Clavius, Christoph, Gnomonices libri octo, in quibus non solum horologiorum solariu[m], sed aliarum quo[quam] rerum, quae ex gnomonis umbra cognosci possunt, descriptiones geometricè demonstrantur

Page concordance

< >
Scan Original
111 91
112 92
113 93
114 94
115 95
116 96
117 97
118 98
119 99
120 100
121 101
122 102
123 103
124 104
125 105
126 106
127 107
128 108
129 109
130 110
131 111
132 112
133 113
134 114
135 115
136 116
137 117
138 118
139 119
140 120
< >
page |< < (97) of 677 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="it" type="free">
        <div xml:id="echoid-div338" type="section" level="1" n="126">
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s5501" xml:space="preserve">
              <pb o="97" file="0117" n="117" rhead="LIBER PRIMVS."/>
            tione 4. </s>
            <s xml:id="echoid-s5502" xml:space="preserve">lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s5503" xml:space="preserve">11. </s>
            <s xml:id="echoid-s5504" xml:space="preserve">Euclidis, erit centrum Solis in puncto H. </s>
            <s xml:id="echoid-s5505" xml:space="preserve">Quare parallelus Solis tunc temporis per pun-
              <lb/>
            ctum H, tranſibit. </s>
            <s xml:id="echoid-s5506" xml:space="preserve">Quoniam verò, ſi in illa poſitione ſemicirculi F H G, per H, ducatur in plano paralle-
              <lb/>
            li Solis linea parallela ipſi I Q, (Poſſe enim per H, in plano paralleli Solis ipſi I Q, duci parallelam,
              <lb/>
            ita perſpicuum fiet. </s>
            <s xml:id="echoid-s5507" xml:space="preserve">Quoniam parallelus Solis, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5508" xml:space="preserve">Horizon ad Meridianum recti ſunt, crit communis
              <lb/>
            ſectio illorum ad eundem Meridianum per pendicularis, atque adeo & </s>
            <s xml:id="echoid-s5509" xml:space="preserve">ad rectam B D, in Meridiano exi-
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0117-01" xlink:href="note-0117-01a" xml:space="preserve">19. vndec.</note>
            ſtentem, cum ſit cõmunis ſectio Meridiani & </s>
            <s xml:id="echoid-s5510" xml:space="preserve">Horizontis, perpendicularis erit, per d@fin. </s>
            <s xml:id="echoid-s5511" xml:space="preserve">3. </s>
            <s xml:id="echoid-s5512" xml:space="preserve">lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s5513" xml:space="preserve">11. </s>
            <s xml:id="echoid-s5514" xml:space="preserve">Eucl.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s5515" xml:space="preserve">ac propterea ipſi I Q, parallela. </s>
            <s xml:id="echoid-s5516" xml:space="preserve">Si igitur in plano paralleli ſolis per H, agatur parallola communi ſectio
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0117-02" xlink:href="note-0117-02a" xml:space="preserve">28. primi.</note>
            ni paralleli, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5517" xml:space="preserve">Horizontis, erit eadem & </s>
            <s xml:id="echoid-s5518" xml:space="preserve">ipſi I Q, parallela. </s>
            <s xml:id="echoid-s5519" xml:space="preserve">Duci ergo poterit per H, in plano paralle
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0117-03" xlink:href="note-0117-03a" xml:space="preserve">9. undec.</note>
            li ſolis ipſi I Q, linea parallela.) </s>
            <s xml:id="echoid-s5520" xml:space="preserve">linea recta ex O, ducta perpendicula
              <unsure/>
            ris ad Horizontem, atque adeo per
              <lb/>
            definitionem 3. </s>
            <s xml:id="echoid-s5521" xml:space="preserve">lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s5522" xml:space="preserve">11. </s>
            <s xml:id="echoid-s5523" xml:space="preserve">Euclidis ad rectam B D, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5524" xml:space="preserve">ipſi H I, ęqualis, cadit in illam parallelam in paralle-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0117-04" xlink:href="note-0117-04a" xml:space="preserve">10</note>
            lo ſolis per punctũ H, ductam; </s>
            <s xml:id="echoid-s5525" xml:space="preserve">(Cum enim H I, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5526" xml:space="preserve">dicta perpendicularis ex O, ducta, rectæ ſint ad planũ
              <lb/>
            Horizontis, ipſæ erunt inter ſe par allelę. </s>
            <s xml:id="echoid-s5527" xml:space="preserve">Cum ergo & </s>
            <s xml:id="echoid-s5528" xml:space="preserve">ęquales ſint ex hypotheſi, erit quoque recta ex H,
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0117-05" xlink:href="note-0117-05a" xml:space="preserve">6. vndec.</note>
            ducta per extremũ punctũ perpendicularis ex O, eductę, ipſi I O, parallela; </s>
            <s xml:id="echoid-s5529" xml:space="preserve">atq; </s>
            <s xml:id="echoid-s5530" xml:space="preserve">adeo dicta perpendicula
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0117-06" xlink:href="note-0117-06a" xml:space="preserve">33. primi.</note>
            ris ex O, ducta cadet in parallelam illam per H, ductã in parallelo Solis: </s>
            <s xml:id="echoid-s5531" xml:space="preserve">alioquin ex eodẽ puncto H, duce-
              <lb/>
            rentur duæ parallelæ ipſi I O, nempe illa, quã per H, diximus debere duci, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5532" xml:space="preserve">illa, quæ ex H, per extre-
              <lb/>
            mitatẽ perpendicularis ex O, ductę tranſit, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5533" xml:space="preserve">quã ipſi I O, demonſtrauimus eſſe parallelam: </s>
            <s xml:id="echoid-s5534" xml:space="preserve">quod eſt ab-
              <lb/>
            ſurdum. </s>
            <s xml:id="echoid-s5535" xml:space="preserve">Eſſent enim & </s>
            <s xml:id="echoid-s5536" xml:space="preserve">duę illæ ex H, emiſſę inter ſeparallelę, cum tamen in H, coeant.) </s>
            <s xml:id="echoid-s5537" xml:space="preserve">fit, vt cum
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0117-07" xlink:href="note-0117-07a" xml:space="preserve">9. vndec.</note>
            O Q, ſumpta ſit æqualis ipſi H I, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5538" xml:space="preserve">perpendicularis ad B D, ſi ſemicirculus B A D, concipiatur mo-
              <lb/>
            @eri circadiametrum B D, donec rectus ſit ad Horizontem, idern
              <unsure/>
            {q́ue} ſit, qui Meridianus, ita vt Q O,
              <lb/>
            perpendicularis ſit ad eundem Horizontem, ex definitione 4. </s>
            <s xml:id="echoid-s5539" xml:space="preserve">lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s5540" xml:space="preserve">11. </s>
            <s xml:id="echoid-s5541" xml:space="preserve">Euclidis, punctum Q, cadat in illam
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0117-08" xlink:href="note-0117-08a" xml:space="preserve">20</note>
            parallelam per H, ductãin plano paralleli Solis; </s>
            <s xml:id="echoid-s5542" xml:space="preserve">ac idcirco planum paralleli per punctum Q, tranſeat,
              <lb/>
            manente ſemicirculo B A D, in eapoſitione, vt rectus ſit ad Horizontem, inſtar Meridiani. </s>
            <s xml:id="echoid-s5543" xml:space="preserve">Eodem mo-
              <lb/>
            do demonstrabimus idem planum paralleli ſolis per punctum R, tranſire in illa poſitione ſemicirculi
              <lb/>
            B A D. </s>
            <s xml:id="echoid-s5544" xml:space="preserve">Quare recta R Q, communis ſectio erit paralleli Solis, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5545" xml:space="preserve">Meridiani A B C D, (Sumimus enim
              <lb/>
            iam hunc cir culum pro Meridiano.) </s>
            <s xml:id="echoid-s5546" xml:space="preserve">ac propterea angulus P R Q, erit angulus altitudinis poli, quod ita
              <lb/>
            maniſeſtum fiet. </s>
            <s xml:id="echoid-s5547" xml:space="preserve">Ducta recta μ ξ, per centrum E, ipſi R Q, parallela, erit μ ξ, communis ſectio Aequa-
              <lb/>
            toris, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5548" xml:space="preserve">Meridiani. </s>
            <s xml:id="echoid-s5549" xml:space="preserve">Quare angulus B E μ, erit angulus altitudinis Aequatoris, vel complementi altitis
              <unsure/>
              <lb/>
            dinis poli, ac propterea reliquus angulus ex recto A E μ, erit angulus altitudinis poli. </s>
            <s xml:id="echoid-s5550" xml:space="preserve">Cum igitur hic ſit
              <lb/>
            oppoſito P R Q, æqualis in parallelogrammo E R, erit quoque P R Q, angulus eleuationis poli ſupra
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0117-09" xlink:href="note-0117-09a" xml:space="preserve">34. primi.</note>
            Horizontem. </s>
            <s xml:id="echoid-s5551" xml:space="preserve">Quod eſt propoſitum.</s>
            <s xml:id="echoid-s5552" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <note position="left" xml:space="preserve">30</note>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s5553" xml:space="preserve">VERVM quoniam facile error aliquis committi poteſt in ducendarecta R Q, quando perpendi-
              <lb/>
            culares P R, O Q, atque adeo puncta R, Q, perexiguam inter ſe diſtantiam habent, vt in dato exemplo
              <lb/>
            contingit, accu@atius rem peragemus, ſi duas obſeruationes vmbrarum Solis elegerim{us}, in quibus dicta
              <lb/>
            puncta R, Q, notabili aliquo ſpatio inter ſe diſtent. </s>
            <s xml:id="echoid-s5554" xml:space="preserve">Immo rectius idem exequemur, ſole exiſtẽte in ſignis
              <lb/>
            Borealibus, ſi vmbram ſl
              <unsure/>
            yli obſeruemus, cum in ipſam A C, communem ſectionem verticalis propriè di
              <lb/>
            cti, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5555" xml:space="preserve">circuli A B C D, cadit, vel cum eidem rectæ A C, propinqua fuerit, ſiue ad partes B, ſiue ad par
              <lb/>
            tes D,. </s>
            <s xml:id="echoid-s5556" xml:space="preserve">Ita in præcedenti figur a uides, Sole in ipſo Verticali cir culo existente, vmbraq́, ſtyli in rectam
              <lb/>
            A C, ſiue ante meridiem, ſiue poſt, cadente, rectam E , ſumptam eſſe æqualem perpendiculari Y Z, po ſita tunc Solis altitudine A Y. </s>
            <s xml:id="echoid-s5557" xml:space="preserve">Sic etiam veſpertino tempore, cadente vmbra ſtyli in rectam E ß,
              <lb/>
            & </s>
            <s xml:id="echoid-s5558" xml:space="preserve">Solis altituà
              <unsure/>
            ine existente γ δ
              <unsure/>
            , ſumpta eſt in perpendiculari ε θ, recta θ λ, æqualis perpendicu-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0117-11" xlink:href="note-0117-11a" xml:space="preserve">40</note>
            lari δ ε, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5559" xml:space="preserve">c.</s>
            <s xml:id="echoid-s5560" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s5561" xml:space="preserve">QVOD ſi obſeruatio commodè fieri poſſit in Horizonte patenti, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5562" xml:space="preserve">expedito, vel in loco aliquo edi
              <lb/>
            to, vbi Sol oriens, vel occidens conſpici queat, eligendus erit eiuſmodi locus. </s>
            <s xml:id="echoid-s5563" xml:space="preserve">Nam ſi Sole oriente, vel occi
              <lb/>
            dente, vmbra ſtyli obſeruetur, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5564" xml:space="preserve">ducatur iterum S E, communis ſectio circuli A B C D, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5565" xml:space="preserve">verticalis
              <lb/>
            per centrum Solis tunc temporis incedentis, ita vt C S, vel A S, arcus ſit amplitudinis ortiuæ, vel occi
              <lb/>
            duæ; </s>
            <s xml:id="echoid-s5566" xml:space="preserve">Item ducatur ad B D, perpendicularis S T, habebimus in recta B D, punctum T, per quod paralle-
              <lb/>
            lus Solis ducend{us}
              <unsure/>
            eſt, cum recta S T, ſit communis ſectio paralleli Solis, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5567" xml:space="preserve">Horizontis. </s>
            <s xml:id="echoid-s5568" xml:space="preserve">I am verò ſi in
              <lb/>
            meridie, vmbra ſtyli cadente in rectam B D, obſeruetur altitudo Solis, ea{q́ue} ſupputetur à B, vſque ad V,
              <lb/>
            tranſibit quoq; </s>
            <s xml:id="echoid-s5569" xml:space="preserve">parallelus tunctemporis per punctum V, in Meridiano. </s>
            <s xml:id="echoid-s5570" xml:space="preserve">Quare recta V T, communis ſe-
              <lb/>
            ctio erit paralleli Solis, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5571" xml:space="preserve">Meridiani, vt prius. </s>
            <s xml:id="echoid-s5572" xml:space="preserve">Denique ſi pręter duo puncta Q, R, tertium adhuc inue-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0117-12" xlink:href="note-0117-12a" xml:space="preserve">50</note>
            niamus, vt α
              <unsure/>
            , vel T, facilius rectam V T, ſine errore per tria puncta ducemus.</s>
            <s xml:id="echoid-s5573" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s5574" xml:space="preserve">CAETERVM, quia Sole oriente, vel occidente, vix vmbra styli depręhendi poteſt in plano circuli
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0117-13" xlink:href="note-0117-13a" xml:space="preserve">Amplitudo oc-
                <lb/>
              tiua, occiduaue,
                <lb/>
              qua uia per ſty-
                <lb/>
              lum in muro
                <lb/>
              affixum explo-
                <lb/>
              retur.</note>
            A B C D, vtemur hoc artificio in amplitudine Solis ortiua, occiduave explorãda. </s>
            <s xml:id="echoid-s5575" xml:space="preserve">In tabula aliqua plana,
              <lb/>
            & </s>
            <s xml:id="echoid-s5576" xml:space="preserve">rectangula ducemus rectã A B, infimo lateri C D, parallelã, in ea{q́ue} ſtylum cui{us}vis longitudinis ad an
              <lb/>
            gulos rectos infigemus A E, vel certe, vt ſupra, latus H D, inſtrumenti, quod in principio ſcholij propoſ-
              <lb/>
            23. </s>
            <s xml:id="echoid-s5577" xml:space="preserve">huius lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s5578" xml:space="preserve">poſitum eſt, in puncto A, statuemus. </s>
            <s xml:id="echoid-s5579" xml:space="preserve">Deinde Sole oriente, vel occidente latus infimũ tabu-
              <lb/>
            læ C D, meridianæ lineę B D, præcedentis figurę Horizonti æquidiſtantis adaptabimus, it a vt ipſa tabula
              <lb/>
            recta ſit ad planum circuli A B C D, quod facile fiet beneficio perpendiculi ex puncto F, demiſſi. </s>
            <s xml:id="echoid-s5580" xml:space="preserve">Perpen
              <lb/>
            diculo enim adbærente ipſi tabellæ, recta erit tabella ad circulum A B C D. </s>
            <s xml:id="echoid-s5581" xml:space="preserve">Deinde vmbram notabim{us}
              <lb/>
            in recta A B, quæ cad at in punctum B, ita vt radius Solis ſit E B. </s>
            <s xml:id="echoid-s5582" xml:space="preserve">Itaq; </s>
            <s xml:id="echoid-s5583" xml:space="preserve">ſi in precedenti figura in Ver-
              <lb/>
            ticali linea A C, ſumamus rectam E φ, gnomoni A E, vel lateri H D, dicti inſtrumenti æqualem, &</s>
            <s xml:id="echoid-s5584" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>