Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
Scan Original
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.005293">
                <pb pagenum="472" xlink:href="016/01/121.jpg"/>
              doopalo, ſcilicet qui ex aſpectu mutetur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005294">Cauſa iam dicta eſt, nam corticibus con­
                <lb/>
              ſtant margaritæ, quæ ſuperficie vna politæ
                <lb/>
              ſunt, altera rudes. </s>
              <s id="s.005295">Experimentum ſume plu­
                <lb/>
              ribus ſpeculis ſimul iunctis eodem ordine,
                <lb/>
              ita vt nitida ſuperficies tegat rudem alterius.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005296">Inde ſi paruas eas finxeris, atque adeò te­
                <lb/>
              nues, vt ſolùm ſcabrum non diuiſum, aut
                <lb/>
              varium corpus efficiant, intelliges tandem
                <lb/>
              qua de cauſa aſpectus ratio colorem, ac
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg757"/>
                <lb/>
              ſplendorem mutet. </s>
              <s id="s.005297">Colos tamen margaritæ
                <lb/>
              plerunque eſt candidus, nitidus, modicè fuſ­
                <lb/>
              cus: hunc à ſuis conchyliis mutuantur. </s>
              <s id="s.005298">Non
                <lb/>
              abſimilis hic eſt cochleis, quas India ( vt di­
                <lb/>
              cunt ) mittit. </s>
              <s id="s.005299">De colore, forma ac ſubſtan­
                <lb/>
              tia dicere poſſum, quòd eas viderim ſæpiùs
                <lb/>
              vnde veniant, non ſat dicere poſſum. </s>
              <s id="s.005300">Eſt
                <lb/>
              igitur forma triremis cùm alta puppi, in qua
                <lb/>
              vaſculum aliud, diceres poculum à natura
                <lb/>
              excogitatum, nam & magnitudo tanta eſt
                <lb/>
              eius quam vidi, vt facilè cotylam capiat,
                <lb/>
              res profectò vſus elegantiſſimi, & pulcher­
                <lb/>
              rimæ formæ, conſtat eſſe nautilum. </s>
              <s id="s.005301">Eſt &
                <lb/>
              limacis concha margaritarum conchis,
                <expan abbr="quã-tò">quan­
                  <lb/>
                tò</expan>
              Indicus aër, ac terra, tum aqua, noſtris
                <lb/>
              elementis ſunt præſtantiora: multorum enim
                <lb/>
              ſeculorum curſus meliores euadunt.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg758"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005302">
                <margin.target id="marg756"/>
              Margarita.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005303">
                <margin.target id="marg757"/>
              Cochlea
                <lb/>
              Indica.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005304">
                <margin.target id="marg758"/>
              Borax.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005305">Borax, inuenitur ) vt aiunt ) in capi­
                <lb/>
              te bufonis ſenis ac magni. </s>
              <s id="s.005306">Braſauolus re­
                <lb/>
              fert, in capite illius animalis inueniſſe,
                <lb/>
              eſſéque os potius quàm lapidem. </s>
              <s id="s.005307">Duplex
                <lb/>
              eſt, cauus oſſique perſimilis, colore fuſ­
                <lb/>
              co pallente, & alter qui in oſſe lapidem
                <lb/>
              continet: verùm os capitis eſt, vt Braſa­
                <lb/>
              uolus refert, quod vetuſtate concreſcit,
                <lb/>
              quia terra alitur. </s>
              <s id="s.005308">Sed vires non noui: ad­
                <lb/>
              uerſus calculum valere putant, ego incer­
                <lb/>
              tus ſum, an prohibeat lapidis generationem:
                <lb/>
              at omninò prohibere non poteſt, neque om­
                <lb/>
              nis: an verò aliquis retardet, dignum dubi­
                <lb/>
              tatione eſt.
                <arrow.to.target n="marg759"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005309">
                <margin.target id="marg759"/>
              Limacius.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005310">Limacius lapis in capite limacis, quæ
                <lb/>
              cortice non integitur, ſolet generari. </s>
              <s id="s.005311">Hunc
                <lb/>
              vt oſtendere poſſum, candido colore, &
                <lb/>
              aſpera ſuperficie eſſe oportet, quòd ex
                <lb/>
              aquea ſubſtantia coactus ſit frigore, & ob
                <lb/>
              id etiam paruus, quòd in paruo animali
                <lb/>
              inuentus. </s>
              <s id="s.005312">Putant alligatum, quartanam pa­
                <arrow.to.target n="marg760"/>
                <lb/>
              tientibus prodeſſe non parum. </s>
              <s id="s.005313">In perca piſ­
                <lb/>
              ce paruo, hunc coruum vocant, cùm ca­
                <lb/>
              put magnum habeat, duo lapides inue­
                <lb/>
              niuntur candidi, oblongi, plani, altera
                <lb/>
              parte quaſi dentati, quos lithiaſi conferre
                <lb/>
              creditum eſt. </s>
              <s id="s.005314">Auxiliatur & podagricis ( vt
                <lb/>
              ferunt ) doloribus, & quantò maior fuerit.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg761"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005315">
                <margin.target id="marg760"/>
              Perca lapis.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005316">
                <margin.target id="marg761"/>
              Quomodo in
                <lb/>
              animalibus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005317">lapides gene­
                <lb/>
              rentur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005318">Oriuntur lapides in animalibus, duobus
                <lb/>
              modis: altero quidem, frigore, vt in lima­
                <lb/>
              ce, perca, cancris, bufone, & ( vt aiunt)
                <lb/>
              Indicis teſtudinibus: altero, à calore, vt in
                <lb/>
              taurorum veſica fellea ſæpe, & in homi­
                <lb/>
              num etiam aliquando: nam inuentus eſt
                <lb/>
              annis ab hinc paucis antè lapis in fellea
                <lb/>
              veſica hominis; eo ſcabiei genere quod le­
                <lb/>
              pra vocatur laborantis. </s>
              <s id="s.005319">Gignitur & in veſi­
                <lb/>
              ca, ac renibus magno illorum malo: tum
                <lb/>
              etiam apud me eſt, genitus in pulmone bo­
                <lb/>
              uis, lenis, ac cinerei coloris. </s>
              <s id="s.005320">Lapides om­
                <lb/>
              nes qui in cancris, limacibus, de piſcibus
                <lb/>
              gignuntur, vt coruo, manati, aliiſque plu­
                <lb/>
              ribus, prohibent generationem lapidum in
                <lb/>
              renibus, genitóſque diſſoluunt. </s>
              <s id="s.005321">Nam hi la­
                <lb/>
              pides in his animalibus immodico frigore
                <lb/>
              concreſcunt: epoti igitur renes refrigerant:
                <lb/>
              aut in hominibus lapides calore generan­
                <lb/>
              tur immodico: talis autem materia lapidea
                <lb/>
              eſt & frigidiſſima: conuenit igitur vt etiam
                <lb/>
              vrinæ abundantiæ, quæ vel calore renum,
                <lb/>
              vel ſiccitate fit, præſens afferat auxilium.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005322">Ferunt etiam in ventre galli generari ale­
                <lb/>
              ctorium lapidem, quaſi dicas gallinaceum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005323">Sed tamen ſarda, vel achate fingitur, in
                <arrow.to.target n="marg762"/>
                <lb/>
              quo flammea macula appareat. </s>
              <s id="s.005324">Verùm ale­
                <lb/>
              ctorium generari in galli, aut galli gallina­
                <lb/>
              cei ventre, penitùs non poſſe reor. </s>
              <s id="s.005325">Nam
                <lb/>
              cùm gallorum ventriculus ſit valde capax,
                <lb/>
              atque ſorditie ſemper plenus, humor ille
                <lb/>
              paulatim diſtillare non poteſt, ſed nec col­
                <lb/>
              ligi, nec concreſcere. </s>
              <s id="s.005326">Si verò concreſcat, in
                <lb/>
              meatibus potiùs id fiet: at ſic lapis mini­
                <lb/>
              mus eſſet. </s>
              <s id="s.005327">Nec omninò quieſcere poſſet,
                <lb/>
              donec coaleſcat. </s>
              <s id="s.005328">In iecore autem manife­
                <lb/>
              ſtum eſt generari lapides, quia meatus ſunt
                <lb/>
              anguſti, & caro denſa. </s>
              <s id="s.005329">Refertque Georgius
                <lb/>
              Agricola, prægrandem gallo inuentum, &
                <lb/>
              magnitudinis incredibilis albus erat, & ruf­
                <lb/>
              fus, & qua parte iecur extuberat fuſcus:
                <lb/>
              inferiore pumicoſus, vt à gemmæ natura
                <lb/>
              plurimum abeſſet: longitudo vnciæ, latitu­
                <lb/>
              do digiti, altus ſeſquunciæ. </s>
              <s id="s.005330">Inueniuntur ta­
                <lb/>
              men in ventriculis gallorum gemmæ, quas
                <lb/>
              fortuitò deuorarunt: atque hæ ſatis pul­
                <lb/>
              chræ, quoniam à calore ventriculi purgan­
                <lb/>
              tur, & nitorem acquirunt: nam & gemma­
                <lb/>
              rij ſolent margaritas columbis offerre, vt
                <lb/>
              expoliantur. </s>
              <s id="s.005331">Quid mirum eſt igitur, diutur­
                <lb/>
              niore mora & calore robuſtiore in ventre
                <lb/>
              galli puriores gemmas expoliri? </s>
              <s id="s.005332">Vtrum ve­
                <lb/>
              rò in iecore gemma, dubium eſt: nam calor
                <lb/>
              auium maior eſt calore quadrupedum, &
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg763"/>
                <lb/>
              humor tenuior. </s>
              <s id="s.005333">Inueniuntur & in aliis ani­
                <lb/>
              malium partibus lapides, vt in chelis gam­
                <lb/>
              mari nodo ſuperiore, atque ego ſemel re­
                <lb/>
              peri: minorem reperit vnus è noſtris con­
                <lb/>
              tubernalibus: quos ego ambos ſeruo. </s>
              <s id="s.005334">Colos
                <lb/>
              ex albo, rubeóque miſtus, leuis ac lenis.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005335">Maximi non excedunt granum piſi, imò nec
                <lb/>
              æquant. </s>
              <s id="s.005336">Forma milicæ imò (ſi neſcias
                <emph type="italics"/>
              )
                <emph.end type="italics"/>
              mili­
                <lb/>
              cam eſſe credas, vt nihil habeat commune
                <lb/>
              cum lapillis, qui in cancrorum oculis inue­
                <lb/>
              niuntur. </s>
              <s id="s.005337">Raritas facit, vt augurij loco ſit
                <lb/>
              illorum inuentio. </s>
              <s id="s.005338">Quædam etiam ſunt lapi­
                <lb/>
              dibus ſimilia, quæ in animalibus inueniun­
                <lb/>
              tur, nec tamen ſunt lapides, vt ouum bouis.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005339">Hoc ſanè in
                <expan abbr="vẽtriculo">ventriculo</expan>
              illius inuenitur magni­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg764"/>
                <lb/>
              tudine anſerini, ferrugineo colore,
                <expan abbr="leuiſſimũ">leuiſſimum</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005340">ac
                <expan abbr="leniſſimũ">leniſſimum</expan>
              . </s>
              <s id="s.005341">Cogitur ex cibi excrementis, &
                <lb/>
              motu rotunditatem acquirit, pituita cogente.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005342">Vnde ſi frangatur, ex pilis conſtare videtur:
                <lb/>
              durus eſt pro leuitate tanta. </s>
              <s id="s.005343">Ita natura ludit,
                <lb/>
              vt etiam quandoque boues oua pariant. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005344">
                <margin.target id="marg762"/>
              Lapis in gal­
                <lb/>
              li iecore.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005345">
                <margin.target id="marg763"/>
              Lapis in che­
                <lb/>
              la gamnari</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005346">
                <margin.target id="marg764"/>
              Ouum in
                <lb/>
              boue inueni­
                <lb/>
              tur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005347">Sunt & lapides recepti in numero gem­
                <lb/>
              marum cùm longè abſint, vt Geodes, quem
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg765"/>
                <lb/>
              Ætitem, quòd prægnans ſit, falſo vocant. </s>
              <s id="s.005348">Fer­
                <lb/>
              rugineus è Galliis, è Cannis in Italia defer­
                <lb/>
              tur pallidus. </s>
              <s id="s.005349">Tecolithos duplex eſt, quaſi di­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg766"/>
                <lb/>
              cas lapidem conſumens, Indicus, & quem
                <lb/>
              Agricola ſpongiæ lapidem vocat. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005350">
                <margin.target id="marg765"/>
              Geodes.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005351">
                <margin.target id="marg766"/>
              Tecolithos.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005352">Proxima gemmis
                <expan abbr="marmorũ">marmorum</expan>
              eſt gloria, pul-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>