Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
111
111
112
112
113
113
114
114
115
115
116
116
117
117
118
118
119
119
120
120
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.005109">
                <pb pagenum="468" xlink:href="016/01/117.jpg"/>
              fine proponit, vt in retundis, Cubæ inſulæ.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005110">Earum rurſus, quas proponit natura, quæ­
                <lb/>
              dam ſunt velut figuræ ſubſtantiæ ac formæ,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg725"/>
                <lb/>
              aliæ quaſi picturæ. </s>
              <s id="s.005111">Quæcunque verò for­
                <lb/>
              mæ loco ſunt, caſu etiam fiunt, ſed non
                <lb/>
              in omnibus. </s>
              <s id="s.005112">Illæ ergo quæ non ſemper in
                <lb/>
              eiſdem lapidibus inueniuntur, ſed rarò,
                <lb/>
              fortuitò non ſecùs, ac in nubibus generan­
                <lb/>
              tur, nulliúſque virtutis ſunt, quales in ala­
                <lb/>
              bandico lapide ſimiæ inuento Fribergi,
                <lb/>
              & qui ex eodem genere ſcutulum habuit ru­
                <lb/>
              brum, quòd quatuor lineæ circumambie­
                <lb/>
              bant, quarum prima, tertiaque albæ, ſe­
                <lb/>
              cunda & quarta rubræ. </s>
              <s id="s.005113">Et Annæbergi ala­
                <lb/>
              bandicus alius formam habuit crucis, ſed
                <lb/>
              hæc potiùs fuit forma quàm imago. </s>
              <s id="s.005114">Et in­
                <lb/>
              ter lapides bituminoſus Hercinij nemoris
                <lb/>
              pyrites inuenitur, qui aurearum macula­
                <lb/>
              rum diſtinctione refert formas varias, ve­
                <lb/>
              lut marini paſſeris, ſalamandræ, galli, pon­
                <lb/>
              tificis barbati, tum beatæ Mariæ Virginis
                <lb/>
              filium in vlnis geſtantis. </s>
              <s id="s.005115">Similiter & in Al­
                <lb/>
              ſatiæ lacu iuxta Miſnenſes montes rana­
                <lb/>
              rum, ac piſcium figuræ è cupro in lapidem
                <lb/>
              ſuperficie delineatæ inueniuntur: adeò ve­
                <lb/>
              rò frequenter, adeò diligenter, vt caſu
                <lb/>
              contigiſſe vix poſſe dicas. </s>
              <s id="s.005116">Munſterus refert
                <lb/>
              habere apud ſe effigiem olruppæ: hunc ( ni
                <lb/>
              fallor ) nos bottam vocamus. </s>
              <s id="s.005117">Certè huic
                <lb/>
              piſci prægrande iecur eſt, nec abſimilis
                <lb/>
              gobio: Fluuiatilem gobium liceat voca­
                <lb/>
              re, poſtquam olruppa, quod ſciam, La­
                <lb/>
              tinum nomen non eſt. </s>
              <s id="s.005118">An igitur quòd hic
                <lb/>
              piſcis aliquando lapidi hæſerit, ideò cu­
                <lb/>
              prum rariore facto lapide eruperit ea parte?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005119">an potius quod aqua ſemine piſcis infecta
                <lb/>
              tranſeat in metallum? </s>
              <s id="s.005120">in aqua enim ipſa
                <lb/>
              metalla fiunt. </s>
              <s id="s.005121">Seu ſydere aliquo formam
                <lb/>
              illam imprimente? </s>
              <s id="s.005122">Sed minus auguſto ter­
                <lb/>
              mino vis ſyderis contineretur. </s>
              <s id="s.005123">An ſimi­
                <lb/>
              litudine aliqua hoc natura finxit, velut
                <lb/>
              & in animalium generatione? </s>
              <s id="s.005124">Ergo me­
                <lb/>
              liùs eſt hæc ad certas lapidum ſpecies trans­
                <lb/>
              ferre, velut in animalibus & plantis, cùm
                <lb/>
              rectè figuræ delineatæ fuerint, & frequens
                <lb/>
              euentus. </s>
              <s id="s.005125">At ſi rarus caſus, atque figuræ
                <lb/>
              non exactæ, vt in noſtro Achate facies
                <lb/>
              humana quædam, tunc talia inconſtanti
                <lb/>
              ratione fiunt, & fortuita erunt: velut &
                <lb/>
              in nebulis, & plumbo liquefacto in aquam
                <lb/>
              conniecto, & oſſibus lucij piſcis ad in­
                <lb/>
              ſtrumentorum ruſticorum formam com­
                <lb/>
              paratis. </s>
              <s id="s.005126">Ergo ex hoc genere ſunt figuræ
                <lb/>
              achatum, atque in his vis nulla, ſcilicet
                <lb/>
              figuris, ſed naturalibus tantùm.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg726"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005127">
                <margin.target id="marg724"/>
              Lapides in
                <lb/>
              ſignes ſigille
                <lb/>
              Salomonis.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005128">
                <margin.target id="marg725"/>
              Figuræ in
                <lb/>
              lapidibus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005129">
                <margin.target id="marg726"/>
              Figuræ fa­
                <lb/>
              ctitiæ quo­
                <lb/>
              modo vim
                <lb/>
              habeant.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005130">De factitiis autem non parua dubitatio:
                <lb/>
              nulla enim ratio id ſuadere poteſt, & ta­
                <lb/>
              men vires habere videntur. </s>
              <s id="s.005131">Exemplo igi­
                <lb/>
              tur potiùs id quàm vlla ratione compro­
                <lb/>
              batum. </s>
              <s id="s.005132">Cauſa igitur eſſe poteſt, vel quia
                <lb/>
              vis illa lapidi inſita ſit, quam perperàm fi­
                <lb/>
              guræ ignari tribuunt, velut de iaſpide Ga­
                <lb/>
              lenus inſculpto referebat: vel quoniam fa­
                <lb/>
              to id contingit: nam nullus habet quin,
                <lb/>
              gratia exempli, tutus fuerit ab inimicis.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005133">Sed non ob id tutus, quia ſculptum habeat
                <lb/>
              annulum, ſed annulus id poſſe videtur:
                <lb/>
              quoniam eius eſt qui fortunam hanc fa­
                <lb/>
              to eſt conſecutus: vel quia tales natura
                <lb/>
              ſumus, prompti, fortes, ſagaces, non
                <lb/>
              quidem lapidis inſculpti beneficio, ſed na­
                <lb/>
              tura hominis: vel quia inani ſpe pericu­
                <lb/>
              lis ſe exponentes, aut negotia amplexan­
                <lb/>
              tes, à fortuna iuuantur, ob id à ſigillis
                <lb/>
              factum putant. </s>
              <s id="s.005134">Tot igitur modis contin­
                <lb/>
              git credere vim eſſe factitiis figuris. </s>
              <s id="s.005135">Quòd
                <lb/>
              verò neque plaſtices, aut domus, aut aliud
                <lb/>
              quicquam manu factum præter vim for­
                <lb/>
              tunæ vires aliquas habere poſſit, nunc
                <lb/>
              demonſtrandum eſt. </s>
              <s id="s.005136">Cùm enim figuræ ma­
                <lb/>
              themathicæ agere quicquam nequeant,
                <lb/>
              neque magis principia ſint rerum, quàm
                <lb/>
              numeri, manifeſtum eſt ſpontè nihil ac
                <lb/>
              per ſe poſſe, ad actiones naturæ agendas,
                <lb/>
              aut permutandas. </s>
              <s id="s.005137">Quòd ſi à cœlo per ob­
                <lb/>
              ſeruationes vim conſequi eas ſperes ( hoc
                <lb/>
              enim affirmant plerique
                <emph type="italics"/>
              )
                <emph.end type="italics"/>
              neceſſe eſt, vt
                <lb/>
              principium aliquod ſit formæ: formæ enim
                <lb/>
              naturalis actio eſt. </s>
              <s id="s.005138">Formam igitur natura­
                <lb/>
              lem mutari non figuram eſt neceſſarium.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005139">Memorabile illud eſſe ſcio quod referunt de
                <lb/>
              Hermionis monili, quod qui geſtarent, in­
                <lb/>
              feliciter omnes perirent. </s>
              <s id="s.005140">Recentius ac verius
                <lb/>
              de equo Seiano, cuius poſſeſſores Cn. </s>
              <s id="s.005141">Seius
                <lb/>
              primò inde Dolobella, pòſt Craſſius atque
                <lb/>
              Antonius, iudicio, aut caſu crudeliter ac mi­
                <lb/>
              ſerabiliter periêre. </s>
              <s id="s.005142">Erat autem forma inſignis
                <lb/>
              ac virtute, colore autem admirabili, nempe
                <lb/>
              puniceo. </s>
              <s id="s.005143">Sic de Toloſano auro fertur, quod
                <lb/>
              cum Cepio Romanus ſuſtuliſſet, & ipſe
                <lb/>
              malè periit. </s>
              <s id="s.005144">Non igitur hæc ſunt figura­
                <lb/>
              rum exitia, ſed fati, de quo aliàs diximus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005145">Fortuita igitur, & quæ arte fiunt, attigiſſe
                <lb/>
              ſufficiat. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005146">At cryſtallus cur habeat ſex ſuperficies
                <arrow.to.target n="marg727"/>
                <lb/>
              ( vix enim vnquam plures, aut pauciores
                <lb/>
              habet ) nunc dicendum. </s>
              <s id="s.005147">Cauſa eſt, quòd
                <lb/>
              velut & apum caſulæ ab aliis circumdantur,
                <lb/>
              atque ideò & ipſæ hexagonæ ſunt, cryſtalli
                <lb/>
              fruſta aliis fruſtis. </s>
              <s id="s.005148">Sed cur quæ ab aliis cir­
                <lb/>
              cumdantur, ſunt hexagona forma, cùm
                <lb/>
              ſphæra à 12. ſimilibus Sphæris, non au­
                <lb/>
              tem ſenis circumambiatur? </s>
              <s id="s.005149">Meliùs igitur
                <lb/>
              erit vim hanc in naturam corporis referre:
                <lb/>
              nam corpus omne quod ſuperficiebus recti­
                <lb/>
              lineis circumambitur, longitudine, latitu­
                <lb/>
              dine, & altitudine diſtinguitur: at hæc con­
                <lb/>
              ſtat ſenis oppoſitis ſuperficiebus, quam­
                <lb/>
              obrem ſenas ſuperficies habent cryſtal­
                <lb/>
              lus, & reliquæ huius generis gemmæ, vt
                <lb/>
              beryllus. </s>
              <s id="s.005150">Rurſus natura hoc conſtituit ( vt
                <lb/>
              dixi ) generationis cauſa, vt in plantis
                <lb/>
              dicemus: nam & in Cuba inſula orbis alte­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg728"/>
                <lb/>
              rius, lapides exactè ſphærici naturæ ſolius
                <lb/>
              beneficio abundant. </s>
              <s id="s.005151">At obſcurior eſt in il­
                <lb/>
              lis vtilitas, non autem minus certa. </s>
              <s id="s.005152">Sed cry­
                <lb/>
              ſtallus ex aquea conſtat ſubſtantia atque
                <lb/>
              ideò facillimè liqueſcit in igne, tranſitque
                <lb/>
              è veſtigio in vitrum. </s>
              <s id="s.005153">Simili ratione dicen­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg729"/>
                <lb/>
              dum eſt, ipſum non ex glacie fieri, quam­
                <lb/>
              vis inter niues ſoleat inueniri, ſed humore
                <lb/>
              ſui generis: nam glacies quæ è montibus
                <lb/>
              pendet, cùm deciderit igne excalefacta li­
                <lb/>
              queſcit, non cryſtallus, niſi ignibus cir­
                <lb/>
              cumdetur, aſſiduéque vento & flamma vr­
                <lb/>
              geatur. </s>
              <s id="s.005154">Quòd promineat è ſummis mon­
                <lb/>
              tium cacuminibus, non ob id contingit,
                <lb/>
              quòd ita genitum ſit, aut quòd glacies vn­
                <lb/>
              quam fuerit: ſed quoniam terra & lapides
                <lb/>
              molliores imbribus, ventis & niue liquefacta </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>