1fine proponit, vt in retundis, Cubæ inſulæ.
Earum rurſus, quas proponit natura, quæ
dam ſunt velut figuræ ſubſtantiæ ac formæ,
aliæ quaſi picturæ. Quæcunque verò for
mæ loco ſunt, caſu etiam fiunt, ſed non
in omnibus. Illæ ergo quæ non ſemper in
eiſdem lapidibus inueniuntur, ſed rarò,
fortuitò non ſecùs, ac in nubibus generan
tur, nulliúſque virtutis ſunt, quales in ala
bandico lapide ſimiæ inuento Fribergi,
& qui ex eodem genere ſcutulum habuit ru
brum, quòd quatuor lineæ circumambie
bant, quarum prima, tertiaque albæ, ſe
cunda & quarta rubræ. Et Annæbergi ala
bandicus alius formam habuit crucis, ſed
hæc potiùs fuit forma quàm imago. Et in
ter lapides bituminoſus Hercinij nemoris
pyrites inuenitur, qui aurearum macula
rum diſtinctione refert formas varias, ve
lut marini paſſeris, ſalamandræ, galli, pon
tificis barbati, tum beatæ Mariæ Virginis
filium in vlnis geſtantis. Similiter & in Al
ſatiæ lacu iuxta Miſnenſes montes rana
rum, ac piſcium figuræ è cupro in lapidem
ſuperficie delineatæ inueniuntur: adeò ve
rò frequenter, adeò diligenter, vt caſu
contigiſſe vix poſſe dicas. Munſterus refert
habere apud ſe effigiem olruppæ: hunc ( ni
fallor ) nos bottam vocamus. Certè huic
piſci prægrande iecur eſt, nec abſimilis
gobio: Fluuiatilem gobium liceat voca
re, poſtquam olruppa, quod ſciam, La
tinum nomen non eſt. An igitur quòd hic
piſcis aliquando lapidi hæſerit, ideò cu
prum rariore facto lapide eruperit ea parte?
an potius quod aqua ſemine piſcis infecta
tranſeat in metallum? in aqua enim ipſa
metalla fiunt. Seu ſydere aliquo formam
illam imprimente? Sed minus auguſto ter
mino vis ſyderis contineretur. An ſimi
litudine aliqua hoc natura finxit, velut
& in animalium generatione? Ergo me
liùs eſt hæc ad certas lapidum ſpecies trans
ferre, velut in animalibus & plantis, cùm
rectè figuræ delineatæ fuerint, & frequens
euentus. At ſi rarus caſus, atque figuræ
non exactæ, vt in noſtro Achate facies
humana quædam, tunc talia inconſtanti
ratione fiunt, & fortuita erunt: velut &
in nebulis, & plumbo liquefacto in aquam
conniecto, & oſſibus lucij piſcis ad in
ſtrumentorum ruſticorum formam com
paratis. Ergo ex hoc genere ſunt figuræ
achatum, atque in his vis nulla, ſcilicet
figuris, ſed naturalibus tantùm.
Earum rurſus, quas proponit natura, quæ
dam ſunt velut figuræ ſubſtantiæ ac formæ,
aliæ quaſi picturæ. Quæcunque verò for
mæ loco ſunt, caſu etiam fiunt, ſed non
in omnibus. Illæ ergo quæ non ſemper in
eiſdem lapidibus inueniuntur, ſed rarò,
fortuitò non ſecùs, ac in nubibus generan
tur, nulliúſque virtutis ſunt, quales in ala
bandico lapide ſimiæ inuento Fribergi,
& qui ex eodem genere ſcutulum habuit ru
brum, quòd quatuor lineæ circumambie
bant, quarum prima, tertiaque albæ, ſe
cunda & quarta rubræ. Et Annæbergi ala
bandicus alius formam habuit crucis, ſed
hæc potiùs fuit forma quàm imago. Et in
ter lapides bituminoſus Hercinij nemoris
pyrites inuenitur, qui aurearum macula
rum diſtinctione refert formas varias, ve
lut marini paſſeris, ſalamandræ, galli, pon
tificis barbati, tum beatæ Mariæ Virginis
filium in vlnis geſtantis. Similiter & in Al
ſatiæ lacu iuxta Miſnenſes montes rana
rum, ac piſcium figuræ è cupro in lapidem
ſuperficie delineatæ inueniuntur: adeò ve
rò frequenter, adeò diligenter, vt caſu
contigiſſe vix poſſe dicas. Munſterus refert
habere apud ſe effigiem olruppæ: hunc ( ni
fallor ) nos bottam vocamus. Certè huic
piſci prægrande iecur eſt, nec abſimilis
gobio: Fluuiatilem gobium liceat voca
re, poſtquam olruppa, quod ſciam, La
tinum nomen non eſt. An igitur quòd hic
piſcis aliquando lapidi hæſerit, ideò cu
prum rariore facto lapide eruperit ea parte?
an potius quod aqua ſemine piſcis infecta
tranſeat in metallum? in aqua enim ipſa
metalla fiunt. Seu ſydere aliquo formam
illam imprimente? Sed minus auguſto ter
mino vis ſyderis contineretur. An ſimi
litudine aliqua hoc natura finxit, velut
& in animalium generatione? Ergo me
liùs eſt hæc ad certas lapidum ſpecies trans
ferre, velut in animalibus & plantis, cùm
rectè figuræ delineatæ fuerint, & frequens
euentus. At ſi rarus caſus, atque figuræ
non exactæ, vt in noſtro Achate facies
humana quædam, tunc talia inconſtanti
ratione fiunt, & fortuita erunt: velut &
in nebulis, & plumbo liquefacto in aquam
conniecto, & oſſibus lucij piſcis ad in
ſtrumentorum ruſticorum formam com
paratis. Ergo ex hoc genere ſunt figuræ
achatum, atque in his vis nulla, ſcilicet
figuris, ſed naturalibus tantùm.
De factitiis autem non parua dubitatio:
nulla enim ratio id ſuadere poteſt, & ta
men vires habere videntur. Exemplo igi
tur potiùs id quàm vlla ratione compro
batum. Cauſa igitur eſſe poteſt, vel quia
vis illa lapidi inſita ſit, quam perperàm fi
guræ ignari tribuunt, velut de iaſpide Ga
lenus inſculpto referebat: vel quoniam fa
to id contingit: nam nullus habet quin,
gratia exempli, tutus fuerit ab inimicis.
Sed non ob id tutus, quia ſculptum habeat
annulum, ſed annulus id poſſe videtur:
quoniam eius eſt qui fortunam hanc fa
to eſt conſecutus: vel quia tales natura
ſumus, prompti, fortes, ſagaces, non
quidem lapidis inſculpti beneficio, ſed na
tura hominis: vel quia inani ſpe pericu
lis ſe exponentes, aut negotia amplexan
tes, à fortuna iuuantur, ob id à ſigillis
factum putant. Tot igitur modis contin
git credere vim eſſe factitiis figuris. Quòd
verò neque plaſtices, aut domus, aut aliud
quicquam manu factum præter vim for
tunæ vires aliquas habere poſſit, nunc
demonſtrandum eſt. Cùm enim figuræ ma
themathicæ agere quicquam nequeant,
neque magis principia ſint rerum, quàm
numeri, manifeſtum eſt ſpontè nihil ac
per ſe poſſe, ad actiones naturæ agendas,
aut permutandas. Quòd ſi à cœlo per ob
ſeruationes vim conſequi eas ſperes ( hoc
enim affirmant plerique ) neceſſe eſt, vt
principium aliquod ſit formæ: formæ enim
naturalis actio eſt. Formam igitur natura
lem mutari non figuram eſt neceſſarium.
Memorabile illud eſſe ſcio quod referunt de
Hermionis monili, quod qui geſtarent, in
feliciter omnes perirent. Recentius ac verius
de equo Seiano, cuius poſſeſſores Cn. Seius
primò inde Dolobella, pòſt Craſſius atque
Antonius, iudicio, aut caſu crudeliter ac mi
ſerabiliter periêre. Erat autem forma inſignis
ac virtute, colore autem admirabili, nempe
puniceo. Sic de Toloſano auro fertur, quod
cum Cepio Romanus ſuſtuliſſet, & ipſe
malè periit. Non igitur hæc ſunt figura
rum exitia, ſed fati, de quo aliàs diximus.
Fortuita igitur, & quæ arte fiunt, attigiſſe
ſufficiat.
nulla enim ratio id ſuadere poteſt, & ta
men vires habere videntur. Exemplo igi
tur potiùs id quàm vlla ratione compro
batum. Cauſa igitur eſſe poteſt, vel quia
vis illa lapidi inſita ſit, quam perperàm fi
guræ ignari tribuunt, velut de iaſpide Ga
lenus inſculpto referebat: vel quoniam fa
to id contingit: nam nullus habet quin,
gratia exempli, tutus fuerit ab inimicis.
Sed non ob id tutus, quia ſculptum habeat
annulum, ſed annulus id poſſe videtur:
quoniam eius eſt qui fortunam hanc fa
to eſt conſecutus: vel quia tales natura
ſumus, prompti, fortes, ſagaces, non
quidem lapidis inſculpti beneficio, ſed na
tura hominis: vel quia inani ſpe pericu
lis ſe exponentes, aut negotia amplexan
tes, à fortuna iuuantur, ob id à ſigillis
factum putant. Tot igitur modis contin
git credere vim eſſe factitiis figuris. Quòd
verò neque plaſtices, aut domus, aut aliud
quicquam manu factum præter vim for
tunæ vires aliquas habere poſſit, nunc
demonſtrandum eſt. Cùm enim figuræ ma
themathicæ agere quicquam nequeant,
neque magis principia ſint rerum, quàm
numeri, manifeſtum eſt ſpontè nihil ac
per ſe poſſe, ad actiones naturæ agendas,
aut permutandas. Quòd ſi à cœlo per ob
ſeruationes vim conſequi eas ſperes ( hoc
enim affirmant plerique ) neceſſe eſt, vt
principium aliquod ſit formæ: formæ enim
naturalis actio eſt. Formam igitur natura
lem mutari non figuram eſt neceſſarium.
Memorabile illud eſſe ſcio quod referunt de
Hermionis monili, quod qui geſtarent, in
feliciter omnes perirent. Recentius ac verius
de equo Seiano, cuius poſſeſſores Cn. Seius
primò inde Dolobella, pòſt Craſſius atque
Antonius, iudicio, aut caſu crudeliter ac mi
ſerabiliter periêre. Erat autem forma inſignis
ac virtute, colore autem admirabili, nempe
puniceo. Sic de Toloſano auro fertur, quod
cum Cepio Romanus ſuſtuliſſet, & ipſe
malè periit. Non igitur hæc ſunt figura
rum exitia, ſed fati, de quo aliàs diximus.
Fortuita igitur, & quæ arte fiunt, attigiſſe
ſufficiat.
At cryſtallus cur habeat ſex ſuperficies
( vix enim vnquam plures, aut pauciores
habet ) nunc dicendum. Cauſa eſt, quòd
velut & apum caſulæ ab aliis circumdantur,
atque ideò & ipſæ hexagonæ ſunt, cryſtalli
fruſta aliis fruſtis. Sed cur quæ ab aliis cir
cumdantur, ſunt hexagona forma, cùm
ſphæra à 12. ſimilibus Sphæris, non au
tem ſenis circumambiatur? Meliùs igitur
erit vim hanc in naturam corporis referre:
nam corpus omne quod ſuperficiebus recti
lineis circumambitur, longitudine, latitu
dine, & altitudine diſtinguitur: at hæc con
ſtat ſenis oppoſitis ſuperficiebus, quam
obrem ſenas ſuperficies habent cryſtal
lus, & reliquæ huius generis gemmæ, vt
beryllus. Rurſus natura hoc conſtituit ( vt
dixi ) generationis cauſa, vt in plantis
dicemus: nam & in Cuba inſula orbis alte
rius, lapides exactè ſphærici naturæ ſolius
beneficio abundant. At obſcurior eſt in il
lis vtilitas, non autem minus certa. Sed cry
ſtallus ex aquea conſtat ſubſtantia atque
ideò facillimè liqueſcit in igne, tranſitque
è veſtigio in vitrum. Simili ratione dicen
dum eſt, ipſum non ex glacie fieri, quam
vis inter niues ſoleat inueniri, ſed humore
ſui generis: nam glacies quæ è montibus
pendet, cùm deciderit igne excalefacta li
queſcit, non cryſtallus, niſi ignibus cir
cumdetur, aſſiduéque vento & flamma vr
geatur. Quòd promineat è ſummis mon
tium cacuminibus, non ob id contingit,
quòd ita genitum ſit, aut quòd glacies vn
quam fuerit: ſed quoniam terra & lapides
molliores imbribus, ventis & niue liquefacta
( vix enim vnquam plures, aut pauciores
habet ) nunc dicendum. Cauſa eſt, quòd
velut & apum caſulæ ab aliis circumdantur,
atque ideò & ipſæ hexagonæ ſunt, cryſtalli
fruſta aliis fruſtis. Sed cur quæ ab aliis cir
cumdantur, ſunt hexagona forma, cùm
ſphæra à 12. ſimilibus Sphæris, non au
tem ſenis circumambiatur? Meliùs igitur
erit vim hanc in naturam corporis referre:
nam corpus omne quod ſuperficiebus recti
lineis circumambitur, longitudine, latitu
dine, & altitudine diſtinguitur: at hæc con
ſtat ſenis oppoſitis ſuperficiebus, quam
obrem ſenas ſuperficies habent cryſtal
lus, & reliquæ huius generis gemmæ, vt
beryllus. Rurſus natura hoc conſtituit ( vt
dixi ) generationis cauſa, vt in plantis
dicemus: nam & in Cuba inſula orbis alte
rius, lapides exactè ſphærici naturæ ſolius
beneficio abundant. At obſcurior eſt in il
lis vtilitas, non autem minus certa. Sed cry
ſtallus ex aquea conſtat ſubſtantia atque
ideò facillimè liqueſcit in igne, tranſitque
è veſtigio in vitrum. Simili ratione dicen
dum eſt, ipſum non ex glacie fieri, quam
vis inter niues ſoleat inueniri, ſed humore
ſui generis: nam glacies quæ è montibus
pendet, cùm deciderit igne excalefacta li
queſcit, non cryſtallus, niſi ignibus cir
cumdetur, aſſiduéque vento & flamma vr
geatur. Quòd promineat è ſummis mon
tium cacuminibus, non ob id contingit,
quòd ita genitum ſit, aut quòd glacies vn
quam fuerit: ſed quoniam terra & lapides
molliores imbribus, ventis & niue liquefacta