Dolobella, pòſt Craſſius atque
<
lb
/>
Antonius, iudicio, aut caſu crudeliter ac mi
<
lb
/>
ſerabiliter periêre. </
s
>
<
s
id
="
s.005142
">Erat autem forma inſignis
<
lb
/>
ac virtute, colore autem admirabili, nempe
<
lb
/>
puniceo. </
s
>
<
s
id
="
s.005143
">Sic de Toloſano auro fertur, quod
<
lb
/>
cum Cepio Romanus ſuſtuliſſet, & ipſe
<
lb
/>
malè periit. </
s
>
<
s
id
="
s.005144
">Non igitur hæc ſunt figura
<
lb
/>
rum exitia, ſed fati, de quo aliàs diximus.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.005145
">Fortuita igitur, & quæ arte fiunt, attigiſſe
<
lb
/>
ſufficiat. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.005146
">At cryſtallus cur habeat ſex ſuperficies
<
arrow.to.target
n
="
marg727
"/>
<
lb
/>
( vix enim vnquam plures, aut pauciores
<
lb
/>
habet ) nunc dicendum. </
s
>
<
s
id
="
s.005147
">Cauſa eſt, quòd
<
lb
/>
velut & apum caſulæ ab aliis circumdantur,
<
lb
/>
atque ideò & ipſæ hexagonæ ſunt, cryſtalli
<
lb
/>
fruſta aliis fruſtis. </
s
>
<
s
id
="
s.005148
">Sed cur quæ ab aliis cir
<
lb
/>
cumdantur, ſunt hexagona forma, cùm
<
lb
/>
ſphæra à 12. ſimilibus Sphæris, non au
<
lb
/>
tem ſenis circumambiatur? </
s
>
<
s
id
="
s.005149
">Meliùs igitur
<
lb
/>
erit vim hanc in naturam corporis referre:
<
lb
/>
nam corpus omne quod ſuperficiebus recti
<
lb
/>
lineis circumambitur, longitudine, latitu
<
lb
/>
dine, & altitudine diſtinguitur: at hæc con
<
lb
/>
ſtat ſenis oppoſitis ſuperficiebus, quam
<
lb
/>
obrem ſenas ſuperficies habent cryſtal
<
lb
/>
lus, & reliquæ huius generis gemmæ, vt
<
lb
/>
beryllus. </
s
>
<
s
id
="
s.005150
">Rurſus natura hoc conſtituit ( vt
<
lb
/>
dixi ) generationis cauſa, vt in plantis
<
lb
/>
dicemus: nam & in Cuba inſula orbis alte
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg728
"/>
<
lb
/>
rius, lapides exactè ſphærici naturæ ſolius
<
lb
/>
beneficio abundant. </
s
>
<
s
id
="
s.005151
">At obſcurior eſt in il
<
lb
/>
lis vtilitas, non autem minus certa. </
s
>
<
s
id
="
s.005152
">Sed cry
<
lb
/>
ſtallus ex aquea conſtat ſubſtantia atque
<
lb
/>
ideò facillimè liqueſcit in igne, tranſitque
<
lb
/>
è veſtigio in vitrum. </
s
>
<
s
id
="
s.005153
">Simili ratione dicen
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg729
"/>
<
lb
/>
dum eſt, ipſum non ex glacie fieri, quam
<
lb
/>
vis inter niues ſoleat inueniri, ſed humore
<
lb
/>
ſui generis: nam glacies quæ è montibus
<
lb
/>
pendet, cùm deciderit igne excalefacta li
<
lb
/>
queſcit, non cryſtallus, niſi ignibus cir
<
lb
/>
cumdetur, aſſiduéque vento & flamma vr
<
lb
/>
geatur. </
s
>
<
s
id
="
s.005154
">Quòd promineat è ſummis mon
<
lb
/>
tium cacuminibus, non ob id contingit,
<
lb
/>
quòd ita genitum ſit, aut quòd glacies vn
<
lb
/>
quam fuerit: ſed quoniam terra & lapides
<
lb
/>
molliores imbribus, ventis & niue liquefacta </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>