Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
Page concordance
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 180
181 - 210
211 - 240
241 - 270
271 - 300
301 - 330
331 - 360
361 - 390
391 - 403
>
Scan
Original
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 180
181 - 210
211 - 240
241 - 270
271 - 300
301 - 330
331 - 360
361 - 390
391 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.005207
">
<
pb
pagenum
="
470
"
xlink:href
="
016/01/119.jpg
"/>
ob tenuitatem ac coloris diluti, quarum (vt
<
lb
/>
dixi
<
emph
type
="
italics
"/>
)
<
emph.end
type
="
italics
"/>
maxima erat copia, eritque ſemper, vt
<
lb
/>
& hominem eius conditionis, accipiebat,
<
lb
/>
cui coæqualem ac craſſam ex cryſtallo ſub
<
lb
/>
iiciebat, glutinóque quàm tenuiſſimè pote
<
lb
/>
rat, iungebat, interpoſito colore proprio, vt
<
lb
/>
rubro ſplendido pro carbunculo, viridi pro
<
lb
/>
ſmaragdo, cæruleo pro ſapphiro, & vt ri
<
lb
/>
ma latêret, auro claudebat, quò etiam ſuſ
<
lb
/>
Picio doli tolleretur. </
s
>
<
s
id
="
s.005208
">Vetitum enim eſt in
<
lb
/>
vrbibus nobilioribus gemmam adulterinam
<
lb
/>
auro claudere. </
s
>
<
s
id
="
s.005209
">In hac fraude nihil præter
<
lb
/>
venditoris autoritatem deſideratur. </
s
>
<
s
id
="
s.005210
">Rima
<
lb
/>
latet auro abdita, & ob tenuitatem color
<
lb
/>
illuſtrem facit: ſumma ſuperficies, cùm ex
<
lb
/>
genere ſit veræ gemmæ, nitorem proprium
<
lb
/>
reddit. </
s
>
<
s
id
="
s.005211
">Ita mirificus hic artifex, gemmariis
<
lb
/>
etiam ipſis imponebat, donec agnita, frau
<
lb
/>
de cum fuga ſibi conſuleret, exilio ab om
<
lb
/>
nibus nobilioribus vrbibus damnaretur, at
<
lb
/>
que ſic minima auri quantitate pudorem
<
lb
/>
vrbis noſtræ proſtituit vndique: nec tamen
<
lb
/>
ſpernendum latrocinium, gemma trium au
<
lb
/>
reorum coronatorum, trecentis perſæpe,
<
lb
/>
etiam longè pluris vendebatur. </
s
>
<
s
id
="
s.005212
">Ergo agni
<
lb
/>
ta fraude, cùm deeſſet lucri immoderati
<
lb
/>
& abſque labore modus, ad egregiam illam
<
lb
/>
adulterinæ monetæ inuentionem ſe conuer
<
lb
/>
tit, eoque pœnas dedit.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg741
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.005213
">
<
margin.target
id
="
marg740
"/>
Adulterandi
<
lb
/>
gemmas tres
<
lb
/>
modi.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.005214
">
<
margin.target
id
="
marg741
"/>
Sapphirus
<
lb
/>
quomodo in
<
lb
/>
adamantem
<
lb
/>
vertatur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.005215
">Tertius gemmas adulterandi modus lon
<
lb
/>
gè nobilior, ac minus damnatus eſt, arte
<
lb
/>
cum natura luctante. </
s
>
<
s
id
="
s.005216
">Gemma in gemmam
<
lb
/>
mutatur ignis ope. </
s
>
<
s
id
="
s.005217
">Sapphirus nitidus, ſed
<
lb
/>
alioquin diluti coloris, cùm auro iungitur,
<
lb
/>
apponitur igni ſenſim donec liqueſcat: fer
<
lb
/>
uet aurum horis tribus, aut quatuor, inde
<
lb
/>
gemma tollitur, & ſenſim refrigerari per
<
lb
/>
mittitur, inuenies adamantem: gemma enim
<
lb
/>
manet, nec lima tangitur: quicquid autem
<
lb
/>
eſt coloris cærulei perit. </
s
>
<
s
id
="
s.005218
">Ideò coloris ditiſ
<
lb
/>
ſimi ſapphiros quærimus: ſunt enim vilio
<
lb
/>
res & celeriùs in adamantem tranſeunt, at
<
lb
/>
que perfectiùs mutantur. </
s
>
<
s
id
="
s.005219
">Qui primùm in
<
lb
/>
uenit hoc, ditatus eſt valde, breuique tem
<
lb
/>
pore. </
s
>
<
s
id
="
s.005220
">Inde detecta re, adhuc lucrum arti
<
lb
/>
relictum eſt: nitet enim plurimùm ob ſap
<
lb
/>
phiri duritiem. </
s
>
<
s
id
="
s.005221
">Sunt qui ex aqua marina
<
lb
/>
gemma viliore & molliore faciant adaman
<
lb
/>
tes pulchros. </
s
>
<
s
id
="
s.005222
">Sunt & qui ſapphirum non
<
lb
/>
incoquant auro, ſed creta inuolutum in
<
lb
/>
igne ſolùm, eodemque modo res ſuccedit.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.005223
">Obſeruandum tamen eſt, vt gemmæ fri
<
lb
/>
gidæ ignis ſenſim circumdetur, & rurſus vt
<
lb
/>
peracto opere permittatur refrigerari ignis
<
lb
/>
extinctione: nam detrahere ex igne haud
<
lb
/>
tutum eſt Vitium eſt, ſi quicquam reman
<
lb
/>
ſerit veſtigij coloris cærulei.
<
arrow.to.target
n
="
marg742
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.005224
">
<
margin.target
id
="
marg742
"/>
Carbunculi
<
lb
/>
adulterini.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.005225
">Carbunculi finguntur Auripigmento de
<
lb
/>
ſtillato, ſed præter ſplendorem, & colorem
<
lb
/>
nihil eſt quod non deſideretur.
<
arrow.to.target
n
="
marg743
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.005226
">
<
margin.target
id
="
marg743
"/>
Smaragdus
<
lb
/>
quomodo
<
lb
/>
fiat.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.005227
">Maiore negotio ſmaragdus conficitur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.005228
">Teritur cryſtallus tenuiſſimè, additur Mar
<
lb
/>
tia cocta & ærugo ſplendidiſſima, vel ver
<
lb
/>
micularis, foditur later crudus, imponun
<
lb
/>
tur hæc tria, ac in fornace laterum excoqui
<
lb
/>
tur inter alios ſigno addito, inde ex trahi
<
lb
/>
tur gleba ſmaragdo ſimilis, exſcinditur, por
<
lb
/>
tur, vitrum tamen eſt, ſed adeò elegans,
<
lb
/>
t niſi qui primò inuenerunt ( inuentum
<
lb
/>
enim hoc, eſt nouum, noſtræque ætatis)
<
lb
/>
magnis fruſtis nimis celeriter voluiſſent
<
lb
/>
ditari, indéque ſuſpicionem copia, & magni
<
lb
/>
tudine inieciſſent, potuiſſet & nunc latêre
<
lb
/>
fraus maximo ac incredibili inuentorum lu
<
lb
/>
cro, quanquam nec ſine lucro fuerint. </
s
>
<
s
id
="
s.005229
">Vidi
<
lb
/>
adeò pulchros, vt auro circundati natiuos
<
lb
/>
ſplendore vincerent. </
s
>
<
s
id
="
s.005230
">Optimè ſuccedit, ſi
<
arrow.to.target
n
="
marg744
"/>
<
lb
/>
omninò bullis careant: nam bullæ vitrum
<
lb
/>
eſſe declarant, & ſordidum lapidem faciunt.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.005231
">Tangitur tamen lima, nam vitrum eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.005232
">Om
<
lb
/>
nis enim gemma plumbi odore tranſit in vi
<
lb
/>
trum, præcipuè verò cùm fuerit tenuem in
<
lb
/>
puluerem redacta. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.005233
">
<
margin.target
id
="
marg744
"/>
Gemma om
<
lb
/>
nis odore
<
lb
/>
plumbi tran
<
lb
/>
ſit in
<
expan
abbr
="
vitrũ
">vitrum</
expan
>
.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.005234
">Porrò in Martiacocta plumbum conti
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg745
"/>
<
lb
/>
neri palàm eſt, Martiacocta enim conſtat
<
lb
/>
ſale chali, alumine & arena, tum plumbo
<
lb
/>
nigro, vel albo in calcem redacto: hac va
<
lb
/>
ſa figulina intinguntur, & in fornacibus
<
lb
/>
poſita nitorem vitri recipiunt ſimul ac ſo
<
lb
/>
liditatem: neque enim humorem conten
<
lb
/>
tum combibunt, aut tranſmittunt. </
s
>
<
s
id
="
s.005235
">Hoc au
<
lb
/>
tem maximè ſuccedit in figulinis quibuſdam
<
lb
/>
Germaniæ, quæ ob terram ſolam ſpontè ta
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg746
"/>
<
lb
/>
lia ſunt. </
s
>
<
s
id
="
s.005236
">Itaque Martiacocta & plumbi
<
lb
/>
odore gemmæ in vitrum tranſeunt, colo
<
lb
/>
rem tamen recipiunt: igne ſolo gemmæ eſ
<
lb
/>
ſe non deſinunt, ſed colorem amittunt, non
<
lb
/>
recipiunt. </
s
>
<
s
id
="
s.005237
">Si quid igitur medium inuenia
<
lb
/>
tur, quo gemma colorem recipiat, molleſ
<
lb
/>
cat etiam, ſed non adeò vt in nitrum tran
<
lb
/>
ſeat, tunc lucrum maximum ſuccedet. </
s
>
<
s
id
="
s.005238
">Opor
<
lb
/>
tet igitur vt minus molle reddat plumbo, &
<
lb
/>
magis quàm ignis ſolus: ſic enim ſapphirus
<
lb
/>
in carbunculum tranſire poterit, cùm ſit du
<
lb
/>
rior carbunculo: & ſi magis mollis euadat,
<
lb
/>
in ſmaragdum, addito viridi colore: rurſus
<
lb
/>
carbunculus in ſmaragdum, eſt enim longè
<
lb
/>
etiam durior eo, etſi ſit non parum ſapphi
<
lb
/>
ro mollior: tum multa huiuſce generis, quæ
<
lb
/>
beatum facerent inuentorem, proculdubio
<
lb
/>
eſſe poſſunt & latent: vbi enim extrema,
<
lb
/>
ibi etiam medium eſſe neceſſe eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.005239
">Vidi nu
<
lb
/>
per cryſtalli vnam ſuperficiem cæruleo per
<
lb
/>
fuſam, vt nec aqua dilueretur, nec ferro
<
lb
/>
abradi poſſet. </
s
>
<
s
id
="
s.005240
">Vtile inuentum ſi continuato
<
lb
/>
opere obducatur. </
s
>
<
s
id
="
s.005241
">Nam concors gemmæ in
<
lb
/>
ductus color, nullo tempore ſeneſcit: nec
<
lb
/>
concluſa annulo, vlla arte dignoſci poteſt,
<
lb
/>
cùm non ſecus ac natiua colorem reddat:
<
lb
/>
quamuis in ſola ſuperficie aduerſa ſparſum:
<
lb
/>
ſpargitur autem igne. </
s
>
<
s
id
="
s.005242
">Porrò inter vitri ge
<
lb
/>
nera, quæ Martia cocta & cryſtallo fiunt,
<
lb
/>
color ſi addatur rubens, carbunculus eua
<
lb
/>
dit: ſi cæruleus, ſapphirus: ſed omnes, vi
<
lb
/>
liores ſmaragdo: quia plus ab illarum natu
<
lb
/>
ra diſtant, quam vitrum, quod ſmaragdum
<
lb
/>
imitatur: nulla enim gemma non durior eſt
<
lb
/>
ſmaragdo, quemadmodum diximus ſupe
<
lb
/>
rius: ea de cauſa ſmaragdum ſolùm conan
<
lb
/>
tur imitari, quòd ſolùm vitrum ſmaragdo
<
lb
/>
poſſit aſſimilari, ob magnam ipſius ſma
<
lb
/>
ragdi mollitiem: conficiuntur tamen etiam
<
lb
/>
illæ in latere, quemadmodum & ſmaragdus
<
lb
/>
adulterinus. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.005243
">
<
margin.target
id
="
marg745
"/>
Martiacoctæ
<
lb
/>
compoſitio.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.005244
">
<
margin.target
id
="
marg746
"/>
Tranſmuta
<
lb
/>
tio vtiliſſi
<
lb
/>
ma nondum
<
lb
/>
inuenta.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.005245
">Sed illud mirum, quod
<
expan
abbr
="
quidã
">quidam</
expan
>
aiunt, lateres
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg747
"/>
<
lb
/>
coctos grauiores eſſe,
<
expan
abbr
="
quã
">quam</
expan
>
<
expan
abbr
="
antequã
">antequam</
expan
>
in forna
<
lb
/>
cem ponerentur Cauſa eſſe poteſt, quòd vbi
<
lb
/>
facti ſunt, in ſole ficcantur, concipiuntque </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>