Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
111
111
112
112
113
113
114
114
115
115
116
116
117
117
118
118
119
119
120
120
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="100"/>
              via & facile ſcientiæ doceri
                <expan abbr="queãt">queant</expan>
              , vnde formatum ab Ariſt. 1. de arte dicendi
                <foreign lang="grc">τὸ ὁδοποιε̂ν</foreign>
              , quod
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg857"/>
                <lb/>
              eſt via &
                <expan abbr="rõne">ratione</expan>
              perſequi. </s>
              <s>Hinc
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              libri de arte diſſerendi Methodici nuncupari Rhet. vel quae à me­
                <lb/>
              thodo in ſcripti fuerint: ſunt
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              analytici, vel quae ibi ratio
                <expan abbr="methodorũ">methodorum</expan>
              contineatur. </s>
              <s>Igitur ſcientia,
                <lb/>
              &
                <expan abbr="contẽplatio">contemplatio</expan>
              methodo
                <expan abbr="cõuenit">conuenit</expan>
              : agere & efficere
                <expan abbr="">iam</expan>
              non eſt amplius methodi, ſed vſus. </s>
              <s>Proinde
                <lb/>
              cùm pars illa theorica ſit de munere methodi,
                <expan abbr="vnaq́">vnaque</expan>
              . </s>
              <s>ſit
                <expan abbr="cõſiderandi">conſiderandi</expan>
              ratio, licèt fines diuerſi ſint,
                <lb/>
                <expan abbr="cuiuſq.">cuiuſque</expan>
                <expan abbr="contẽplationis">contemplationis</expan>
              non reputo
                <expan abbr="abſurdũ">abſurdum</expan>
              , ſi eædem viæ
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              ordines in
                <expan abbr="artiũ">artium</expan>
              & ſcientiarum do­
                <lb/>
              ctrina
                <expan abbr="methodoq́">methodoque</expan>
              . </s>
              <s>tradenda teneantur. </s>
              <s>
                <expan abbr="Nanq.">Nanque</expan>
              inuenire, iudicare, notum facere quæ
                <expan abbr="oĩa">omnia</expan>
              præſtat
                <lb/>
              methodus, ad
                <expan abbr="oẽm">omnem</expan>
                <expan abbr="doctrinã">doctrinam</expan>
              communiter
                <expan abbr="pertinẽt">pertinent</expan>
              . </s>
              <s>Altera pars eſt eruditio, ſeu peritia,
                <foreign lang="grc">παιδείαν</foreign>
                <lb/>
              Ariſtoteles vocat quæ iam flagitatur in addiſcente. </s>
              <s>De hac, etſi multa præclarè ſcripta ſunt ab
                <lb/>
              Octauiano Ferrario philoſopho ſapientiſsimo; nihilominus aliqua huc conferre viſum eſt, vt ſi­
                <lb/>
              quid valeant ad
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              & vim methodi
                <expan abbr="percipiendã">percipiendam</expan>
              , lector iis vtatur. </s>
              <s>
                <expan abbr="Itaq.">Itaque</expan>
                <foreign lang="grc">παίδευοϊς, & παιδέα</foreign>
                <lb/>
              ſignificat
                <expan abbr="ſimplicẽ">ſimplicem</expan>
              & puerilem
                <expan abbr="inſtitutionẽ">inſtitutionem</expan>
              qua bonis legibus inſtitutæ reip. </s>
              <s>ſolebant informare
                <lb/>
              teneros adhuc animos, cùm ad
                <expan abbr="ſuã">ſuam</expan>
              ipſorum, tum corporis
                <expan abbr="virtutẽ">virtutem</expan>
              comparandam, quæ
                <expan abbr="plerunq.">plerunque</expan>
                <lb/>
                <expan abbr="cõſtabat">conſtabat</expan>
              ex quattuor
                <expan abbr="mẽbris">membris</expan>
              , litteris, gymnaſtica, muſica, & pictura de
                <expan abbr="quib.">quibus</expan>
              8. Poli. </s>
              <s>multa diſ­
                <lb/>
              ſeruit Ariſtoteles:
                <expan abbr="idẽ">idem</expan>
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
              meminit de altera eruditione quæ anteit
                <expan abbr="quanq.">quanque</expan>
                <expan abbr="ſcientiã">ſcientiam</expan>
              ; ſiquidem
                <lb/>
              eius auxilio diſcens in ſcientiæ myſteria poſsit introduci: huc
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ſpectat
                <foreign lang="grc">παίδευσίς</foreign>
              . </s>
              <s>Vnde illa
                <lb/>
              abuſus eſt Gorgias
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              non promouens ſuos auditores vlterius. </s>
              <s>videtur
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              prima fronte nobis of­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg858"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg859"/>
                <lb/>
              ferre
                <expan abbr="rudẽ">rudem</expan>
                <expan abbr="quandã">quandam</expan>
                <expan abbr="notitiā">notitiam</expan>
              &
                <expan abbr="imperfectã">imperfectam</expan>
              , & citra cauſſas; addo
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              non eſſe illi
                <expan abbr="verũ">verum</expan>
              propoſitum:
                <lb/>
              oritur
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              ex vſu & experientia vel
                <expan abbr="rerũ">rerum</expan>
              quæ ſunt certi
                <expan abbr="cuiuſdã">cuiuſdam</expan>
              generis, vel ſunt infinitæ, nec cer­
                <lb/>
              to genere
                <expan abbr="cõprehendunt̃">comprehenduntur</expan>
              :
                <expan abbr="itaq.">itaque</expan>
              duplex eruditio
                <expan abbr="ponit̃">ponitur</expan>
              ab Ariſtotele, & de ſingulis, & de vniuerſis.
                <lb/>
              </s>
              <s>Rudem
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
              &
                <expan abbr="imperfectã">imperfectam</expan>
                <expan abbr="notitiã">notitiam</expan>
              Plato Gorg. citra cauſſæ
                <expan abbr="veriq́">verique</expan>
              . </s>
              <s>
                <expan abbr="contemplationẽ">contemplationem</expan>
              tribuit eru­
                <lb/>
              ditioni, ſeu peritię,
                <foreign lang="grc">ἐμπειριαν</foreign>
              ille vocat, cùm
                <expan abbr="coquinariã">coquinariam</expan>
              conferens cum arte medica, iubet eam
                <lb/>
              appellare
                <expan abbr="peritiã">peritiam</expan>
              , quia
                <expan abbr="nullã">nullam</expan>
              habeat rationem
                <expan abbr="eorũ">eorum</expan>
              quę affert; nec doceat qualia ſint natura; pro­
                <lb/>
              ptereà
                <expan abbr="nullã">nullam</expan>
                <expan abbr="cauſsã">cauſsam</expan>
              reddit,
                <expan abbr="ideòq́">ideòque</expan>
              . </s>
              <s>artis
                <expan abbr="noīe">nomine</expan>
              dignam non putat, necnon ipſam vſu
                <expan abbr="quodã">quodam</expan>
              & expe­
                <lb/>
              rientia conſtare docet,
                <expan abbr="memoriaq́">memoriaque</expan>
              . </s>
              <s>eius quod accidere conſuerit. </s>
              <s>proinde ſimulachrum artis &
                <lb/>
              ſcientiæ potius eſſe
                <expan abbr="">quae</expan>
              horum quicquam. </s>
              <s>Ea numeratur in habitibus (vt dictum eſt) atqui habi­
                <lb/>
              tus
                <expan abbr="finẽ">finem</expan>
              habet, cuius gratia comparatur: dirigitur
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              ad iudicium. </s>
              <s>At verò iudicium aliud eſt
                <lb/>
              in ſciente & docente; atque aliud in addiſcente & rudi, &
                <expan abbr="perfectũ">perfectum</expan>
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              in ſciente & docente,
                <lb/>
              vt de quaque re verè & rectè iudicare queat & cauſſam certam aſsignare ſiue certo
                <expan abbr="rerũ">rerum</expan>
              genere,
                <lb/>
              ſeu de
                <expan abbr="oībus">oimbus</expan>
              quod officium eſſe puto primi philoſophi. </s>
              <s>In
                <expan abbr="addiſcẽte">addiſcente</expan>
              verò & rudi imperfectum,
                <lb/>
              &
                <expan abbr="vſq.">vſque</expan>
              ad
                <expan abbr="terminũ">terminum</expan>
                <expan abbr="quẽdam">quendam</expan>
              progrediens: nulli ſanè viro denegatum. </s>
              <s>ex quo efficitur, vt omnes
                <lb/>
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              ſine vlla diſciplina, & accuſare, & purgare poſsint,
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              & ea quę inter ſeſe
                <expan abbr="obiiciũt">obiiciunt</expan>
              , aut reſpue­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg860"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg861"/>
                <lb/>
              re, aut approbare, ſed in addiſcente, tantum valens ad id, vt principia quæ afferuntur à doctore,
                <lb/>
              fidem apud ipſum inueniant, & vt intelligat modum quo res tractandæ ſunt, ſiue diſponendæ,
                <lb/>
              ſeu confirmandæ. </s>
              <s>Magnum
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              quid poteſt auditio & conſuetudo. </s>
              <s>ita vt qui tempus contriuerit
                <lb/>
              in mathematicis quę ſunt certiſsimæ &
                <expan abbr="cōſtantiſsimæ">conſtantiſsimæ</expan>
              veritatis, is cùm ſe
                <expan abbr="cõtulerit">contulerit</expan>
              ad rem
                <expan abbr="medi-cã">medi­
                  <lb/>
                cam</expan>
              , non facilè ſe perſuaderi
                <expan abbr="patiat̃">patiatur</expan>
              à veriſimilibus quæ ob
                <expan abbr="rerũ">rerum</expan>
              fragilitatem medicina conſectatur.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              Variæ ſunt
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              rerum
                <expan abbr="cõditiones">conditiones</expan>
              ,
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
                <expan abbr="oẽs">omnes</expan>
              eadem præcepta ſiue leges
                <expan abbr="admittũt">admittunt</expan>
              , quocirca
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              ſuus
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg862"/>
                <lb/>
              ad quanque modus diſpoſitionis & confirmationis fuit
                <expan abbr="accõmodandus">accommodandus</expan>
              : ad hunc percipiendum
                <lb/>
              apparat eruditio, qui ſanè nihil veri continet. </s>
              <s>Ecquid
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              veri eſt in illo, quae prius
                <expan abbr="agendũ">agendum</expan>
              ſit de ani­
                <lb/>
              mali, aut planta, quae rationes ad ſenſum dirigendæ, & quae ex notioribus facienda doctrina? </s>
              <s>quæ
                <expan abbr="oĩa">omnia</expan>
                <lb/>
              neceſſe eſt approbet
                <expan abbr="quicunq.">quicunque</expan>
              ratione & via diſcere ſtudeat. </s>
              <s>Sed cùm regulæ iudicandi
                <expan abbr="tradãtur">tradantur</expan>
                <lb/>
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
              ab Analytico; ad idem
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
              iudicium
                <expan abbr="corroborandũ">corroborandum</expan>
              &
                <expan abbr="dirigendũ">dirigendum</expan>
              valebunt
                <expan abbr="admodũ">admodum</expan>
              præce­
                <lb/>
              pta Analytica. </s>
              <s>Vt
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              omnis naturæ habilitas arte & diſciplina rectior fit & expeditior, ita
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
                <lb/>
              vis animi, ſi regulas agendi attuleris, & tutior, & promptior euadet. </s>
              <s>
                <expan abbr="Itaq.">Itaque</expan>
              Analytice docens de­
                <lb/>
              monſtrationum modos & vſus, animum parat auditoris ad optimè
                <expan abbr="inteligendū">intelligendum</expan>
              ea quę poſthàc
                <lb/>
              in methodo ſunt exponenda. </s>
              <s>Ex hoc
                <expan abbr="natũ">natum</expan>
              eſt, vt veteres hac eruditione carentes valde
                <expan abbr="admodũ">admodum</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg863"/>
                <lb/>
              à ratione vera aberrarint
                <foreign lang="grc">δι' ἀπειριαν</foreign>
              , inquit Ariſtoteles &
                <foreign lang="grc">δι' ἀπαιδευσῖαν τῶν ἀναλητικῶν</foreign>
              . </s>
              <s>&
                <lb/>
              eos accuſauerit, qui ſimul ſcientiam
                <expan abbr="modumq́ue">modumque</expan>
              ſciendi veſtigarent,
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              neque Analyticæ clypeo
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg864"/>
                <lb/>
              muniti conflictarentur cum ſcientiis: etenim velut milites inermes, inferiores è pugna diſce­
                <lb/>
              dant neceſſe eſt: proinde
                <foreign lang="grc">δεἰ πεπαιδεῦθαι</foreign>
              ; hoc eſt, eruditum eſſe, quàm in campum docen­
                <lb/>
              dus ipſe deſcendas. </s>
              <s>Atque hæc eſt potiſsima methodi pars; quandò ſic exponitur, vt docea­
                <lb/>
              tur: nam ſicut efficiens in natura ſuo fine fruſtratur, nec formam inducere poteſt in materiam;
                <lb/>
              niſi probè ſubacta fuerit, ita omnis opera docentis ſine hoc audientis apparatu erit inanis. </s>
              <s>
                <expan abbr="Neq.">Neque</expan>
                <lb/>
              eſt hoc ſolùm iudicium Ariſtotelis, ſed etiam ſapientiſsimi Galeni qui quodam in loco ait
                <lb/>
              initium prauorum dogmatum illud vnum eſſe nihil de demonſtrationibus prius eſſe contem­
                <lb/>
              platum; verùm vnà res inquirere & tanquam ſcientem quid ſit demonſtratio; tentare demon­
                <lb/>
              ſtrationes afferre. </s>
              <s>Idem quoque longo ſermone ſcribens ad Hieronem notat eorum arrogan­
                <lb/>
              tiam ſine arte Analytica ſcientias aggredi volunt;
                <expan abbr="multaq́ue">multaque</expan>
              incommoda commemorat in quæ </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>